به گزارش سایت خبری پرسون، بررسی‌ها نشان می‌دهد افغانستان قصد دارد تا امسال بیش از نیمی از برق خود را از طریق دو کشور ازبکستان و تاجیکستان تامین کند. در واقع واردات برق همسایه شرقی آن هم از طریق کشورهای حوزه CISاز آن جهت حائز اهمیت است که ایران به عنوان اولین کشور منطقه که از سال‌ها قبل نسبت به صادرات برق به افغانستان اقدام کرده در چند سال اخیر به دلیل شرایط حاکم بر اقتصاد علاوه بر ناترازی انرژی در زمینه ارتقای شبکه انتقال نیز نتوانسته عملکرد قابل قبولی داشته باشد، به گونه‌ای‌که سهم ایران از بازار برق این کشور تنها به کمتر از 100 مگاوات کاهش یافته است موضوعی که به اعتقاد کارشناسان از آنجا که افغانستان به‌طور کامل به واردات انرژی وابسته است به‌رغم شرایط تحریمی طالبان و مشکلاتی که در زمینه نقل و انتقالات مالی وجود دارد اما الزام این کشور به تخصیص سالانه 220 میلیون دلار برای تامین برق افغانستان را به گزینه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذاری‌های کشورهای منطقه مبدل کرده و در این میان بازهم بی‌مسئولیتی دولت‌ها باعث شده تا شاهد تکرار تجربه تلخ از دست رفتن بازارها و جایگزینی کشورهای دیگر باشیم.
حضور پر رنگ کشورهای حوزه CIS
بر اساس این گزارش، خبرگزاری اوراسیانت اخیرا اعلام کرده امسال حدود نیمی از برق وارداتی افغانستان از ازبکستان و بیشتر آن از تاجیکستان تامین می‌شود. ازبکستان و تاجیکستان قراردادهای بلندمدت تامین برق دارند که قبل از به قدرت رسیدن طالبان امضا شده است که هر ساله تعدیل می‌شود. به گفته بازرس ویژه برای بازسازی افغانستان (SIGAR)، یک سازمان دیده بان ایجاد شده توسط کنگره ایالات متحده، افغانستان بیش از 80 درصد برق خود را با هزینه سالانه 220 میلیون دلار وارد می‌کند.
ازبکستان قرار است امسال 2 میلیارد کیلووات ساعت برق به افغانستان را به مبلغ 100 میلیون دلار تامین کند. تاجیکستان متعهد به تامین 1. 5 میلیارد کیلووات ساعت به قیمت 69 میلیون دلار است. البته تحریم‌های بین‌المللی علیه دولت طالبان در افغانستان باعث شده تا ازبکستان و تاجیکستان امکان تسویه بدهی 100 میلیون دلاری خود را که ناشی از صادرات برق به افغانستان است نداشته باشند این در حالیست که اختر محمد نصرت، سخنگوی وزارت انرژی و آب گفته است: ما می‌خواهیم پرداخت داشته باشیم، اما مشکل در بانک‌هاست، اما آنچه مسلم است به‌رغم تمایل دولت طالبان برای پرداخت بدهی‌های برقی خود اما تاکنون این اتفاق رقم نخورده و این در شرایطی است که برنامه توسعه سازمان ملل متحد یا UNDP هشدار داده است که هرگونه توقف عرضه برق از آسیای مرکزی بیش از 10 میلیون افغان را در تاریکی قرار می‌دهد. البته در ماه‌های ژانویه و فوریه، شرکت برق افغانستان برشنا(DABS)، 6 میلیون دلار از بدهی 33 میلیون دلاری در آغاز سال 2022 را به تاجیکستان پرداخت کرده است، اما این میزان پرداخت به کاهش حجم کلی بدهی برق افغانستان کمکی نکرده است.
در این رابطه امان ا... غالب، رئیس سابق DABS، درگیری در اوکراین را عامل ایجاد پیچیدگی در روند بانکی برای همسایگان افغانستان دانسته و معتقد است اگرچه نقل و انتقالات مالی مشکل بزرگی برای افغانستان محسوب می‌شود اما تحریم‌ها علیه طالبان و مشکل مرتبط با کمبود شدید درآمد دولت احتمالا مشکل بزرگ‌تری است. در پایان سال گذشته، UNDP ارتباط مستقیمی بین هزینه‌های پرداخت نشده برق افغانستان و مسدود شدن دارایی‌های آن، و همچنین کاهش کمک‌های بین‌المللی پس از به قدرت رسیدن طالبان ایجاد کرد. با در نظر گرفتن این موضوع، ازبکستان از جامعه جهانی خواسته است تا دارایی‌های افغانستان را آزاد کند تا به کاهش بحران انسانی این کشور کمک کند.
لزوم تمرکز بر ارتقای شبکه
حمیدرضا صالحی نایب‌رئیس کنفدراسیون صادرات انرژی در خصوص کاهش صادرات برق به افغانستان و احتمال جایگزینی بازار برق این کشور به کشورها حوزه CIS به «آرمان ملی» می‌گوید: ایران اولین کشوری بوده که به افغانستان برق صادر کرده است، اما کاهش سهم ایران در سال‌های اخیر که در نتیجه عدم توجه کافی و برنامه‌ریزی برای ارتقای شبکه انتقال رقم خورده باعث شده تا افغان‌ها برای واردات برق از کشورهای CIS نسبت به ایجاد شبکه‌های انتقال برق اقدام کنند.
وی با عنوان اینکه اگر بازار افغانستان و پاکستان حائز اهمیت است باید سهم خودمان را در بازار حفظ کنیم، گفت: در حال حاضر صادرات برق به افغانستان عدد بالایی نیست، ضمن اینکه به دلیل جنگ و ناامنی‌هایی که این کشور داشته شبکه‌های توسعه و انتقال برق به کندی پیش رفته، حتی پروژه‌هایی که پیمانکاران ایرانی داشته‌اند به دلیل ناامنی با تاخیر زیاد پیش رفته است. صالحی گفت: واردات برق به سیاست جدید و اصلی افغانستان مبدل شده و ایران نیز برای افزایش سهم خود از این بازار باید نسبت به سرمایه‌گذاری اقدام کند که تحقق آن تنها با محوریت بخش خصوصی امکان پذیر است همچنین در کنار برنامه‌های قابل اجرا باید تضامینی هم از افغان‌ها گرفته شود که امنیت اقتصادی فراهم شود.
عضو اتاق بازرگانی ایران گفت: در هر حال اکنون ما به کشورهای عراق، افغانستان، پاکستان و ترکیه صادرات برق داریم و از ترکمنستان و ارمنستان هم مقداری واردات داریم. اکنون استراتژی درستی را باید دنبال کنیم تا کشورهای CIS، ترکمنستان با نیروی کار فراوان برای تولید برق یا تاجیکستان که منابع برقابی زیاد دارد و رقبای اصلی ایران هستند، جای ما را نگیرند. وی خاطرنشان کرد: کشورهای یادشده در سال‌های گذشته و در غیاب ایران خط کاسا۱۰۰۰ را طراحی کردند که میزانی از این خط از ۵ کشور عبور می‌کند و ایران سهمی ندارد. اکنون رقم صادرات برق ایران به افغانستان بسیار پایین و زیر ۱۰۰ مگاوات است، باید خط انتقال ۴۰۰ کیلووات تایباد به هرات را اجرایی کنیم تا سهم بیشتری در این بازار به‌دست بیاوریم.
وابستگی مطلق افغانستان به واردات انرژی
کاهش سهم ایران از بازار برق و انرژی افغانستان در حالی در حال رقم خوردن است که پیش از این ابوالفضل ظهره‌وند سفیر اسبق ایران درافغانستان گفته بود: افغانستان وابستگی مطلق به واردات انرژی با اینکه منابع نفت و گاز دارد اما امکان استحصال ندارد. در شمال این کشور در منطقه جوزجان در گذشته گاز را صادر هم می‌کردند اما اکنون خطوط انتقال و کارخانجاتی که گاز را استحصال می‌کردند، از بین رفته و اگر هم گاز به‌دست بیاورند برای یک منطقه محدود است. در خصوص نفت هم امکان بهره‌برداری ندارند، در منطقه سرپل این کشور ذخایر نفتی وجود دارد اما آمریکا هم نتوانست تاسیسات احداث کرده و نفت را برداشت کند، بنابراین همه چیز موکول به ثبات و امنیت پایدار در افغانستان است، افغان‌ها اکنون مجبورند امور روزانه را بگذرانند و این آسیب‌پذیری و شدت نیاز این بازار را به واردات انرژی می‌رساند.
منبع: روزنامه آرمان ملی
