به گزارش سایت خبری پرسون، مسعود یوسفی در یادداشتی نوشت: یکی از همین موارد که در آخرین روز دی ماه سال گذشته و زمانی که هیات ایرانی در روسیه بودند، سر و صدای زیادی به پا کرد خرید 2000 لوکوموتیو از روسیه بود! آنقدر واکنش‌های تخصصی به خبر زیاد بود که وزیر اقتصاد از روسیه با ارتباط تصویری با بخش ویژه خبری شبکه 2 تلویزیون از یک «صفر» اضافه خبر داد.
احسان خاندوزی با بیان اینکه این خرید با ایجاد خط اعتباری ۵ میلیارد دلاری میان ایران و روسیه روی خواهد داد، تاکید کرد که رقم درست این خرید 200 لوکوموتیو است نه 2000. در حواشی آن روزها دیگر خبری نشد از اینکه این صفر کجا به خبر اضافه شده چون این خبر از سوی باشگاه خبرنگاران جوان که خوراک خبری اخبار تلویزیون را تامین می‌کند هم در ابتدا با عدد 2000 دستگاه منتشر شد.با این حال حتی واردات 200 لوکوموتیو در همان روزها از سوی برخی نمایندگان و فعالان حوزه حمل‌و‌نقلی مردود شمرده شد و دیگر خبری نشد.
اما حالا مشخص شده اتفاقات بسیاری در این 4 ماه بی‌خبری در حال رخ دادن بوده است. خبرهای آنقدر جدی که حالا مجلس هم از آن احساس خطر کرده و دیگر پشت پرده برای مدیریت آن تلاش نمی‌کند و صدای نمایندگان درآمده است. در هیاهوی گسترده ناشی از حذف ارز 4200 تومانی که جریان‌های رسانه‌ای را به خود مشغول کرده، حالا موضوع همان خرید است اما عدد دوباره تغییر کرده است. یکی از اعضای انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی که نمی‌خواهد نامی از او برده شود، میگوید که عدد واقعی نه 2000 و نه 200 دستگاه است، بلکه وزیر راه و برخی حامیان برون وزارتخانه‌ای او برای خرید 1300 لوکوموتیو خیز برداشته و در این روزهای بی‌خبری نه تنها مقدمات آن را فراهم کرده که حتی برخی مجوزها برای برداشت از «صندوق توسعه ملی» هم گرفته‌اند.
حالا ورای بحث ممنوعیت واردات کالایی که تولید داخلی دارد و وضعیت فعلی ارزی کشور و کیفیت لوکوموتیوهای روسی و... بیش از هر چیز رقم این معامله است که اهل فن را انگشت به دهان کرده است. خرید 1300 لوکوموتیو، اتفاقی است که تاکنون نه تنها در تاریخ راه‌آهن ایران بلکه در تمام دنیا اتفاق نیفتاده است. تنها در یک مورد آفریقای جنوبی همزمان قرارداد خرید 1000 لوکوموتیو را با چندین کارخانه منعقد کرد که پس از تحویل 200 دستگاه قرارداد ملغی شد. البته پیش از این هم اعداد مشابهی از سوی مدیران ریلی کشور مطرح شده بود، اما کسی آن را جدی نگرفت. آبان ماه سال گذشته مدیرعامل شرکت راه‌آهن اعلام کرد که این شرکت به دلیل کمبود لوکوموتیو، به دنبال تامین 1000 دستگاه لوکوموتیو ظرف 3 سال است.
ورود مجلس به ماجرا
حالا مشخص شده که صحبت کردن در مورد این اعداد واقعی است و حتی مجلس هم در جریان آن بوده اما مخالفتش راه به جایی نبرده است. در نهایت این مقاومت وزارت راه باعث شد که مصطفی میرسلیم نه فقط در مجلس بلکه در دیدار با رییس‌جمهور به آن اعتراض کند. هفته گذشته مصطفی میرسلیم در دیدار با رییس‌جمهور اینگونه انتقادش را مطرح کرد: «مثلا تصمیم اخیر وزارت راه و شهرسازی برای واردات لوکوموتیو موجه نیست در حالی که ظرفیت ساخت داخل لوکوموتیو در کشور حدود ۲۰۰ دستگاه در سال است. وقتی ظرفیت ساخت داخل وجود دارد اجازه دادن به واردات به بهانه جوابگویی به نیازهای کشور، هیچ کمکی به تولید داخلی نمی‌کند حتی تولیدکنندگان داخلی را مایوس و سرمایه‌گذاری‌ها را بی‌ثمر می‌کند. واردات مشوق تولید داخلی نیست، برعکس تضعیف‌کننده آن است و اگر تولید داخلی رشد نکند، باتوجه به مهار نشدن افزایش نقدینگی، قهرا گرفتار تورم بیشتر و افزایش فشار گرانی بر دهک‌های آسیب‌پذیر مردم خواهیم شد.»اما مخالفت میرسلیم ظاهرا به همین محدود نمانده و سوال رسمی او از وزیر راه و شهرسازی، رستم قاسمی را امروز روانه مجلس می‌کند که درباره این موضوع به کمیسیون عمران توضیح دهد که «چرا وزارت راه با وجود توان تولید داخلی مبادرت به واردات لوکوموتیو کرده است».
سنگ بزرگ
نمایندگان منتقد این اقدام وزیر راه که حالا دیگر در بی‌خبری گلایه‌های‌شان را مطرح نمی‌کنند، چند سوال اساسی مطرح کرده‌اند که بناست امروز وزیر راه و شهرسازی به آنها پاسخ داده یا کمیسیون عمران را متقاعد کند یا در صورت اصرار بر این موضوع راهی صحن مجلس شود.پیش از ورود به بحث تخصصی اولین موردی که تقریبا بالاتفاق آن را طرح می‌کنند؛ این است که واردات کالایی که در داخل امکان تولید آن نه در یک کارخانه بلکه در چند مجموعه وجود دارد و پیش از این خود وزارت راه از آنان خرید کرده چه توجیهی دارد؟ آن‌هم درست در سالی که رهبری بر حمایت از کار و تولید داخلی تاکید چندین باره کرده‌اند.
سوال دوم نحوه رسیدن به این اعداد است. اعدادی که در فضای مجازی و اتاق‌های تخصصی کلاب‌هاوس بیشتر با شوخی با آن برخورد می‌شود چراکه به گفته کارشناسان خرید این تعداد لوکوموتیو به صورت یک جا نه ممکن است و نه در تاریخ سابقه داشته و نه شدنی است چون به دلایل مختلف، خرید لوکوموتیو را بسیار حساس‌تر از واردات سایر ماشین‌آلات صنعتی و حتی حساس‌تر از خرید هواپیما می‌دانند و از قضا از تجربه تلخی یاد می‌کنند که ایران با همین کشور روسیه (شوروی) داشته است.
پرویز عالیوند، از پیشکسوتان راه‌آهن ایران ماجرای معامله قبلی ایران و روسیه را این‌طور تعریف می‌کند: «سال 1360 همزمان مذاکراتی با شوروی و رومانی برای اجاره و خرید لوکوموتیو داشتیم. ابتدا با شوروی مذاکره کردیم و 20 دستگاه لوکوموتیو از آنها اجاره کردیم؛ در مرز جلفا بوژی‌ها تعویض شد و لوکوموتیو را به ما تحویل دادند.»عالیوند که از اولین راهبران قطار روس بوده در ادامه میگوید:« ابتدا خودم در معیت لوکوموتیوران روسی در سفری بین تبریز و جلفا یک قطاربا این لکوموتیوها را حرکت دادیم. در آن منطقه شیب راه آهن ما بسیار تند است. این لوکوموتیوها ترمز دین یک نداشتند. فقط ترمز هوا استفاده می‌شد.
به هر ترتیبی که بود لوکوموتیوران روسی بالاخره قطار را هدایت کرد اما ما همان زمان در مقررات راه‌آهن مجاز نبودیم در چنین شیبی از لوکوموتیو بدون ترمز دینامیک استفاده کنیم.»به گفته او همین مساله سبب شد که در منطقه تبریز به جلفا امکان استفاده از لوکوموتیوهای روس نباشد و به همین خاطر این کشنده‌ها بین زنجان و تبریز که شیب کمی دارد روی ریل برود: «در این مسیر سیر می‌کردیم که با مشکلاتی مواجه شدیم، چرخ‌های لوکوموتیو از نظر متریالی سفت بود و ریل‌های ما را در قوس‌های 250 و 300 متر شدیدا می‌خورد و ریل‌ها ساییده می‌شدند. مشکل دیگری هم در بوژی‌هاشان داشتند.
این بوژی‌ها روی شعاع 250 متر خوب نمی‌چرخیدند و سرعت که از 30 کیلومتر پایین‌تر می‌آمد بوژی دوم از خط خارج می‌شد.»عالیوند در ادامه با توضیح مبسوط درباره دوبار دیگر جابه‌جایی مسیر لوکوموتیوهای روس و اینکه به دلیل تاب نیاوردن در گرمای هوا حتی در مناطق مرکزی ایران هم قابل استفاده نبود، میگوید سرانجام به جای خرید، لوکوموتیوها به مرز جلفا برگردانده شده و اجاره 3 ماه آنها پرداخت شد و راهی وطن شدند.روسیه 3 دهه بعد از این اتفاقات در سال 2010به دلیل ضعف شدید در تکنولوژی ساخت ماشین‌آلات ریلی در قراردادی از زیمنس آلمان درخواست کرد در این حوزه به یاری این کشور بیاید و با ایجاد کارخانه‌ای در روسیه برای انتقال تکنولوژی به آنها کمک کند که این ماجرا هنوز هم ادامه دارد و همین موضوع هم از دیگر سوالات نمایندگان از وزیر است که حتی با فرض ناتوانی در تولید داخلی، چرا وقتی خود شرکت زیمنس وجود دارد و پیش از این هم معاملاتی با ایران داشته است، باید از جای دیگری که تحت آموزش این مجموعه است خرید انجام شود.
شدنی نیست
مشخص نیست رستم قاسمی امروز چه پاسخی برای این سوالات دارد و می‌تواند کمیسیون را قانع کند یا خیر اما بر اساس آمارهای رسمی انجمن صنفی شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی که واسط بین بخش خصوصی و دولت در حوزه حمل‌ونقل ریلی است، تعداد کل کشنده‌های راه‌آهن کشور سال گذشته ۵۱۶ دستگاه بوده است. بر اساس این آمار بیش از ۶۴ کشنده ریلی با ارزش جایگزینی بالغ بر ۲۵۰۰ میلیارد تومان، به واسطه تعمیر و نگهداری نامناسب و غیراصولی و بهره‌برداری نامناسب، به‌طور کلی زمین‌گیر شده‌اند.البته این موضوع همواره مشکل بین راه آهن و بخش خصوصی بوده و حل نشده است که چرا وقتی امکان تعمیر این لوکوموتیوها در کشور وجود دارد باید صدها برابر هزینه کرده و سیستم جدیدی با ملزومات گسترده جدید وارد شود. از سوی دیگر بر اساس آمارهای رسمی در چهل سال گذشته هیچگاه سالانه حتی 50 کشنده به ناوگان کشور اضافه نشده‌اند و ظرفیت تولید داخل اکنون 200 دستگاه در سال است، عدد 1300 و واردات سیستم جدید که نیازمند سیگنالینگ، راهبر، لکوموتیوران و حتی تعمیرکار جدید و به احتمال زیاد وارداتی است؛ چه منطقی می‌تواند داشته است.از بدنه تخصصی صنعت که بگذریم، انتقادهای دیگری هم در حوزه سیاسی به این موضوع وجود دارد.
منتقدان این اقدام دولت، ادعا می‌کنند که چنین قراردادی ربطی به صنعت نداشته و کاملا سیاسی است. به اعتقاد این دسته تنها چیزی که چنین معامله‌ای در این شرایط حساس برای کشور به ارمغان خواهد آورد، اعداد دهان پرکن، قراردادی عقیم و خروج میلیاردها دلار ارز از ایران به سمت روسیه است، دلارهایی که در شرایط فعلی باید برای خرید دارو و مواد اولیه مایحتاج مردم ازکشورهای خارجی هزینه شود.
منبع: روزنامه اعتماد
