رحیم یعقوب زاده، کارشناس اقتصاد گردشگری در گفت‌وگو با پرسون اظهار کرد: گردشگری دریایی زیرمجموعه گردشگری تفریحی است که به گفتهی برخی‌ها برخی‌ها با گردشگری ساحلی هم‌پوشانی دارد. ممکن است گردشگری دریایی با انگیزه‌های متفاوتی انجام شود برای مثال برخی‌ها ماجراجو هستند و ممکن است با کشتی کروز مکان‌های مختلف را تجربه کنند؛ برخی‌ها نیز دوست دارند علاوه بر تفریحات در ساحل با فاصله چند کیلومتر به عمق دریا بروند.
وی ادامه داد: گردشگری دریایی در اروپا و آمریکای شمالی توسعه پیدا کرد و سپس سفرهای دریایی با کشتی‌های کروز بین مردم کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی و در شرق نیز در بین ژاپن، کره و چین گسترش پیدا کرد. در منطقه خاورمیانه نیز کشورهایی مانند ترکیه و امارات با تأخر خیلی کوتاه از 2 دهه قبل توانستند گردشگری دریایی که بین ملل اروپایی و آمریکای شمالی توسعه پیدا کرده بود را ایجاد کنند.
مرزهای آبی ایران بیش از مرزهای خشکی است
این کارشناس اقتصاد گردشگری خاطرنشان کرد: 90 درصد ایران خشک و کویری است اما بیشتر از مرزهای خشکی، مرز آبی داریم و این یکی از مواهب شگفت‌آور ایران است. در شمال کشور دریای مازندران و در جنوب خلیج فارس و دریای عمان وجود دارد، اگر 5700 کیلومتر مرزهای خشکی داشته باشیم حدود 5900 کیلومتر مرز آبی داریم.
وی تصریح کرد: عمیق‌ترین قسمت دریای خزر در جنوب آن واقع شده و در اختیار ایران است، همچنین سرسبزترین، پرآب‌ترین و جذاب‌ترین نواحی آن از نظر چشم‌انداز و سواحل در جنوب این دریا واقع شده است، اما از این ظرفیت استفاده نکردیم.
یعقوب‌زاده بیان کرد: سال‌ها پیش سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی تلاش کردند چند کشتی کروز در بنادر انزلی، نوشهر و امیرآباد مستقر کنند تا گردشگران چند هفته اوقات تفریحی خود را با فاصله 10تا 30 کیلومتری از سواحل دریای مازندران و در کشتی بگذرانند، اما سنگ‌اندازی و مقررات سختگیرانه‌ای اعمال شد و در نهایت آنان عطای این کار را به لقایش بخشیدند.
وی اشاره کرد: در خلیج فارس قطعاً سرسبزی و تنوع آب و هوایی شمال کشور را شاهد نیستیم اما دریای جنوب مواهب دیگری دارد، بیشترین و بزرگ‌ترین جزایر این دریا متعلق به ایران است که ظرفیتی بزرگ است، جزیره قشم بزرگ‌ترین جزیره خلیج فارس متعلق به ایران است، مناظر متعددی در جنوب ایران و خلیج فارس داریم اما عملاً هیچ استفاده‌ای از آن نکردیم.
این کارشناس اقتصاد گردشگری گفت: وقتی خود را با کشوری مانند امارات مقایسه می‌کنیم عملاً نسبت به آن‌ها کاری انجام ندادیم؛ وزارت میراث فرهنگی در همه انواع گردشگری ضعیف عمل کرده است ولی وزیر میراث بر گردشگری دریایی و توسعه آن و بهره‌گیری از سواحل شمال و جنوب تأکید ویژه دارد اما علی‌رغم این تأکیدات ویژه و سونامی خبری تا به امروز هیچ اتفاقی در این زمینه نیفتاده است. امروزه گردشگری دریایی یکی از انواع گردشگری است که مبالغ زیادی را جابه‌جا می‌کند، اگر فردی با هدف گردشگری فرهنگی از فرانسه به ایران سفر کند با 800 دلار این سفر را انجام خواهد داد اما در گردشگری دریایی باید چندین برابر این مبلغ را هزینه کند.
گردشگری دریایی درآمد قابل‌توجهی دارد
یعقوب‌زاده افزود: گردشگری دریایی درآمد قابل‌توجهی دارد و باعث توسعه لنج‌سازی، کشتی‌سازی، صنایع دستی محلی و رونق و توسعه سواحل و بنادر شود و حتی می‌تواند بسیاری از ساکنان این منطقه را شاغل کند.
وی تأکید کرد: برخی از کشورها مانند مالزی، اندونزی، سنگاپور، ترکیه و چین با جذب سرمایه‌گذار در گردشگری دریایی درآمد خوبی را کسب می‌کنند. گردشگری دریایی می‌تواند باعث جذب سرمایه‌گذار شود.
این کارشناس اقتصاد گردشگری با بیان اینکه سرمایه‌گذاری در گردشگری دریایی، امنیت منطقه دریایی، ساحل و کشور را تضمین می‌کند، اظهار کرد: جذب سرمایه‌گذار امنیت می‌آورد و سرمایه بیشتری را جذب می‌کند لذا سرمایه‌گذاران می‌توانند کشتی‌های تفریحی خریداری کنند تا در برخی از بنادر که به این منظور تعبیه شدند پهلو بگیرند، در حقیقت این سواحل مانند پارکینگ خواهد بود.
وی عنوان کرد: تمام امکانات یک هتل در داخل کشتی‌های کروز وجود دارد و حتی این گردشگران می‌توانند چند شبی را خارج از کشتی اقامت و تفریح کنند، در این صورت هم هزینه کرده و هم از سواحل بندر یا دریا استفاده خواهند کرد.
یعقوب‌زاده مطرح کرد: امکانات ایران در حد لنج‌ها یا قایق‌های تفریحی سنتی است که در برخی از مناطق مانند سواحل خلیج فارس و دریای عمان وجود دارد، بعضاً کشتی‌های تفریحی مسافران را در مسیرهای «بندرعباس- کیش» یا «بندرعباس-بوشهر» جابه‌جا می‌کنند اما کشتی که مسافران بتوانند در آن ماه‌ها و یا هفته‌ها اقامت کنند وجود ندارد و در حقیقت چنین گردشگری در کشور تعریف نشده است.
وی اشاره کرد: قایق‌های دریای خزر تا 2 کیلومتر می‌روند و 10 دقیقه دور می‌زنند که این، ابتدایی‌ترین بهره‌مندی از نوع گردشگری دریایی است اما از ظرفیت عظیم دریای عمان، خلیج فارس و خزر برای گردشگری تفریحی استفاده نکردیم.
این کارشناس اقتصاد گردشگری ادامه داد: در حال حاضر در کیش چند کشتی تفریحی با فاصله چند کیلومتر آرام حرکت می‌کنند و رستوران و هتل دارند اما اغلب این‌ها کشتی‌ها به کشورهای خارجی اجاره داده شده و یا متعلق به کشورهای دیگر است و ما از آن بهره‌مند نیستیم برای همین بهره بسیار ناچیزی از این نوع گردشگری می‌بریم.
حفظ سنت‌های پیشینیان با گردشگری دریایی
وی توضیح داد: صنعت گردشگری در هر نوع اعم از فرهنگی، سلامت، تاریخی و دریایی باعث افزایش درآمد و اشتغال می‌شود، وقتی گردشگری دریایی توسعه پیدا کند می‌تواند تعداد شاغلین را توسعه دهد لذا صنایع کشتی‌سازی، قایق‌سازی و لنج‌سازی که سنت دیرینه‌ای در جنوب کشور دارند نیز توسعه خواهند یافت. باید یادآور شویم که مهارت لنج‌سازی جزو فهرست ناملموس ثبت شده ایران در یونسکو است که با رونق گردشگری دریایی این سنت‌ها نیز حفظ خواهند شد.
یعقوب‌زاده خاطرنشان کرد: حضور کشتی‌های کروز منجر به درآمد خواهد داشت چون این کشتی‌ها به سوخت و موادغذایی احتیاج دارند. اگر بتوانیم خدمات خوبی در این بخش ارائه کنیم و این نوع گردشگری را جزو اولویت‌ها و رویکردهای خود قرار دهیم ممکن است کشورهای دیگر کشتی‌هایی تفریحی خود را به سمت ایران و دریای خلیج فارس هدایت کنند.
وی تصریح کرد: عمده‌ترین مشکل، ضعف عملکرد و ناکارآمدی به متولی مربوطه یعنی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بازمی‌گردد؛ گاهی مسئولان موضوعی را مطرح می‌کنند اما ابتدایی‌ترین حمایت‌ها را ندارند.
این کارشناس اقتصاد گردشگری اضافه کرد: صرفاً نباید از میراث فرهنگی انتظار داشت بلکه فعالان و ذی‌نفعان حوزه گردشگری باید به این نوع از گردشگری نیز توجه کنند؛ گردشگری دریایی چون با مباحثی مانند امنیت تداخل دارد ممکن است موجب حساسیت دستگاه‌ها و مجموعه‌های امنیتی و نظامی شود، البته این موضوع می‌تواند جزو موانع باشد که باید تدبیری اتخاذ گردد تا ضمن حفظ امنیت سواحل و بنادر با مدیریت و نظارت جدیتر این مانع برطرف و کمرنگ شود.
وی با تأکید بر اینکه جزایر جنوب کشور در خلیج فارس مزیت ایران در توسعه گردشگری دریایی به شمار می‌رود، تصریح کرد: وقتی از جزایر صحبت می‌کنیم از جزیره قشم با تنوع فرهنگی، اجتماعی و زیست محیطی صحبت می‌کنیم که وسعت این جزیره به‌عنوان بزرگ‌ترین جزیره خلیج فارس و همچنین نزدیکی آن به تنگه هرمز ازجمله مزایای آن به شمار می‌رود.
جزایر جنوبی ایران ستاره‌های آسمان گردشگری هستند
یعقوب‌زاده افزود: جزایر جنوبی ایران مانند ستاره در آسمان گردشگری دریایی ایران هستند که می‌توانند خیلی درخشان‌تر باشند، از این روکمتر کشوری در خاورمیانه وجود دارد که چنین مزیت‌هایی داشته باشد.
این کارشناس اقتصاد گردشگری گفت: توسعه صرفاً ساخت و ساز و استقرار صنایع نیست بلکه تجارت ، گردشگری و جا به جایی دریایی نیز مطرح است تا این سواحل به محوری برای توسعه تجارت تبدیل شوند لذا گردشگری دریایی می‌تواند محرکی برای توسعه تجارت باشد.
وی عنوان کرد: وزارت میراث فرهنگی بر گردشگری دریایی نیز تأکید کرده است مجلس هم وقتی صحبت از توسعه گردشگری بوده به توسعه گردشگری در مناطق مختلف ازجمله مناطق آزاد اشاره کرده است.
نقش مجلس و دولت در سطح کلان خالی است
یعقوب‌زاده اظهار کرد: نقش مجلس و دولت در سطح کلان خالی است، مجلس می‌تواند بودجه‌های کلانی را برای گردشگری دریایی تصویب و دولت آن را تخصیص دهد، همچنین بهتر است بخشنامه‌ها، آئین‌نامه‌ها و تسهیلات حمایتی بیشتری به گردشگری دریایی اختصاص داده شود.
این کارشناس اقتصاد گردشگری در پایان یادآور شد: نمی‌گوییم تا اینجا اتفاقی نیفتاده اما وقتی می‌نگریم می‌بینیم با هدف غایی فاصله بسیاری داریم چون حمایت نداشتیم و مقررات تسهیل‌کننده‌ای از طرف دولت و مجلس برای توسعه گردشگری دریایی شاهد نبودیم بنابراین یکی از مواردی که باید اتفاق بیفتد این است که مجلس و البته دولت با پیگیری وزارت میراث فرهنگی بودجه‌های بیشتری به این مقوله اختصاص داده و مقررات تسهیل‌کننده‌تری ارائه دهند تا شاهد توسعه گردشگری دریایی در کشورمان باشیم.
