: روزنامه کیهان در مطلبی با عنوان: «شکست مذاکرات، هدف بایدن» می‌نویسد: «با توجه به مواضع آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها به نظر می‌رسد دور سختی از مذاکرات در وین در پیش است و در سال ۲۰۲۱ اتفاق خاصی نخواهد افتاد و همه چشم‌ها به سال ۲۰۲۲ دوخته شده، درحالی‌که برجامی که به دنبال احیای آن هستند، یک سال تا زمان نخستین بند غروبش یعنی پایان محدودیت‌های موشکی در قطعنامه ۲۲۳۱ باقی مانده است.
به گزارش سایت خبری پرسون، از یک‌سو هارولد هیمن تحلیلگر فرانسوی اذعان می‌کند «اروپایی‌ها موضع تندی گرفتند اما برخلاف گذشته مشکل این است که ایران نیز از حالت انفعال خارج و مواضع خود را تثبیت کرده و این شبیه بازی پوکر است که روند بازی بر وفق مراد اروپایی‌ها نیست»! از سوی دیگر وزیر امور خارجه ایران نیز هشدار داده که «اقدامات و اظهارات التهاب‌آفرین» ممکن است «تلاش‌های موجود را به خطر اندازد!»»
آمریکای بدنام و جهانِ نگران!
موکول کردنِ هرگونه توافق به ۱۴۰۱ می‌تواند ذهن‌ها را به سمت و سوی چند مسئله، رهنمون سازد که در ادامه بدان خواهیم پرداخت و اما، «سید وحیدکریمی» در مطلبی با عنوان: «ناز «شی جی پینگ» و نیاز «بایدن»؛ تحلیلی بر درخواست تماس تلفنی رئیس جمهور آمریکا با رئیس جمهور چین ارائه داده متذکر می‌شود: «با توجه به سیستم حکومتی آمریکا، جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا حدود یکسال دیگر در راس قدرت مسلط بر سیاست داخلی و خارجی آمریکا خواهد بود زیرا به احتمال قوی در انتخابات نوامبر ۲۰۲۲ کنگره، جمهوری‌خواهان پیروز و ادامه دولت دموکرات بایدن با مشکلات اجرایی در داخل و سیاست خارجی مواجه خواهد بود.
توافق دو رهبر چین و آمریکا برای ادامه مذاکرات و دیدار مقامات دو کشور، بیانگر «نیازمند بودن دولت بایدن» به مدیریت تنش در سیاست خارجی آمریکا با چین و توجه به اجرای زیرساخت‌های عمرانی داخلی در آمریکا است و چه بسا بایدن از دولت چین برای سرمایه‌گذاری در آمریکا دعوت به عمل آورده باشد. در تماس تلفنی، شی جی پینگ دست برتر داشت اما، هنوز مشخص نیست آقای شی جی پینگ «نیاز بایدن» را به همراهی با آمریکا یا عقب راندن آمریکا پاسخ خواهد داد. تحقیر مستمر دولت و کشور چین طی دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ، رئیس جمهور قبلی آمریکا، قطعا با تماس تلفنی جو بایدن جبران نشده و به دوران قبل از ریاست جمهوری دونالد ترامپ بازگردانده نمی‌شود و شواهد حاکی از آن است که اختلافات دو کشور در حال افزایش است. »
این کارشناس ارشد مطالعات آمریکا در ادامه می‌نویسد: «دو رهبر آمریکا و چین در مورد تبادل نظر برای مواضع مشترک در مذاکرات با جمهوری اسلامی در نشست برجام در وین تبادل نظر داشتند. بعید به نظر می‌رسد چین با آمریکا همراه شود اما «نشست وین» با هدف لغو تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران اولین راستی آزمایی و ترازوی محک نتیجه تماس تلفنی آقای بایدن با آقای شی جی پینگ در همراهی و یا ادامه اختلافات دو کشور آمریکا و چین در روابط بین الملل خواهد بود که باید منتظر ماند. »
چشم‌انداز مبهم مذاکرات هسته‌ای
در کنار این مطلب؛ «محمدعلی بصیری- استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان» در مصاحبه‌ای با موضوع مذاکرات هسته‌ای می‌گوید: «اگرچه طرف‌های مذاکرات هسته‌ای که شامل ایران و گروه ۴+۱ می‌شوند به تداوم مذاکرات تمایل دارند، اما مشکل اساسی اینجا است که هر دو طرف مذاکره خواسته‌های حداکثری دارند به این معنا که ایران اصرار دارد فقط درباره موضوع هسته‌ای مذاکره می‌کند و آمریکا ابتدا باید تحریم‌ها را رفع کند تا به تدریج به تعهدات خود عمل کنیم و طرف مقابل و به ویژه آمریکا مدعی است که برجام نباید مانند گذشته اجرا و باید برجام جدیدی منعقد شود که در آن بحث موشکی ایران و گروه‌های مقاومت نیز گنجانده شود.»
این کارشناس مسائل بین الملل همچنین گفته است: «گرچه اعضای دیگر برجام مانند روسیه می‌گویند که باید مذاکرات را از پایان دوره دولت قبل ایران ادامه دهیم، اما ظاهراً به این سادگی‌ها نیست و به آن نتیجه‌ای که طرفین می‌خواهند مذاکرات ۸ آذر منتهی نمی‌شود و طبق نظر اکثر کارشناسان آمریکا اراده جدی برای بازگشت به برجام و تعهدات زمان باراک اوباما ندارد.»
آمریکا خواهان فرسایشی شدن مذاکرات است یا ایران؟!
اگرچه این استاد علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه اصفهان، معتقد است: «آمریکایی‌ها قصد دارند با فرسایشی کردن مذاکرات فشار بیشتری به ایران وارد کنند تا ایران از نظر اقتصادی دچار استهلاک شود و تحت فشارهای اجتماعی و امنیتی قرار بگیرد تا حاضر به دادن امتیاز به غربی‌ها شده و خواسته‌های حداکثری آمریکایی‌ها را تامین کند.» اما به نظر می‌رسد طرفِ ایرانی نیز از فرسایشی شدنِ مذاکرات چندان ناخرسند نیست. بر اساسِ آن چه کیهان نوشته؛ ایران روی نوامبر ۲۰۲۲ متمرکز شده است و این یعنی چیزی نزدیک به ۳۶۵ روز فرصت برای چانه زنی! در بخش دیگر، نصیری اظهار داشته که: «اگر مذاکرات هسته‌ای به نتیجه نرسد که ظاهراً در این باره آمریکایی‌ها نگرانی هم ندارند دموکرات‌ها اجماع‌سازی می‌کنند تا تحریم‌های بیشتری را به ایران وارد کنند تا کشورمان را مجبور کنند که به خواسته‌های آنان تن دهد. این روندی را که هم‌اکنون می‌بینیم چندان افق روشنی را از توافق میان طرفین ترسیم نمی‌کند که اگر هم این مذاکرات به نتیجه برسد بسیار سخت به نتیجه غایی منتهی می‌شود.»
اما مضاف بر این که به توافق نرسیدن قطعاً دموکرات‌ها را نگران خواهد کرد باید پذیرفت که مذاکراتِ برجامی به پایه‌ای از بی‌اعتمادی و عدمِ توازن رسیده که «توافق و عدمِ توافق» چندان مهم نیست بلکه آن چه می‌تواند از درجه‌ی اهمیتِ بسیار بالاتری برخوردار باشد، اتفاقاتِ بعدِ «توافق و عدمِ توافق» است از این جهت که، ایران و آمریکا در سال ۲۰۱۵ به توافق رسیدند و بخش‌هایی از مفاد برجام نیز عملیاتی شد اما با روی کار آمدنِ ترامپِ جمهوری خواه، مجموعه اتفاقاتی رخ داد که نه تنها توافق برجام به صورت یک طرفه زیرپا گذاشته شد که تحریم‌های بیشتری، بیشتر از ماقبل نشست و برخاست‌های برجامی بر ایران تحمیل شد - موضوعی که برای طرف ایرانی اصلا خوشایند نبود و باعث شد دولت حسن روحانی نزد افکار عمومی و احزاب سیاسیِ رقیب به شدت بی‌اعتبار شود!
افق مذاکرات هسته‌ای مبهم است
از فحوای کلامِ محمدعلی بصیری نیز چنین بر می‌آید که: «دولت ایران هم چندان به مذاکرات خوش‌بین نیست...» خوش بین نیست چون علی رغم فشارهای بی‌حد و حصرِ داخلی، دولت روحانی تن به بسیاری تخفیف‌ها داد اما در نهایت دچار بی‌مهری و بدعهدی ایالات متحده‌ی آمریکا شد مسئله‌ای که دولت‌های یازدهم و دوازدهم را در پرتگاه بدنامی قرار داد و شکست اصلاح طلبان به عنوان بزرگترین حامیِ حسن روحانی را در پی داشت ضمن آن که همان تاثیراتی که لرزه بر اندام دو دولت یازدهم و دوازدهم انداخت حالا دولت سیزدهم را دچار تردید و هراسی عمیق کرده تا نه تنها می‌هراسد که پا جای پای دولتِ قبل بگذارد که بر اساسِ شعارهایی که داده توانِ ترکِ میز مذاکرات را نیز ندارد و در این دوراهی «توافق و عدمِ توافق»، ایران چشم به آینده دوخته، آینده‌ای که یک سال باید بگذرد تا معلوم و مشخص شود که حق با ایرانی‌ها است یا آمریکایی ها!
گذر زمان؛ موضوعی که نفع و زیانی دو سویه دارد
آن طور که سیدوحید کریمی گفته: «با توجه به سیستم حکومتی آمریکا، جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا حدود یکسال دیگر در راس قدرت مسلط بر سیاست داخلی و خارجی آمریکا خواهد بود زیرا به احتمال قوی در انتخابات نوامبر ۲۰۲۲ کنگره، جمهوری خواهان پیروز و ادامه دولت دم,کرات بایدن با مشکلات اجرایی در داخل و سیاست خارجی مواجه خواهد بود.»
و آن طور که کیهان نوشته: «با توجه به مواضع آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها به نظر می‌رسد دور سختی از مذاکرات در وین در پیش است و در سال ۲۰۲۱ اتفاق خاصی نخواهد افتاد و همه چشم‌ها به سال ۲۰۲۲ دوخته شده، درحالی‌که برجامی که به دنبال احیای آن هستند، یک سال تا زمان نخستین بند غروبش یعنی پایان محدودیت‌های موشکی در قطعنامه ۲۲۳۱ باقی مانده است.»
و آن گونه که محمد علی بصیری می‌گوید: «اگرچه طرف‌های مذاکرات هسته‌ای که شامل ایران و گروه ۴+۱ می‌شوند به تداوم مذاکرات تمایل دارند، اما مشکل اساسی اینجا است که هر دو طرف مذاکره خواسته‌های حداکثری دارند به این معنا که ایران اصرار دارد فقط درباره موضوع هسته‌ای مذاکره می‌کند و آمریکا ابتدا باید تحریم‌ها را رفع کند تا به تدریج به تعهدات خود عمل کنیم و طرف مقابل و به ویژه آمریکا مدعی است که برجام نباید مانند گذشته اجرا و باید برجام جدیدی منعقد شود.» می‌توان به چند جمع بندی رسید:
الف: سید عباس عراقچی در روزگاری که معاون ظریف بود و عضو تیم مذاکره کننده یعنی تیرماه ۱۳۹۴ گفته بود: «قطعنامه جدید شورای امنیت همه قطعنامه‌های قبلی را لغو می‌کند اما یک سری محدودیت‌های جدید را که در اصل همان تحریم‌های قبلی است باقی می‌گذارد که یکی از آن‌ها موضوع تحریم‌های تسلیحاتی و موشکی است.» و همچنین خاطر نشان می‌کند: «در بحث موشکی در قطعنامه جدید (۲۲۳۱) هیچ الزامی برای ایران وجود ندارد. اما در بحث تسلیحاتی الزام ۵ساله وجود دارد.» این همان موضوعی است که کیهان از آن تحت عنوان: «غروب محدودیت‌های موشکی در قطعنامه ۲۲۳۱» یاد می‌کند.
ب: در قطعنامه ۲۲۳۱ و در بخشی که ذیل ماده ۷ منشور قرار دارد اشاره‌ای به صنایع متعارف نظامی ایران و موشک‌های بالستیک نشده بود. این قطعنامه در پیوست دوم صرفا از ایران «درخواست» کرده که هیچ فعالیتی در ارتباط با موشک‌های بالستیکی که «برای برخورداری از قابلیت حمل سلاح‌های هسته‌ای طراحی می‌شوند» صورت ندهد. ایران در واکنش گفته بود که چون بنا ندارد از سلاح‌های متعارفش برای حمل سلاح هسته‌ای استفاده کند، این بند از درخواست شورای امنیت عملا بلا موضوع است. اما آمریکا و کشورهای غربی عملا برنامه‌های ماهواره‌ای و موشکی ایران را نقض این قطعنامه می‌دانند.
با این حال، در پیوست ب- بیانیه مستقل این قطعنامه آمده: «از ایران خواسته می‌شود تا هیچ فعالیتی مرتبط با موشک‌های بالستیک طراحی‌شده با قابلیت حمل تسلیحات هسته‌ای صورت ندهد، از جمله شلیک هر گونه موشک با استفاده از چنین فناوری‌های مربوط به موشک‌های بالستیک، تا زمان ۸ سال پس از روز پذیرش برجام و یا تا زمانی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارشی ارائه دهد که «جمع‌بندی مبسوط» را تایید کند، بسته به اینکه کدام زودتر اتفاق افتد». در این پیوست فروش برخی مواد، اقلام یا تجهیزاتی با کاربرد دوگانه نظامی که با توسعه سامانه‌های شلیک سلاح‌های هسته‌ای پیوند بخورد نیز همچنان ممنوع اعلام شده است.
ج: اگر فرض کنیم که انتخابات فرمانداری ایالت ویرجینیا نخستین دور رقابت انتخابات میاندورهای ۲۰۲۲ بود، شکی نیست که دموکرات‌ها کف رینگ پخش شده‌اند. اگر جمهوری‌خواه‌ها با همین برنامه قدم به انتخابات ۲۰۲۲ بگذارند، بخت بسیار خوبی برای تسخیر کرسی‌های دموکرات در حومه‌های شهرها و تسلط بر مجلس نمایندگان خواهند داشت. اکثریت دموکرات‌ها در مجلس نمایندگان بسیار کوچک است، لذا پیروزی جمهوری‌خواه‌ها نیازمند یک تغییر بزرگ نیست.
د: جیم لوب کارشناس سیاست خارجی ایالات متحده است که دارای ۳۰ سال مسئولیت دفتر خبرگزاری اینترپرس سرویس در واشنگتن است و تارنمای لوب لاگ را مدیریت می‌کرد، در این باره که ترامپ تا چه حد می‌تواند در انتخابات نقش ایفا کند، می‌گوید: او نقش مهمی در این انتخابات بازی خواهد کرد همانگونه که نقش مهمی در حزب جمهوری‌خواه دارد. لوب معتقد است: اگر نامزدهای مورد حمایت او به جمهوری‌خواهان معتدل یا سنتی ببازند، نفوذ ترامپ کاسته خواهد شد و برعکس، اگر نامزدهایی که خود را وفادار به ترامپ معرفی می‌کنند بتوانند نامزدهای معتدل این حزب را در مرحله انتخابات مقدماتی مغلوب سازند، آنگاه نفوذ او بر حزب جمهوری‌خواه افزایش خواهد یافت و می‌تواند نامزدی این حزب را برای سال ۲۰۲۴ به دست آورد.
ه: حالا می‌توان به سرسختی مذاکره کنندگان ایرانی و سپری کردنِ وقت از زاویه‌ای دیگر نگریست و آن تلاش برای نزدیک‌تر شدن به خواست‌هایی که دارند یا در بستر زمان یا از طریق مذاکره آن هم مذاکراتی که آمریکایی‌ها تا این لحظه نقشی در آن ندارند و به قول رابرت مالی تنها می‌توانند در هتل بنشینند تا اروپایی‌ها آن‌ها را از مفاد مذاکرات باخبر سازند.
نکته‌ی آخر: به نظر می‌رسد با توجه به تیم ۴۰ نفره‌ای که هم اینک در وین به سر می‌برند، طرف ایرانی این آمادگی را دارد که در صورت تمامیت و زیاده خواهی حتی بحث ضرر و زیان و جبران خسارتِ خروجِ آمریکایی‌ها از برجام را مطرح سازد موضوعی که می‌تواند مذاکرات را سخت‌تر و طولانی‌تر از آن چه پیش بینی شده است به پیش برد!
منبع: آفتاب یزد
