نهایی شدن نقشه اولویتبندی طرحهای نیمهتمام سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو)، نشانهای روشن از یک چرخش راهبردی در سیاست صنعتی کشور است؛ چرخشی که میکوشد در شرایط محدودیت منابع و ناترازی بودجهای، سرمایههای معطلمانده را به چرخه تولید بازگرداند و پروژههای فاقد توجیه اقتصادی را از مسیر توسعه کنار بگذارد.
به گزارش سایت خبری پُرسون، محمدعلی دیانتیزاده روزنامه نگار و فعال رسانه ای در یادداشتی به چرخش راهبردی ایدرو در اولویتبندی و تکمیل طرحهای نیمهتمام پرداخته است و نشان داده چرا "تکمیل پروژهها" در شرایط محدودیت منابع، کمهزینهتر و اثربخشتر از آغاز طرحهای جدید است. او با مرور خلأهای قانونی، کمبود منابع و مدلهای نوین تأمین مالی، این سیاست را نقطه عطفی در احیای نقش توسعهای ایدرو و توسعه مناطق کمترتوسعهیافته میداند
محمدعلی دیانتیزاده نوشت:
با اعلام رئیس هیأت عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) در نشست مجمع عمومی عادی این سازمان برای تصویب بودجه ۱۴۰۵، نقشه اولویتبندی طرحهای نیمهتمام این سازمان رسماً نهایی شد؛ نقشهای که قرار است منابع محدود ایدرو را بر پروژههای دارای بازده تضمینشده متمرکز کند و طرحهای فاقد توجیه اقتصادی را از چرخه اجرا خارج سازد. اهمیت این تحول زمانی روشنتر میشود که بدانیم تکمیل بسیاری از پروژههای نیمهتمام برخلاف آغاز طرحهای جدید، با نیمی از هزینه قابل انجام است و در کوتاهترین زمان میتواند اشتغال و تولید را فعال کند. این موضوع سالهاست یکی از اصلیترین دغدغههای توسعه صنعتی در ایران بوده؛ بهویژه در ایدرو که بهدلیل ماهیت توسعهای خود نقشی محوری در تکمیل طرحها در مناطق کمترتوسعهیافته و صنایع پایه دارد. حجم بالای داراییهای معطلمانده، توقف بازگشت منابع حاصل از خصوصیسازی، محدودیتهای مالی و ناترازی بودجهای، وضعیتی ایجاد کرده که امروز تکمیل یک پروژه نیمهتمام در بسیاری از موارد، با هزینه کمتری نسبت به احداث یک طرح جدید ممکن است و تعلل در تصمیمگیری را به زیانی اقتصادی و اجتماعی تبدیل میکند. متن پیش رو، این چرخش سیاستی را در کنار وضعیت قوانین، موانع مالی، مدلهای نوین تأمین مالی و نمونههای موفق احیا و تکمیل پروژهها بررسی میکند.
شکاف قانونی و مالی؛ ریشه اصلی انباشت پروژههای نیمهتمام
طبق قوانین برنامه سوم و چهارم توسعه و سپس تبصره ۷ اصلاحی بند «الف» ماده ۳ قانون اجرای سیاستهای کلی اصل ۴۴، دولت موظف بوده است ۷۰ درصد منابع حاصل از واگذاری شرکتهای تابعه را به سازمانهای توسعهای بازگرداند؛ تا ایدرو بتواند این منابع را صرف تکمیل طرحهای نیمهتمام، توسعه مناطق کمتر برخوردار و سرمایهگذاریهای فناورانه کند. اما طی دو دهه، اجرای این حکم قانونی تقریباً بهطور کامل متوقف شده است. نتیجه این روند؛ کاهش شدید توان سرمایه گذاری ایدرو، کاهش تعداد پروژههای بهثمرنشسته از ۴۹ طرح در برنامه چهارم به تنها ۵ طرح در برنامه ششم و توقف پروژهها در نقاط حساس صنعتی، کمترتوسعهیافته و مناطق ویژه اقتصادی بوده است. این شکاف مالی همان نقطهای است که در دهه ۱۴۰۰ به شکل صریح در سخنان مدیران ایدرو و معاونان وزارت صمت تکرار شد: "بدون بازگشت منابع، توسعه صنعتی متوقف میشود."
ارزش احیای پروژههای نیمهتمام؛ سریعترین مسیر افزایش اشتغال و تولید
احیا و تکمیل پروژههای نیمهتمام، سریعترین کمهزینهترین مسیر رونق تولید است. با وجود برآورد ۵۲هزار واحد اقتصادی نیمهفعال و غیرفعال و ۸۱ هزار طرح نیمهتمام صنعتی و معدنی در سال 1401، فعالسازی بخشی از این ظرفیتها میتواند اشتغال سریع و پایدار ایجاد کند، سرمایههای معطلشده را بازگرداند و اثرگذاری منطقهای و اجتماعی قابل توجهی در مناطق محروم داشته باشد.
نمونه موفق این روند، پروژه بافت بلوچ ایرانشهر است؛ طرحی که با تکمیل آن، آگهی استخدام، اشتغالزایی و جریان تولید بهسرعت ایجاد شد و نشان داد تکمیل پروژههای نیمهتمام در مناطق محروم، گاهی نقش جایگزین یک برنامه توسعه منطقهای کامل را ایفا میکند. در مقابل، پروژههایی مانند الیاف شیشه مرند یا تایر هامون سالهاست روی زمین ماندهاند؛ درحالیکه اگر تکمیل میشدند، میتوانستند همانند بافت بلوچ، اثر اقتصادی و اجتماعی چشمگیری ایجاد کنند.
اهمیت تکمیل پروژههای ناتمام در مناطق کمترتوسعهیافته
ترکیب جغرافیایی پروژههای نیمهتمام ایدرو، نشان میدهد بسیاری از آنها در مناطق کمترتوسعهیافته مانند سیستان و بلوچستان ، کهیکلویه و بویراحمد و.. یا در مناطق ویژه اقتصادی مانند گرمسار، جهرم و …قرار دارند. تکمیل پروژهها در چنین مناطقی به معنای جلوگیری از مهاجرت نیروی کار، ایجاد زیرساخت صنعتی پایه، فعالسازی زنجیرههای پاییندستی و ایجاد هابهای منطقهای تولید است. برخی از این مناطق، بهدلیل ضعف زیرساختها و ریسک بالای سرمایهگذاری برای بخش خصوصی جذاب نیستند؛ بنابراین نقش سازمان توسعهای مانند ایدرو در این نقاط غیرقابلجایگزین است.
مدلهای جدید تأمین مالی؛ راه عبور از کمبود بودجه
با کاهش شدید منابع، ایدرو از سال ۱۴۰۳ بهبعد مسیرهای نوین تأمین مالی را بهکار گرفته است؛ روشهایی همچون شرکتهای سهامی عام پروژه، تأمین مالی از بازار سرمایه و استفاده از ابزارهایی مانند اوراق، صندوقهای پروژه و مشارکت مردم. پروژه موفق سوخت سبز زاگرس که ایدرو سرمایهگذار و سهامدار اصلی آن است، نشان داد که مشارکت مردم و بازار سرمایه میتواند یک پروژه بزرگ صنعتی را به سرانجام برساند؛ الگویی که اگر گسترش یابد، میتواند بسیاری از طرحهای نیمهتمام ایدرو را نجات دهد. در صنایع دریایی تحت حمایت ایدرو نیز مدلهای جدید شامل ضمانت صندوقهای حمایتی، قراردادهای بهرهبرداری بلندمدت، یارانه سود، بیمه صادرات دریایی و خط اعتباری برای صادرات شناور، راهحلی برای دهها پروژه نیمهتمام در یاردهای جنوبی است.
چرا امروز "تکمیل" مهمتر از "احداث" است؟
ترکیب سه واقعیت کلیدی یعنی "افزایش هزینه احداث"، " محدودیت بودجهای" و "بازدهی بالا در صورت تکمیل" نشان میدهد که تکمیل پروژههای نیمهتمام، راهبردیترین اقدامی است که ایدرو میتواند برای توسعه صنعتی کشور انجام دهد. یک پروژه نیمهتمام؛ زمین، زیرساخت، مجوز و مطالعات دارد و بخشی از تجهیزات آن تأمین شده است. از این رو، اثر اقتصادیاش سریعتر ظاهر میشود و تکمیل آن معمولا کمتر از نیمی از هزینه احداث پروژه جدید نیاز دارد. به همین دلیل، نهایی شدن نقشه اولویتبندی ایدرو یک تحول راهبردی است. زیرا منابع محدود کشور را دقیقا به همان نقاطی هدایت میکند که بیشترین بازده اقتصادی، اشتغال و توسعه منطقهای را دارند.
منبع: پُرسون
ما را در شبکههای اجتماعی دنبال کنید:
