در معرفی شهر دزفول از تاریخچه دزفول و زبان مردم دزفول خواهیم گفت. این شهر زیبا که در استان خوزستان در جنوب غرب ایران قرار دارد و یکی از مهم‌ترین مراکز تاریخی ایران شناخته می‌شود. در ادامه همراه ما باشید تا به معرفی این شهر زیبا بپردازیم و از گوشه کنار آن بگوییم.
اطلاعات کلی شهر دزفول
جمعیت: ۴۴۴٬۰۰۰ نفر بنابر آخرین سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵
دین و مذهب: جمعیت غالب شهر دزفول مسلمان شیعه هستند و در کنار آنها، دراویش نیز در این شهر سکنا دارند. مانند سایر شهرهای کشورمان، اقلیتی از ارامنه و مسیحیان نیز در شهر دزفول زندگی می کنند.
زبان: بیشتر مردم دزفول فارسی را با گویش دزفولی سخن می‌گویند و اقلیت این شهر هم به لریِ بختیاری و لرستانی صحبت می‌کنند.
اقتصاد: کشاورزی و تولیدات صنایع دستی از مهم‌ترین منابع اشتغال در این شهر به حساب می‌آیند. دزفول از مهم‌ترین شهرهای ایران در حوزه کشاورزی است و مرکبات و صیفی‌جات از تولیدات اصلی آن هستند.
شهرهای خواهرخواننده: دزفول تنها با شهر صور در لبنان خواهرخوانده است.
اطلاعات گردشگری دزفول
سوغات و صنایع دستی
کپو: این صنعت‌دستی با برگ درخت خرما بافته می‌شود و این هنر برای تولید انواع ظروف تزیینی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خراطی: باید بدانید که خراطیِ دزفول ثبت جهانی شده است؛ این صنایع دستی بسیار در دزفول شهرت دارد و بسیاری از گردشگران آثاری همچون گلدان، ظروف هنری، میز و صندلی و ... تهیه می‌کنند که به صنعت خراطی مزین است.
قلم‌نی: این از معروفترین سوغات و صنایع دستی دزفول است و خوشنویسان کشور، همگی می گویند که بهترین قلم نی ها در دزفول تولید می شود. جالب است بدانید قدمت ساخت قلم نی در شهرستان دزفول بیش از هزار سال تخمین زده اند و تقریبا ۴ هکتار از مزارع این شهر به کشت قلم نی اختصاص داده شده است.
مرکبات: دزفول برای تولید مرکبات شهرت جهانی دارد و پرتقال و نارنج دزفول بسیار زبانزد هستند؛ از دیگر مرکبات دزفول باید نارنگی، گریپ‌فروت، لیموترش، لیموشیرین و بالنگ را نام برد.
کلوچه‌های دزفولی: دزفول کلوچه‌هایی با طعم خرمایی و شکری دارند که بسیاری میان گردشگران محبوب هستند و مسافران حتما از مرکزشهر و به خصوص بازار قدیم آن این کلوچه‌ها را تهیه می کنند. در پخت کلوچه های دزفول از زیره سبز هم استفاده می‌کنند که طعم خاصی به آن می‌دهد.
غذاهای محلی دزفول
یتیمچه: برای طبخ یتیمچه در دزفول از بادمجان، گوجه، پیاز، نعنا و انواع ادویه برای طعم دادن به آن استفاده می‌شود و آن را به صورت بخارپز طبخ می‌کنند.
پَرپَراق یا دلمه برگ انگور: دزفول در گذشته باغات متعددی داشت و در اوایل تابستان برگ مو نیز به فراوانی در این شهر یافت می‌شد. به طوری که در بسیاری از رسوم شهر، دزفولی ها دلمه برگ مو بر سر سفره های شان می‌گذاشتند. هنوز هم این غذا میان مردم دزفول از محبوبیت خاصی برخوردار است.
آب پیازی: این غذا به تمامی استان خوزستان تعلق دارد، اما در شهرهای دزفول و شوشتر به مراتب بیشتر طبخ می شود. جالب آنکه در گویش محلی به این غذا او پیازی یا او پیوزی هم می گویند. آب پیازی طعم ترش یا ملس و کمی تند دارد. بر خلاف اسمش پیاز زیادی ندارد و بیشتر به اشکنه شباهت دارد و معمولا آن را با نان خرد شده و یا تخم مرغ میل می‌کنند.
سیلون تخمر: برای تهیه این میان وعده خوشمزه، ابتدا باید تخم مرغ را بدون نمک سرخ کرد و به روی آن شیره خرما ریخت. روغن حیوانی و روغن زیتون از دیگر ترکیبات این غذا هستند و معمولا آن را با نان داغ محلی یا سنگک میل می‌کنند.
قلیه ماهی دزفولی: این از غذاهای سنتی دزفول است که از ترکیب گوشت پر چربی و بدون استخوان، نخود لپه شده، برنج، بلغور گندم، لوبیا چشم بلبلی، پیاز، سیر، الو سیاه، برگه زردآلو، رب انار و شکر تهیه می شود.
شُله اَرده :این غذا با برنج ماش، چغندر و ارده تهیه می شود و با طبخ این ها و جا افتادنشان، ارده را نیز به آن اضافه می‌کنند.
جاذبه های گردشگری دزفول
آبشار شوی: این جاذبه طبیعی در 100 کیلومتری مرکز دزفول و در قلب کوه های زاگرس قرار دارد و نامش در زمره زیباترین آبشارهای ایران قرار دارد. ارتفاع 80 متری و عرض 75 تا 85 متری آبشار شوی سبب شده تا از نظر بزرگی به عنوان یکی از منحصر به فردترین آبشارهای طبیعی خاورمیانه به شمار آید. نام آبشار شوی به عنوان سی و پنجمین اثر طبیعی ملی و اولین اثر ملی خوزستان، از تاریخ ۲۹ دی ۱۳۹۳ ثبت شده است.
دره توبیرون: این دره در 20 کیلومتری شرق دزفول واقع شده است و با دیواره های صخره ای مملو از آب چکان ها و گیاهان وحشی چشم را خیره می کند. این پدیده طبیعی زیبا از فرسایش چند هزار ساله آب های جاری روی سنگ ها به وجود آمده است و به خاطر خنکای آب و هوا در اطراف آن، به یک تفرجگاه دلپذیر تبدیل شده است.
دریاچه شهیون: دریاچه شهیون یا دریاچه سد دز، یکى از زیباترین دریاچه هاى ایران است که پشت دو کوه شاداب و تنگوان در کنار روستای گردشگری پامنار دزفول شکل گرفته و چهره ای تماشایی به این منطقه داده است. این دریاچه به صورت مصنوعی و با احداث سد دز بر روی رودخانه دز شکل گرفته است و مساحتی بالغ بر 6000 هکتار دارد؛ همچنین بیشترین عمقش به 50 متر می رسد. به روی این دریاچه تعدادی جزیره بزرگ و کوچک وجود دارد که زیبایی منحصر به فردی به آن بخشیده اند.
پل ساسانی: حدود 17 قرن پیش پل قدیمی دزفول به دستور شاپور اول ساسانی و بعد از غلبه بر امپراطور روم، والِریَن، بر روی رود دز ساخته شد. این پل، که از قدیمی‌ترین پل‌های آجری جهان به حساب می‌آید ۳۷۰ متر طول دارد و از ساروج و آهک ساخته شده و با 14 دهانه، آب رود دز را از میان خود عبور می‌دهد. جالب است بدانید که در زمان شاپور ساسانی این پل با هدف ارتباط دو منطقه جندی شاپور و بین‌النهرین که حالا دو بخش غربی و شرقی دزفول کنونی هستند، به دست اسیران رومی ساخته شد. به همین جهت است که این سازه تاریخی را با نام پل رومی هم می شناسند.
آسیاب های آبی دزفول: این آسیاب ها با یک هزار و ۷۰۰ سال قدمت به عنوان قدیمی ترین سازه آبی جهان هستند.نخستین آسیاب آبی دزفول در دوره ساسانی بنا شده که استفاده از آنها برای آرد کردن گندم در دوران قاجاریه و پهلوی نیز استمرار داشته و رونق بخش اقتصاد این شهر بوده است.شهر دزفول در شمال خوزستان حدود ۲۵۰ هکتار بافت قدیم دارد.
دره کول خرسان: این دره شگفت انگیز در 25 کیلومتری شهرستان دزفول است که با نام دره ارواح نیز شناخته می شود. این دره بخشی از رشته کوه های زاگرس به حساب می آید و آب و هوایی متفاوت را در منطقه ای گرم ایجاد کرده است. دیواره های دره کول خرسان به حدی به یکدیگر نزدیک هستند که تنها اجازه عبور یک نفر را از میان خود می دهند و در انتها شما را به رودخانه دز می رسانند که دمای آبش تا منفی 20 درجه سانتی گراد نیز می رسد.
اقامت در شهر دزفول
دزفول یکی از شهرهای محبوب میان گردشگران استان خوزستان است و در آن امکانات اقامت خوبی همچون هتل و مسافرخانه برای مسافران وجود دارد. از طرفی روستای پامنار در نزدیکی دزفول واقع شده است و در آن دو گزینه اقامت در خانه های محلی و کمپینگ در طبیعت زیبا نیز پیش روی تان است. البته امکان کمپینگ در دیگر مناطق طبیعی دزفول نیز وجود دارد.
آداب و رسوم دزفول
محرم: در دزفول نیز مانند تمامی شهرهای کشورمان، عزاداری روزهای محرم برپاست؛ اما مردم اینجا نیز بنا بر آداب و رسوم خود به عزاداری می پردازند. در این شهر روزهای عاشورا و تاسوعا، مردم سه بار مجزا به‌طور کامل با هیئت‌های بزرگ خود بیرون آمده و به عزاداری می پردازند. باید اشاره کنیم در دزفول بیش از صد هیئت عزاداری به چشم می خورد و این هیئت ها برای تزئین علم‌های شان از شال‌های رنگی سبز، سیاه یا سفید استفاده می‌کنند و طول برخی از این علم‌ها به ۱۲ متر می‌رسد. از رسوم دیگری که در محرم زنده برگزار می شود، چوب بازی است که نمادی از صحنه جنگ است و به صورت نمایشی با طبل، دهل، صدای شیپور و سرنا در جلو تکیه ها صورت می‌گیرد.
بیرق زنون: این مراسم در تمامی استان خوزستان برگزار می شود و دزفول نیز از این قاعده مستثنی نیست. بیرق زنون که مراسمی ست برای حاجیان مکه و از گذشته های دور، در شب عید قربان برگزار می شود. اقوام مختلف نظیر عرب، بختیاری، لر، دزفولی و شوشتری و ... این مراسم را به روش های مختلفی برگزار می کنند اما قاعده کلی آن به صورتی ست که پرچم های سفید و سبز رنگ مثلثی شکلی در منزل کسی که به سفر حج رفته و همچنین فرزندانش نصب می شود تا نشان دهد در این خانه کسی به حج رفته است.
دست رزون: این مراسم همان جشن حنابندان است که در بسیاری از شهرهای ایران برگزار می شود و در دزفول با نام دست رزون شناخته می شود. در دزفول یک روز قبل از عروسی، جهیزیه را به خانه عروس و داماد می برند و در همان زمان، دست و پای عروس و داماد را حنا زده و دختران دم بخت باقی مانده حنای عروسی را به نیت خوش یمنی به دست و پای خود می زنند.
آب و هوای شهر دزفول
بهار: شهر دزفول از ماه فروردین تا اوایل اردیبهشت هوای متعادل تا گرمی را دارد؛ اما به محض نزدیک شدن به اواخر اردیبهشت گرمای طاقت فرسای شهر شروع می شود.
تابستان: تابستان های دزفول گرم است و اینجا مانند دیگر شهرهای خوزستان آب و هوایی گرم و شرجی دارد. این گرما در بعضی از روزهای تابستان به 49 درجه سانتی گراد هم می رسد و به همین خاطر، سفر به دزفول را در تابستان ها پیشنهاد نمی کنیم.
پاییز: فصل پاییز در دزفول با گرمای تابستان شروع می شود و این گرما تا اواخر مهر ادامه دارد؛ اما با آغاز ماه آبان کاهش دما در شهر شروع شده و هوا رو به خنکی می رود. اواسط پاییز زمان بسیار مناسبی برای سفر به دزفول است.
زمستان: زمستان های دزفول آب و هوایی مدیترانه ای دارد و میانگین دما 3 درجه سانتی گراد است. در این فصل، دزفول برای سفر بسیار مناسب است و امکان دارد در بعضی روزها هوا بیش از حد خنک باشد، با این وجود دلپذیر است.
تاریخچه شهر دزفول
پیش از میلاد
خاورشناسان دزفول را شهری تاریخی می دانند و می گویند این شهر در زمان حکومت عیلامیان، یعنی سال 2600 پیش از میلاد، عنوان پایتختی این حکومت را از آن خود داشته است. این شهر که با این حساب، قدمتی 5 هزار ساله دارد، در آن زمان این شهر اوان خوانده می شد. دزفول از کهن‌ترین شهرهای استان خوزستان به حساب می آید و ویژگی های تاریخی و فرهنگی قابل توجهی دارد.
از مکان های تاریخی که ردی از قدمت دور و دراز این شهر دارد می توان به تپه های باستانی چغامیش اشاره کرد که 4000 سال پیش از میلاد مسیح شکل گرفته اند. تاکنون در این تپه ها، گنجینه ای ارزشمند از هزاره هفتم پیش از میلاد تا شکوفایی تمدن شوش را مورد حفاری قرار گرفته اند؛ نخستین سند دریانوردی جهان، لوح های تکامل موسیقی و مهرهای استوانه‌ای چند هزار ساله از نمونه آثاری هستند که در اینجا یافت شده اند.
با ورود اسلام به ایران
اولین بار در زمان خلافت عمر خلیفه دوم بود که ایران توسط سپاه اعراب فتح شد و سپاهیان مسلمان به بخش هایی از خوزستان وارد شدند. اهواز و شوشتر و پس از آن جندی شاپور یکی پس از دیگری به تصرف اعراب درآمدند. در آن زمان، دزفول که شامل قلعه ای با چند ساختمان در اطرافش بود نیز توسط مسلمانان تصرف شد و زیر نظر حاکم جدید یعنی حکام اموی و سپس عباسی قرار گرفت که به شوشتر و جندی شاپور گماشته می‌شدند. تا حدود 2 قرن این مساله ادامه داشت تا اینکه در اواسط سده دوم هجری، شخصی به نام یعقوب لیث صفاری که مردی شجاع بود و دولتمردی کاردان و با تدبیر به حساب می آمد، علم استقلال برافراشت و نخستین دولت مستقل ایرانی را پایه‌گذاری کرد؛ تمامی استان خوزستان به زیر پزچم آزادی خواهی این شخص در آمد. بعد از مرگ یعقوب لیث و با گذشت زمان، نیروهای شاه اسماعیل صفوی بر خوزستان مسلط شدند و حکومت شوشتر و دزفول به شیخ محمد و حاج محمد، پسران ملا قوام‌الدین سپرده شد؛ این افراد از خاندانی به نام رعناشی بودند. در زمان قاجار، حکمران هایی به بخش های شمالی خوزستان گماشته می شدند که حکمرانی دزفول را نیز به عهده داشتند. مثلا در زمان فتحعلیشاه قاجار که بخش شمالی خوزستان یعنی شوشتر و دزفول زیر نظر حکمران کرمانشاهان قرار گرفت. با این وجود شورش هایی هم صورت می گرفت تا اینکه در سال ۱۲۶۶ هجری قمری، ناصرالدین شاه، اردشیر میرزا را به خوزستان فرستاد و وی ابتدا دزفول و سپس شوشتر را از چنگال شورشیان درآورد.
جنگ ایران و عراق
متاسفانه در جنگ هشت ساله ایران و عراق، دزفول بارها مورد اصابت بمب های جنگی قرار گرفت؛ به طوری که گفته می شود تعداد این بمب ها به بیش از ۱۶۰ عدد می رسد. این حملات موشکی به حدی بود که به اینجا بلد الصواریخ، یعنی شهر موشک‌ها لقب داده بودند. دزفول در دوران جنگ تحمیلی، شهدای زیادی داشت و پس از این جنگ، به پاس پایداری مردم دزفول، این شهر، به عنوان شهر نمونه یاد کردند.
