تبر طمع بر کمر جنگل های زاگرس

به گزارش سایت خبری پرسون، آمار بسیاری در رسانه های رسمی و غیررسمی هر ساله منتشر می شود که نشان می دهد که بسیاری از سودجویان در کشور به ویژه در جنگل های البرز، زاگرس و به ویژه استان های کردستان، کرمانشاه و لرستان به راحتی تبر طمع را بر کمر درختان این مناطق برای تهیه زغال فرود می آور و هر ضربه تبری را باید یک ضربه به زندگی عنوان کرد.

با توجه به ممنوعیت تولید زغال از درختان جنگلی، هرچه زغال جنگلی در بازار عرضه می شود، قاچاق محسوب می گردد اما این روزها به ‌راحتی زغال‌های قاچاق را با قیمت‌هایی کمتر از زغال‌های باغی که مخصوص قلیان است، در بازارها می‌توان یافت. بسته‌بندی‌های شیک‌تر که در جعبه‌های مقوایی انجام می‌شود، مختص به زغال قلیان است و عرضه فله‌ای هم مربوط به زغال‌های جنگلی است که برای تولید کباب و... از آن استفاده می‌شود.

زغال سکه‌ای، زغال مکعبی، زغال مرکبات و... نام‌هایی است که در بازار بر محصولاتی گذاشته‌اند که روزگاری جزئی از یک باغ یا جنگل بوده‌اند و حالا به کربن خالص تبدیل شده‌اند. این نام‌ها فقط به کار جلب مشتری بیشتر می‌آید و بس. اما کیفیت زغال را فقط وقتی که مصرف‌کننده از آن استفاده می‌کند، می‌توان فهمید.

براساس تحقیقاتی که صورت گرفته است بیشترین مراکز تولید زغال های قاچاق کشور در جنگل های زاگرس کشور روی می دهد و این رویه می تواند برای آینده ای نه چندان دور این جنگل های را به بیابانی برهوت تبدیل کند.

در حالی که تولید زغال جنگلی با توجه به قوانین موجود ممنوع بوده و فعالیتی قاچاق محسوب می‌شود، زغالگیران زاگرس می‌گویند که جنگل به آنها اجاره داده می‌شود تا درختان خشک را تبدیل به زغال کنند. البته این ادعا توسط مسئولان دولتی رد می‌شود. شواهد نشان می‌دهد هر روز مصرف زغال در ایران رو به افزایش است.

براساس آمارهای رسمی وزارت صنعت، معدن و تجارت، 5 واحد تولید کربن فعال و 13 واحد تولید زغال از منابع سلولزی در کشور وجود دارند. البته این تعداد واحد نمی‌تواند نیازهای روزافزون کشور به زغال را که از این ماده سوختی برای تفریح و تفنن بیشتر از نیازهای روزمره بهره می‌گیرد، تأمین کند.

آخرین آمارها نشان می دهد که تنها کمتر از 10 کارگاه تولید زغال از 300 کارگاه در جنگل های شمال دارای مجوز هستند و مابقی به صورت غیرقانونی و قاچاق به کار خود ادامه می دهند.

در آن سوی ماجرا، وضعیت بسیار وخیم تر است، با سرعت بسیار بالایی درختان کهن سال زاگرس با تبر سودجویان بر زمین می افتند و هر ساله شاهد کاهش محسوس پوشش جنگلی در این مناطق برای تهیه زغال هستیم.

کوره ‌های زغال‌گیری غرب کشور هم علاوه بر سنتی‌بودن، فاقد مجوز هستند بنابراین زغال‌گیران غرب کشور هم نمی‌توانند به دلیل ممنوعیت در حمل زغال، محصول خود را حتی به استان‌های مجاور بفرستند اما گویا محصولی که آنها در این کوره‌های غیرمجاز تولید می‌کنند، گاهی به خارج از کشور هم صادر می‌شود!

براساس آمارهای رسمی گمرک، در سال 96 بیش از 8 میلیون و 810 هزار و 709 کیلوگرم زغال به کشور وارد شده و در مقابل 456 هزار و 372 هزار کیلوگرم زغال از ایران صادر شده است با این وجود باید گفت که از آنجا که صنفی در ارتباط با زغال‌گیری وجود ندارد، آمار دقیقی از میزان مصرف هم وجود ندارد.

از سوی دیگر آمارها نشان می دهد که تنها در بازار زغال تهران روزانه بیش از 60 تن زغال به فروش می‌رسیده است که گردش مالی آن بالای 20 میلیارد دلار می باشد.

‌استان‌های غربی، مرکز تولید زغال بلوط

هیچ آمار رسمی از تعداد کوره‌های فعال برای تولید زغال وجود ندارد. براساس آمارهای موجود در سایت وزارت صنعت، معدن و تجارت در مجموع 18 واحد صنعتی تولید زغال در کشور مجوز دریافت کرده‌اند. 5 واحد کربن فعال به ظرفیت 10 هزار و 700 تن و 13 واحد تولید زغال از ضایعات صنایع سلولزی که پنج هزار و 746 تن زغال تولید می‌کنند. این آمارها مربوط به کوره‌های صنعتی و مدرن است اما هیچ ردی از آمار کوره‌های سنتی در دسترس نیست.

در زاگرس کوره‌ها اصلا شبیه شمال نیست. زغال‌گیران یا چوب بلوط را داخل بشکه‌های فلزی می‌‎سوزانند یا اینکه گودالی به اندازه یک قبر حفر کرده و درختان بلوط را خرد و داخل این گودال‌ها تبدیل به زغال می‌کنند. بدیهی است کوره‌هایی با این مشخصات، به‌سرعت احداث می‌شوند و می‌توانند محصول قاچاق را به‌سرعت راهی بازار کنند.

کردستان یکی از استان‌های زاگرس نشین است که سالانه درختان بلوطش توسط بسیاری از سودجویان تبدیل به زغال می‌شوند.

به گفته یکی از تولید کنندگان زغال در هر کوره تقریبا به اندازه یک ‌وانت، یعنی حدود 400 کیلوگرم چوب هیزمی می‌ریزیم که از هر کوره 5 تا 7 گونی می باشد.

وی می گوید: ماهانه 15 گونی زغال تولید می کنم و آن را به دست دلالان می دهم اما این را هم بگویم که سود اصلی را دلالان و عمده فروشان می برند زیرا نه خطر دستگیری و جریمه شدن دارن و نه زحمت کار فیزیکی.

از آنجا که زغال محصولی است که از چوب سوخته‌شده به دست می‌آید، قوانین قرنطینه‌ای سخت‌گیرانه‌ای هم ندارد؛ زیرا احتمال انتقال آفت از طریق چنین محصولی خیلی ضعیف است. آن‌طور‌که منابع مختلف می‌گویند، زغال بلوط غرب، همان زغال صادراتی است اما کسی نمی‌داند چگونه این زغال درحالی‌که داشتن کوره به گواه مسئولان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کاملا غیرقانونی است و محصول موجود در بازار هم قاچاق است، به خارج از کشور صادر شده است.

محمدرضا آذرنوش؛ مدرس دانشگاه در این باره می گوید: اقتصاد زغال گردش مناسبی دارد اما تشکیلات منسجمی در این صنف وجود ندارد. از آنجا که هیچ‌کس درباره زغال مطالعه نکرده است، من هم مطالعه‌ای درباره بازار زغال نداشته‌ام.

این مدرس دانشگاه می افزاید: تمام زغال‌های جنگلی موجود در بازار قاچاق است، زغال فراورده‌ای جنگلی است که از قبل از انقلاب برای حملش نیاز به پروانه بهره‌برداری و حمل وجود داشته و هنوز هم دارد. ضمن آنکه درحال‌حاضر وجود کوره زغال در جنگل ممنوع است.

وی تاکید می کند: زغال‌هایی که از ایران صادر می‌شود، عمدتا مربوط به غرب کشور است اما درباره نحوه دریافت مجوز برای واردات زغال، اطلاعاتی در اختیار ندارد.

تخریب کوره های تولید زغال در زاگرس

موضوع تخریب کوره های تولید زغال در غرب کشور و جنگل های زاگرس، موضوعی است که هنوز هیچ مسئول رسمی بدان ورود پیدا نکرده است و بر این اساس نمی توان آمار دقیقی از این کوره ها و نیز تعداد کوره هایی که شناسایی و تخریب شده اند را به دست آورد.

با این حال باید به این موضوع تلخ اعتراف کنیم که در هر سوپرمارکتی در کردستان و دیگر استانهای کشور به راحتی می توان زغال را تهیه کرد، حال زغال درختان بلوط باشد یا درختان دیگر.

مسئله این است که هیچ عزم راسخ و نیز قانون سختی برای فعالان عرصه تولید زغال در کشور وجود ندارد، کسانی که کارشان و جرمشان کمتر از عمل قاچاقچیان مواد مخدر نیست.

آیین مهر ـ استان کردستان