به گزارش سایت خبری پرسون، سیامک کاکاوند، دکترای معماری و پژوهشگر در حوزه شهرسازی در یادداشتی نوشت: در دنیای امروز، بسیاری از مباحث نظری و موضوعات اجرایی و عملیاتی علوم و فنون مختلف در سامانه‌ها انعکاس می‌یابد. سامانه‌ها با امکان حفظ و نگهداری حجم عظیم اطلاعات در مجموعه مقیاسها( جهانی، ملی و محلی...) برای همه گروه‌ها(حکمرانی،مدیریت شهری، تشکل‌ها حرفه‌ای و مردمی و غیره) موضوع مطالعات نظری و نحوه اجرا، نظارت و پایش را کاملاً متحول و دگرگون نموده‌اند. رشته شهرسازی و معماری نیز از این قاعده مستثنا نیست و در حال حاضر سامانه‌ها و نرم‌افزارها متعدد و کارآمدی در این حوزه تعریف و به‌مثابه ابزارهای مؤثر و اثربخش قادر هستند مدیریت، برنامه‌ریزی، نظارت،کنترل و پایش جامع و نافذ را در اختیار حاکمیت ملی ، مدیریت منطقه‌ای ، شهری و محلی فراهمنمایند. به دلیل نوپا بودن تعریف و طراحی این نرم‌افزارها و سامانه‌ها، نیاز به پژوهش‌های متعدد و متنوع به‌منظور تعیین مطلوب‌ترین ساختارها و نظامات اجرایی لازم و ضروری است.
الف - سامانه طرح‌های مطالعاتی و قانونی شهرسازی و معماری
با توجه به تعریف پنج حوزه اصلی در انجام مطالعات شهرسازی و معماری امکان تعریف پنج سامانه در مقیاس ملی برای انجام مطالعات شهرسازی و معماری وجود دارد. این سامانه‌ها به شرح ذیل می‌باشند:
1- سامانه ساختار کالبدی
مطالعات کالبدی از مقیاس معماری تا مقیاس‌های شهرسازی در سامانه کالبدی تعریف و همچنین مجموع لایه‌های اطلاعاتی در سامانه ثبت و ضبط می‌گردد. در صورت اهتمام و پیگیری وزارت راه و شهرسازی امکان استقرار سامانه در مقیاس ملی و ثبت و ضبط وضعیت کالبدی کل کشور در سامانهمفروض، مقدور و میسر است. پیگیری تعریف و استقرار سامانه فوق در ارتباط و پیوند با دیگر سامانه‌های مرتبط با حوزه شهرسازی و معماریمی‌تواند بخشی از نارسایی‌ها و نواقص موجود را در بخش کالبدی سکونت‌گاه‌های کشور نظیر عدم انسجام و نظام‌مندی ، فقدان کیفیت و بهره‌برداری از الگوهای مناسب ، نظارت و کنترل راهبردی و غیره را مرتفع نماید. بدیهی است مجموعه نرم‌افزارها و سامانه‌های کالبدی و سه‌بعدی موجود ذهنیت روشن و مشخصی را در اختیار حکمرانان ، مدیران ، متخصصان و کنشگران قرار خواهد داد.
در حوزه معماری نیز مجموعه بناهای کشور در لایه‌های اطلاعاتی می‌تواند تعریف و مباحث مرتبط با الگوهای ساخت‌وساز هر پهنه و منطقه، سامانه‌های کنترل انرژی، معماری پایدار و غیره در سامانه‌ها منعکس گردد و مدیریت،برنامه‌ریزی و نظارت و پایش ملی را در عرصه معماری فراهم نماید.
2- سامانه فعالیت‌ها و عملکردها
در این سامانه ، فعالیت‌ها و کاربری‌ها موجود در شهرها و سکونت‌گاه‌های کشور منعکس می‌گردد. سامانه عملکردی، نظام حکمرانی کشور و مدیریت شهری را قادر می‌سازد در وضعیت بهینه تعادل و توازن ازدست‌رفته بین ساختار کالبدی و مجموعهعملکردها و فعالیت‌ها در سطح کشور (در مجموعه مقیاسها)مدیریت، برنامه‌ریزی و نظارت و کنترل نماید.اتصال و پیوند این سامانه به سامانه‌های زیرساخت (آب، برق، گاز، تلفن) و همچنین سامانه‌های صدور مجوزها (شهرسازی، صنعتی،کشاورزی...) در بخش‌های مختلف موجب رصد و پیگیری تغییرات و تحولات عملکردی و به‌تبع مدیریت ، برنامه‌ریزی ، هدایت و راهبری مؤثر و اثربخش می‌گردد. در حال حاضر کنترل مؤثری بر فعالیت‌ها در سطح شهرها و همچنین مجموعه سکونت‌گاه‌های کشور وجود ندارد و فقدان اطلاعات‌پایه و به هنگام شده و سامانه‌های جامع و مرتبط موصوف موجب اتلافو تضییع منابع عظیم کشور و خسارات مادی و معنوی عظیمگردیده است.
شایان‌ذکر است اطلاعات‌پایه در حال حاضر در قالب مجلداتمعمول جهت تصویب و ابلاغ به مراجع مرتبط ارائه می‌گردد.ارزیابی این اطلاعات در طول زمان و تغییرات اقتضائی کاربری‌ها و فعالیت‌ها عملاً امکان‌پذیر نیست و پس از گذشت زمان اطلاعات مرتبط با فعالیت‌ها تغییرات بسیار داشته و قابل‌اتکا نبوده و نیاز به برداشت‌های جدید دارد. بدیهی است انعکاس اطلاعات بر سامانه و بهنگام سازی هاتوسط متولیان و تشکیلات تخصصی و کارشناسی، مشکل معمول مغایرت‌های برداشت‌ها زمان تهیه طرح و زمان ابلاغ و همچنین پایش های بعدی را از بین خواهد برد و مدیریت و برنامه‌ریزی بر اساس اطلاعات مستمر بهنگام شده بر سامانه‌ها صورت خواهد پذیرفت.
3- سامانه حمل‌ونقل و ترافیک
از بهترین وضعیت‌های مناسب و پاسخگو تعریف سامانه‌های درون‌شهری و برون‌شهری بر اساسساختار و مدهای موردتوافق در سطح ملی در داخل و خارج شهرها است. این قراردادهای ملی و حکمرانییکپارچه و منسجم در تعریف و طراحی دارای مواهب متعدد و قابل‌اعتنایی است. در بعد شهرسازی تسهیل بررسی‌ها و ارزیابی‌های توسعه و بارگذاری‌های جدید شهرسازی با شبکه درون‌شهری و برون‌شهری از آنجمله است.به‌عبارت‌دیگر سامانه‌های یکپارچه این امکان را فراهم می‌آورند که توسعه‌ها و تغییرات پیشنهادی و آتی شهرسازی به‌سرعت و سهولت از بعد ترافیکی،موردسنجش و ارزیابی قرارگرفته و تأثیرات و اثرگذاری‌ها برای مدیران و متولیان و متخصصانبه‌روشنی و وضوح مشخص و معین گردد.تعریف سامانه‌های جامع درون‌شهری و برون‌شهری ذیل قراردادهای ملی و فراگیر ضمن یکپارچگی و تقویت عملکرد نظام مدیریت حوزه حمل‌ونقل و ترافیک در شهرها و کشور موجب تسهیل و جامعیت پاسخ‌گوییدر ارزیابی‌های شهرسازی و معماری می‌گردد.
4- سامانه زیست‌محیطی
در حوزه محیط‌زیست مطالعات و همچنین قوانین و مقررات متعددی وجود دارد لیکن به لحاظ اجرایی وعملیاتی امکان تلفیق این مجموعه‌ها با طرح‌ها و برنامه‌های شهرسازی و معماری کشور نظامند و ساختار مند نیست. این مطالعات و ضوابط و مقررات به‌مانند دیگر حوزه‌ها در سامانه‌های جامع در کنار دیگر حوزه‌ها باید منعکس و مبنای مطالعات و اجرای طرح‌های شهرسازی و تصمیم‌گیری‌های مدیریتی از سطح ملی تا محلی قرار گیرد. سامانه‌ها قابلیت تعریف هم‌زمان سطوح ملی،منطقه‌ای ،استانی، شهری تا سطوح محلی رادارند و همچنین امکان ارتباط با دیگر سامانه‌ها و لایه‌های اطلاعات وجود دارد. بدیهی است در صورت عدم انعکاس حجم عظیم اطلاعات و قوانین و مقررات در سامانه‌های مرتبط و متصل به یکدیگر مدیریت و برنامه‌ریزی نظامند و ساختار مند عملاً امکان‌پذیر نخواهد بود و به لحاظ عملی و اجرایی موانع بسیاری فرا روی حکمرانان و مدیران شهری و محلی در سطح راهبردی و عملیاتی وجود خواهد داشت لذا تعریف و پیش‌بینی سامانه زیست‌محیطی در ارتباط و پیوند با دیگر سامانه‌هایمرتبط با حوزه شهرسازی لازم و ضروری است.
5- سامانه مطالعات اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی
با عنایت به قدمت انجام این مطالعات در حوزه شهرسازی و معماری سرفصل‌های مطالعاتی و همچنین سامانه‌های مدیریت اجرای بخش‌های مختلف هر حوزه به‌روشنی برای حکمرانان ، مدیریت شهرها و سکونت‌گاه‌ها کشور مشخص و معین است. در مقطع کنونی تعریف سامانه‌های جامع ذیل قراردادهای استاندارد مرتبط، باقابلیت و ظرفیت اتصال و پیوند با دیگر سامانه‌ها در حوزه‌های دیگر و ثبت و ضبط اطلاعات و گزارش‌گیری‌های توصیفی و تحلیلی در این حوزه و همچنین در تلفیق با لایه‌های اطلاعاتی دیگر حوزه‌ها لازم و ضروری به نظر می‌رسد.مدل‌سازها و شبیه‌سازها قدرت و اشراف ارتقاء و بهبود برنامه‌ریزی‌ها و نظارت بهینه عملکردها را مقدور و میسر می‌نمایند.
ب- سامانه صدور مجوزهای شهرسازی و معماری
با توجه به کثرت نهاد ها،سازمان‌ها و تشکل‌های ذیربط و ذیمدخل در حوزه صدور مجوزهای شهرسازی و معماری و مجموعه ناهماهنگی‌ها و چالش‌های متعدد و قابل‌توجه، علاوه بر سامانه‌هایانجام مطالعات و تهیه طرح‌های با توصیفات فوق‌الذکر به‌منظورایجاد انسجام و یکپارچگی نیاز به تعریف و طراحی سامانه ملی صدور مجوزهای شهرسازی و معماری که خود مشتمل بر زیر بخش‌های متعدد است احساس می‌گردد. این موضوع در ابلاغیه به شماره 131505 / ت 56576ه مورخ 14/11/1399 نهاد ریاست جمهوری تصریح گردیده است.
به نظر می‌رسد در عصر اطلاعات موضوع مطالعات و اجرا در حوزه شهرسازی و معماری نیز نیاز به تغییرات و تحولات اساسی و اصولی دارد. دراین‌بین سامانه‌ها با توانایی ثبت و ضبط لایه‌هایمختلف اطلاعاتی و تحلیل‌های متنوع در تمام‌مقیاس‌ها از ابزارهای مؤثر و تأثیر گذاردر بهبود کیفیت و ارتقاء عملکرد طرح‌ها و اقدامات در حوزه شهرسازی و معماری هستند.از سامانه‌ها در تمام بخش‌هااعم از مطالعات طرح‌ها،مدیریت و برنامه‌ریزی تشکیلات و ساختار نیروی تخصصی و کارشناسی، نظارت ،کنترل و پایش طرح‌ها و مجوزها و همچنین بستر مشارکت ، شفافیت و نظارت عمومی می‌توان استفاده نمود.
