در دیدار رییس کل بانک مرکزی با سفیر ژاپن مطرح شد؛
به گزارش سایت خبری پرسون، عابد اکبری در یادداشتی نوشت:
با ورود جو بایدن به کاخ سفید، امریکا خواستار بازگشت به توافق برجام شده است. در این بین صحبت هایی درباره اضافه شدن برخی دیگر از کشورها به این توافق نیز شده است. یکی از این کشورها ژاپن است.
نخستین بار کونی میاکه، مشاور ویژه کابینه ژاپن در ۱۳ آذر ۱۳۹۹ در اظهارنظری خواهان حضور این کشور در مذاکرات برجام شد. او با اظهار تعجب از اینکه چرا پیش از این ژاپن عضو مذاکرات نبوده است، گفت: «ژاپن یک شریک تجاری اصلی ایران است، از این رو باید تلاش کند تا بخشی از مذاکرات آینده برای احیای برجام باشد.»
با این حال علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران در ۱۸ آذر در پاسخ به این درخواست ژاپن اعلام کرد: «ما بطور کلی از نقش آفرینی بیشتر ژاپن به عنوان یک کشور دوست و شریک مهم در مسائل بین المللی استقبال می‌کنیم. اما مذاکرات برجام از دیدگاه ما تمام شده و قرار نیست مذاکرات تازه‌ای انجام بگیرد که نیازی به تجدید ساختار مذاکرات وجود داشته باشد. امروز تنها مسئله باقی مانده، بازگشت همه طرف‌ها به تعهدات شان مطابق توافق انجام گرفته است.»
لذا مسئله اصلی از نظر ایران عدم نیاز به مذاکرات جدید حداقل تا رفع کامل تحریم‌ها از سوی امریکا است، موضوعی که اخیرا در پاسخ به درخواست امریکا و اروپا برای برگزاری جلسه ای غیر رسمی در قالب ۵+۱ با ایران نیز تکرار شد.
اما اگر قرار باشد مذاکرات جدیدی انجام گیرد یا به طریقی بتوان امریکا را به اجرای تعهداتش در برجام مجبور ساخت، آیا می توان از ظرفیت ژاپن استفاده کرد؟ در این باره چند نکته قابل ذکر است:
۱- ژاپن از معدود متحدین امریکا است که در عین حال رابطه بسیار خوبی نیز با ایران دارد؛ به طوری که آبه شینزو نخست وزیر پیشین این کشور در سفر سال ۱۳۹۸ به ایران، اجازه دیدار با رهبر انقلاب را پیدا کرد. موضوعی که برای هر مقام کشوری رخ نمی دهد و این نشان از جایگاه خاص ژاپن و اعتماد نظام ایران به این کشور دارد.
۲- ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم به عنوان کشوری طرفدار صلح در جهان شناخته می شود و در تمامی مناقشات بین المللی از دیپلماسی و روش های مسالمت آمیز حمایت کرده است. لذا حضور احتمالی این کشور در مذاکرات مربوط به برنامه هسته ای ایران می تواند وزن کشورهای طرفدار صلح و دیپلماسی را بیشتر کند.
۳- ژاپن پیشتر در دوره ریاست جمهوری ترامپ نیز تلاش هایی برای میانجیگری میان ایران و امریکا انجام داده، هرچند راه به جایی نبرده بود. با این حال حسن نیت این کشور برای ایران به اثبات رسیده است. لذا حضور احتمالی این کشور در مذاکرات نمی تواند لزوما به معنای قوی تر شدن وزن دیدگاههای طرف امریکایی معنا شود، چنانکه در سال ۹۸ ژاپن با درخواست امریکا برای پیوستن به طرح ضدایرانی ائتلاف دریایی آمریکا در تنگه هرمز نیز مخالفت کرد و تنها پس از سفر رئیس جمهور ایران به ژاپن و رایزنی های صورت گرفته اعلام کرد که قصد دارد به منظور ایمنی کشتی‌ها به شکل مستقل به این منطقه نیرو بفرستد، ضمن آنکه تنگه هرمز از مناطق محل ماموریت ژاپن مستثنی شد.
۴- ژاپن در موارد دیگری نیز نشان داده که توانایی مخالفت با امریکا را دارد. به طور مثال در موضوع محکومیت چین در ارتباط با تحولات هنگ کنگ، ژاپن اعلام کرد که با آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی همراهی نخواهد کرد. یا در فروردین ۹۸ دبیر کل کابینه ژاپن در بیانیه ای با رسمیت بخشی امریکا به اشغالگرهای رژیم صهیونیستی درباره الحاق بلندی های جولان سوریه به اسرائیل مخالفت کرد. همچنین ژاپن در تیر ماه ۱۳۹۹ با درخواست ترامپ برای توسعه گروه ۷ نیز مخالفت کرد.
۵- از آنجا که حدود ۸۰ درصد واردات نفت ژاپن از تنگه هرمز می گذرد، علاقه این کشور به رفع تنش‌ها در منطقه و ایجاد ثبات و آرامش بسیار بیشتر از کشورهای اروپایی یا حتی روسیه است که در فروش نفت یکی از رقبای ایران محسوب می شود. بنابراین حضور ژاپن در کنار چین به عنوان مشتری های اصلی نفت خلیج فارس در مذاکرات می تواند قدرت مانور ایران برای رایزنی با این کشورها را بیشتر کند.
۶- ژاپن با توجه به تجربه ناگوار هیروشیما و ناکازاکی به طور اصولی با توسعه سلاح های هسته ای مخالف است. با این حال اگر امریکا به دلیل وجود متحدینش در منطقه و اروپا، روسیه و حتی چین به دلیل نزدیکی جغرافیایی به ایران بیشترین احساس خطر نسبت به دستیابی ایران به سلاح هسته ای را دارند، اما ژاپن هم به دلیل دوستی دیرینه با ایران و هم به دلیل دوری جغرافیایی کمترین احساس خطر را نسبت به دستیابی ایران به سلاح هسته ای خواهد داشت. این امر باعث می شود ژاپن با پیش فرضی منفی وارد مذاکرات نشود و انگیزه آن صرفا حل بحران (به دلیل عمدتا مسائل اقتصادی و تجاری) باشد.
۷- ژاپن یکی از کشورهای مدعی برای کرسی دائم شورای امنیت محسوب می شود. اگرچه با این موضوع هنوز موافقت نشده است، اما به خصوص به دلیل قدرت اقتصادی این کشور همچون آلمان از پتانسیل لازم برای تاثیرگذاری در موضوعات بین المللی برخوردار است. بنابراین آینده نگری حکم می کند از این کشور که دوستی دیرینه با ایران نیز دارد در راستای منافع ملی بیش از این استفاده کرد.
