از تجاوز و فرهنگ تجاوز چه می‌دانید؟

به گزارش سایت خبری پرسون، تجاوز جنسی از مهم ترین آسیب‌هایی است که در همه جوامع کم و بیش وجود دارد. عرف و فرهنگ هر جامعه، نحوه برخورد با این موضوع را متفاوت می‌کند. در این گزارش قصد داریم در خصوص مسئله تجاوز و فرهنگ تجاوز صحبت کنیم.

فرهنگ تجاوز چیست؟ به این دلیل به آن «فرهنگ» می‌گوییم که مجموعه ای از باورها و رفتارها و کنش‌ها و واکنش‌ها دست در دست رسانه و محصولات فرهنگی، یکدیگر را تقویت می‌کنند تا «تجاوز» را امری عادی نشان دهند که در همه جوامع به شکل ناگزیری رخ می‌دهد و ما نمی توانیم مقابل آن بایستیم و تنها کاری که از ما برمی‌آید این است که تلاش کنیم قربانی آن نشویم. در واقع در فرهنگ تجاوز، به متجاوز نمی‌گویند که «تجاوز نکن»، بلکه به قربانی می‌گویند که «مورد تجاوز قرار نگیر»!

تجاوز مشکلی که هر روزه بیش از پیش زنان ایرانی را در معرض خطر قرار داده است. در گذشته روایت‌های تجاوز و اتفاقاتی که در این زمینه برای زنان رخ می‌داد به دلیل کم‌رنگ بودن رسانه و تکنولوژی در زندگی ایرانیان، بازتاب گسترده‌ای نداشت. اما امروزه با وجود پیشرفت عصر ارتباطات و شجاع‌تر شدن زنان ایرانی این روایت‌ها حتی اگر در صدا و سیمای جمهوری اسلامی پخش نشود، در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی در دید عموم قرار خواهند گرفت.

فرهنگ نکوهش قربانی

متأسفانه هر زمان که زنی روایت تجاوز خود را آشکار می‌کند، عده‌ای به جای همدلی با فرد قربانی او را سرزنش کرده و مقصر اصلی این فاجعه را فرد قربانی تلقی می‌کنند؛ گویی تجاوزگرها را افرادی سرگردان می‌دانند که عقل و اراده انسانی نداشته و اگر کاری از آنها سر بزند مسئولیتی در قبال آن ندارند.

به زبان ساده قربانی نکوهی یعنی سرزنش کردن قربانی و یا مقصر دانستن او در اتفاقی که برایش افتاده است. این تفکر اعتقاد دارد که هر اتفاقی که برای شخص می‌افتد نتیجه عمل خود او است و اتفاقات ناگوار نتیجه رفتار نادرست یا کوتاهی و کم کاری است و فرد قربانی به دلیل انجام دادن یا ندادن برخی کارها و یا داشتن یا نداشتن بعضی از ویژگی‌ها سزاوار اتفاقی ا‌ست که برای اورخ داده و یا دست کم خود او نیز در آن اتفاق نقش دارد.

قربانی نکوهی کردن دلایل و شکل های مختلفی دارد. یکی از دلایل آن توجیه بی‌عدالتی‌های جهان است. افراد از آن جهت که تمایل دارند جهان را سرشار از عدالت و عاری از بی عدالتی و ظلم و ستم بدانند؛ افراد ستمدیده، فقرا، قربانیان تجاوز، گروه مورد ظلم واقع شده و... را به خاطر شرایط ناعادلانه‌ای که دارند مقصر دانسته و با نکوهش آنها بخاطر فرودستی و اتفاقات ناگواری که برایشان اتفاق افتاده، از نگرش خود مبنی بر جهان عادلانه محافظت می‌کنند. فکر زیستن در دنیایی که در آن مردم بدون آنکه تقصیری داشته باشند، از شرایطی محروم می‌شوند و یا در موقعیت پست تر و مظلومانه‌ای قرار می‌گیرند وحشتناک است.

همچنین همه افراد تمایل دارند که از ثبات و سازگاری شناختی و رفتاری برخوردار باشند و زمانی که عقاید شخصی یا یک عقیده و رفتار با هم ناسازگار باشند، فرد دچار یک وضعیت آزاردهنده روانی به نام ناهماهنگی شناختی می‌شود. همه افراد تمایل دارند خود را فردی پاک و خردمند بدانند و انجام هر عملی که به دیگران آسیب بزند یا آنها را در شرایط سخت و ناگوار قرار دهد و یا از برخی شرایط محروم کند، افراد را دچار ناهماهنگی شناختی می‌کند. در این شرایط فرد با به حداکثر رساندن تقصیر قربانی در اتفاقی که افتاده و سزاوار دانستن او در این گزند و آسیب، عمل خود را توجیه می‌کند و ناهماهنگی شناختی پیش آمده را کاهش می دهد.

واکنش ها به تجاوز تغییر کرده است

جامعه ایران، جامعه‌ای مردسالار، مذهبی و سنتی است. زنان در این جامعه وضعیت برابری با مردان ندارند و تنها موضوعاتی که در مورد زنان مورد توجه حاکمیت است، حجاب، ازدواج و عفت بانوان است. لذا بودجه‌‌ای برای آموزش در خصوص مسائل و حریم جنسی و تجاوز به افراد داده نمی‌شود، همچنین قوانین محکمی هم برای دفاع از قربانی تجاوز وجود ندارد و در طی روند قانونی شکایت ممکن است خود قربانی متهم شناخته شد و مشمول حکم شود.

فرهنگ قربانی نکوهی موجود در کشور سبب آن می‌شود که قربانیان تجاوز تا مدت‌های طولانی اتفاق وحشتناکی را برای آن ها رخ داده است را حتی به افراد نزدیک و صمیمی خود نیز نگویند و به دلیل ترس از متهم شدن از گزارش آن صرف نظر کنند.

خوشبختانه هر روز بیش از دیروز زنان شجاعت آن را پیدا می‌کنند که در مورد تجاوز و آزارهای جنسی در ملا عام صحبت کنند و در این بین رسانه‌‌های اجتماعی‌ای نظیر توییتر را انتخاب کرده و روایت‌های خود را خواه با نام مستعار و یا نام واقعی خود بیان می‌کنند‌. این عمل سبب آن می‌شود که قربانیان دیگر نیز با دیدن این کار برای گفتن روایت‌هایشان مصمم‌تر شده و نتیجه‌ این شده که در همین اواخر زنان بسیاری در شبکه‌های اجتماعی خود و آنچه که در زندگی شان اتفاق افتاده را آشکار سازند.