در سال های اخیر با توجه به فرصت‌های موجود در قاره آفریقا برای سرمایه گذاری، شاهد افزایش رقابت قدرت های جهانی و حتی کشورهای در حال توسعه برای حضور فعال تر در قاره آفریقا هستیم چنان که کشوری همچون "چین" با آگاهی از ظرفیت موجود در آفریقا تلاش کرده که «ابتکار یک کمربند- یک راه» را به قاره آفریقا نیز بسط داده و یا حتی برخی از کشورهای عربی منطقه اقدام به انعقاد قراردادهای راهبردی با برخی از کشورهای این قاره کرده‌اند.
ولی به نظر می رسد که پتانسیل آفریقا همچنان برای دولت و ملت ایران ناشناخته است و گسترش روابط با کشورهای این قاره علیرغم وجود ظرفیت های بالقوه و بالغعل در آن چندان جذابیتی برای دولتمردان میانی و بازرگانان ایرانی ندارد و از دیدگاه آنها آفریقا همچنان قاره‌ای محروم و عقب افتاده است که مردمان آن از فرط فقر و گرسنگی استخوان‌های‌شان از بدن‌شان بیرون زده است، براساس تصویری که از سال های پیش رسانه های غربی بر اساس اهداف خود از این قاره و مردمان آن به افکار عمومی جهان ارائه داده اند، در حالی که بسیاری از کارشناسان و حتی اندیشمندان غیر آفریقایی، قرن ۲۱ را قرن آفریقا می‌دانند. این قاره با وجودی که به مدت دو قرن تحت استعمار مستقیم بود و خیلی از منابع زیرزمینی آن را به تاراج بردند، اما کشورهای این قاره همچنان از پتانسیل غنی از نظر معادن و موقعیت جغرافیایی برخوردارند و زمین‌های بِکر کشاورزی در بیشتر نقاط آفریقا دیده می‌شود.
قاره آفریقا از نظر رشد جمعیت در میان سایر قاره‌های جهان رتبه نخست را دارد و طبق پیش بینی‌ها با توجه به پتانسیل بالا، قاره آفریقا از نظر اقتصادی به یکی از قطب‌های برتر اقتصادی در قرن ۲۱ تبدیل می‌شود . در همین راستا بسیاری از کشورها که در قرن ۲۱ برنامه هایی برای جهش اقتصادی دارند، در تلاش هستند که حضور و سطح روابط خود را در قاره آفریقا ارتقا و گسترش دهند و این امر بیانگر این موضوع است که این قاره آینده درخشانی از نظر تجاری، اقتصادی و علمی و صنعتی دارد و کشورهایی که بیشتر در این حوزه ورود و سرمایه‌گذاری کنند از این ظرفیت‌ها بهتر می‌توانند برای توسعه اقتصاد ملی خود استفاده کنند.
دولت سیزدهم در راستای تاکید خود بر گسترش تعاملات ایران با کشورهای مختلف و پیشبرد سیاست خارجی متوازن در طول یک سال گذشته بارها اعلام کرده که تعامل با آفریقا و بهره مندی از ظرفیت های مختلف کشورهای این قاره به ظاهر فقیر ولی در واقع تروتمند مورد توجه جدی دولت است و در همین راستا در طول یک سال گذشته هیات های مختلف اقتصادی از قاره آفریقا از جمله کشورهای نیجریه، غنا، ساحل عاج، کنیا، تانزانیا، کامرون، سنگال، گینه، مالی و... در چند ماه گذشته به ایران آمده اند و در روزهای اخیر نیز برای اولین بار نیز یک هیأت ۵۰ نفره تجاری از کشور موریس به سرپرستی وزیر بازرگانی و کار این کشور به ایران سفر کرده و نشست‌های متعددی در حوزه‌های صنعت و معدن، تجارت، کشاورزی، توریست، گردشگری و حوزه خدمات فنی مهندسی برگزار کرد.
همچنین در این مدت کمیسیون های مشترک اقتصادی ایران با برخی از کشورهای این قاره که برگزاری آنها به دلایل مختلف به تعویق افتاده است، برگزار شد که در این ارتباط می توان به برگزاری ششمین کمیسیون مشترک ایران و نیجریه بعد از وقفه طولانی اشاره کرد که در جریان این نشست طرفین یک سند اصلی و ۸ سند فرعی همکاری در حوزه‌های مختلف فرهنگی، گردشگری، نفت، کشاورزی، ورزشی و تجاری، گردشگری، استاندارد، جوانان، هواپیمایی و...امضا کردند.
به گزارش ایسنا، بر اساس آمار اعلام شده در حال حاضر واردات آفریقا، حدود ۵۸۰ میلیارد دلار است و سهم ایران از این میزان با وجود همه تلاش‌های صورت گرفته، همچنان اندک است و در حال حاضر ایران توانسته ۱.۲ میلیارد دلار از این بازار را به دست آورد همچنین سهم صادرات خدمات فنی و مهندسی به آفریقا ۳۰۰میلیارد دلار است؛ اما سهم ما در سال گذشته با وجود افزایش در دولت سیزدهم، به ۲۰۰ میلیون دلار رسید که همچنان اندک است.
از دیگر سو در قاره آفریقا کشورهایی هستند که در شرایط تحریم قرار دارند و امکان افزایش تجارت و مراودات تجاری با آنها فراهم است، این در حالی است که طی سال‌های اخیر استفاده از بسیاری از فرصت‌های تجاری با این قاره به نوعی معطل مذاکره با غرب مانده بود و اکنون زمان آن رسیده است که با برجام و یا بدون برجام نگاهی نو به تعاملات با این قاره داشته باشم.
علیرضا پیمان‌پاک، معاون وزیر و رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران چندی پیش در برنامه میز اقتصاد شبکه یک با اشاره به الزامات تجارت با کشورهای آفریقایی گفت : ایجاد خطوط کشتیرانی و زیرساخت‌های تجاری، پولی و بانکی برای تجارت با کشورهای آفریقا طی سال‌های گذشته به دلیل عدم اولویت‌بندی، تعریف نشده و تمرکز ما در حال حاضر تجهیز و فراهم کردن این الزامات برای افزایش تجارت است.
معاون وزیر و رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران با اشاره به هدفگذاری صادرات به آفریقا گفت: برنامه ما این است که تا پایان سال ۱۴۰۱، ۱.۲میلیارد دلار تجارت ایران با آفریقا را به دو برابر یعنی ۲/۵میلیارد دلار و تا پایان ۱۴۰۴ به ۵ تا ۶ میلیارد دلار برسانیم که رسیدن به این میزان نیازمند الزاماتی از جمله تجهیز زیرساخت‌هاست.
توسعه روابط با آفریقا از راهکار های موثر در مقابله با تحریم ها، دور زدن آنها و جلوگیری از تحقق سیاست برخی از کشورهای غربی برای انزوای دپلماتیک ایران در عرصه جهانی است و در راستای فعال شدن مناسبات ایران و آفریقا علاوه بر این که قرار است در ماه های آینده کمیسیون مشترک ایران با کشورهایی همچون سنگال و آفریقای جنوبی برگزار شود حجت الاسلام و المسلمین سید ابراهیم رییسی رییس جمهور نیز در ماه نوامبر به تعدادی از کشورهای آفریقایی از جمله آفریقای جنوبی سفر خواهد کرد، سفری که می تواند در صورت وجود اراده بین دولتمردان برای گسترش تعاملات با آفریقا، فصل نوینی در روابط ایران و کشورهای قاره سیاه فراهم کند.
منبع: ایسنا
