به گزارش سایت خبری پرسون، دیده‌بان محیط زیست و حیات وحش ایران در سال ۱۳۹۹ اعلام کرد که از تعداد ۳۲۰ راس گوزن زرد سرشماری شده در سال ۱۳۸۶ امروزه تنها ۳۰ رأس گوزن زرد ایرانی در جزیره اشک باقی مانده و این زیرگونه در یک قدمی انقراض قرار دارد. اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت هم گوزن زرد ایرانی را برای مدت‌ها در وضعیت «در معرض خطر» (۱۹۹۶)، «آسیب‌پذیر» (۲۰۰۶)، و «در معرض خطر» (۲۰۱۰) طبقه‌بندی کرد. وضعیتی که در طول سالیان گذشته تغییر چندانی نداشته است.
فرشاد اسکندری، کارشناس ارشد محیط زیست تنوع زیستی که مدت‌ها روی این گونه کار کرده معتقد است دلایل مختلفی برای این وضعیت وجود دارد اما آنچه باید بدانیم این است که تاکنون برنامه‌های اجرا شده در زمینه گوزن زرد برنامه‌های احیا نبوده، بلکه صرفا تکثیر این گونه مدنظر قرار داشته است. «احیا زمانی است که بعد از تکثیر گونه را به زیستگاه اصل برگردانیم و در حقیقت بازگشت به طبیعت مدنظر است. به این ترتیب در ایران احیا تاکنون چندان مدنظر نبوده است.»
او معتقد است تمام گوزن‌های امروز ایران به صورت نیمه طبیعی در اسارت هستند و این درحالی است که این گونه از انعطاف و سختی بالایی برخوردار است و در محیط‌های فراوانی امکان ادامه زندگی دارد و در گذشته هم در منطقه گسترده‌ای حضور داشته است. «برای بردن یک گونه به مناطق مختلف باید سه مورد را بررسی کنیم؛ آب، غذا و نیروهای معارضی که ممکن است زندگی گونه را در معرض خطر قرار دهند. برای مثال در جزیره اشک علاوه بر خشک شدن دریاچه ارومیه با حضور گسترده حیوانات گوشتخوار هم مواجه شدیم و همین هم زندگی این گونه را تحت تاثیر قرار داد. به این ترتیب ابتدا باید عوامل انقراض حذف شوند و بعد گونه را معرفی کنیم.»
اسکندری معتقد است همچنان بخش‌هایی از دز و کرخه و زاگرس این قابلیت را دارند که بتوان با سرمایه‌گذاری و پایین آوردن میزان تعارضات این گونه را افزایش داد: «تحقیقات نه درباره گوزن زرد بلکه درباره بسیاری از حیوانات در کشور به خاطر منابع مالی وسیع نیست. می‌دانیم مطالعات حیات وحش پرهزینه است و همین هم دلیلی می‌شود که تحقیقات کم شود اما ما صرفا به کارهای کوچک هم دلخوشیم.»
نکته مهم دیگر اما درحال حاضر بحث پایش است. اینکه بدانیم در هر سایت چه تعداد گوزن داریم. مشکلاتشان چیست؟ چرا این تعداد با وجود آنکه در اسارت و فضای تعین شده هستند افزایش نمی‌یابند و البته نکته مهم دیگر داشتن برنامه برای آزادسازی آنها و رها کردنشان در زیستگاه است. «هر برنامه تکثیر در نهایت باید به آزادسازی در محیط اصلی برسد. در صورتی که این اتفاق نیفتد صرفا یک کار باغ‌وحشی انجام داده‌ایم یا ذخایر ژنتیکی را حفظ کرده‌ایم که کاری ناکامل است.»
به گفته وی از بین رفتن گوزن‌های زرد در طول سال‌های گذشته دلایل مختلف داشته. برای مثال در جزیره اشک که در نزدیکی دریاچه ارومیه است؛ خشکی دریاچه، خشکی پوشش گیاهی سایت و حضور گوشتخواران عامل از بین رفتن است. در کرخه در سال ۹۲ وجود مگس میاز عاملی شد تا شماره گوزن‌ها از ۱۲۰ راس به ۱۲ راس برسد و در بسیاری از سایت‌ها کمبود علوفه و رسیدگی نکردن عامل از بین رفتنشان است و در برخی نقاط مانند میان‌کتل فارس هم اطلاعی از دلیل از بین رفتنشان نیست.
«حتی پایش درستی وجود ندارد که بدانیم دلیل رشد نداشتن جمعیت چیست و همه اینها مشکلاتی است که این گونه را بیش از پیش در معرض خطر قرار داده است و در حقیقت پایش نقطه ضعف ماست. ما در سایت‌های مختلف این گونه را برده‌ایم و می‌دانیم گونه مقاومی است اما برای نمونه تا حدی برایمان مشخص شده که دمای زیاد در بیجار عامل از بین رفتن تعدادی از آنها شده است و در نتیجه کمبود اطلاعات دقیق و پایش‌های مستمر از جمله دلایلی است که این گونه را در معرض خطر گسترده‌تری قرار داده است.»
حالا با وجود عمر گسترده گوزن‌های زرد در ایران؛ آمار دقیقی از تعداد گوزن‌ها نیست و به گفته این کارشناس تخمین‌ها می‌گوید چیزی در حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ راس گوزن زرد در ایران زندگی می‌کنند. تعدادی که نیاز است تا پایش درست و دقیق وضعیتشان شاهد افزایش باشیم و در نهایت برنامه احیای آنها دنبال شود و به زیست‌بوم اصلی‌شان برگردانده شوند. مواردی که لازمه هرکدامشان صرف زمان و هزینه است تا گوزن‌های زرد را از فهرست در معرض انقراض IUCN خارج کند.
منبع: ایرنا
