معاملات گواهی سپرده شمش طلا به‌زودی در بورس کالای ایران راه‌اندازی می‌شود تا پس از گواهی سکه ابزار دیگری برای افزایش عمق این بازار ایجاد شود. حضور بیشتر معامله‌گران و افزایش حجم و ارزش معاملات و توجه بیشتر به بازارهای رسمی طلا همراه با سهولت معاملات می‌تواند بازوی زرین جدیدی برای بازار تلقی شود. با توجه به رونق معاملات طلای آب شده در بازارهای غیررسمی، امکان جذب سرمایه‌های سرگردان بسیاری در این بازار وجود دارد.
به گزارش پرسون؛ روزشماری برای آغاز به کار معاملات گواهی سپرده کالایی شمش طلا آغاز شده است تا بستر جدیدی برای سرمایه‌گذاری و داد و ستد این فلز گرانبها در بورس کالای ایران فراهم شود. با توجه به رونق معاملات طلای آب شده در بازارهای غیررسمی، امکان جذب سرمایه‌های سرگردان بسیاری در این بازار وجود دارد. شمش طلا که پیش از این به بازار فیزیکی بورس کالا وارد شده و همچنان نیز مورد دادوستد قرار می‌گیرد، از این پس در بازار مشتقه بورس کالا و تحت اوراق گواهی سپرده کالایی آغاز به کار خواهد کرد. براساس این تفاهم‌نامه که در راستای تاسیس صندوق سرمایه‌گذاری با پشتوانه طلا منعقد شده، مدت این تفاهم‌نامه از زمان امضا به مدت سه ماه تعیین شده است و حداقل اوراق معادل ۱۰۰ سوت درنظر گرفته خواهد شد.
خیرمقدم بازار گواهی سپرده به شمش طلا
علیرضا ناصرپور، معاون توسعه بازار بورس کالای ایران درخصوص معاملات گواهی سپرده شمش طلا گفت: مکانیزم معاملاتی اوراق گواهی سپرده شمش طلا؛ مکانیزمی مشابه سایر اوراق گواهی سپرده‌ای است که اکنون در این بازار مورد دادوستد متقاضیان قرار می‌گیرد. گواهی سپرده شمش طلا با توجه به پیگیری شرکت‌هایی که در حوزه تولید طلا در کشور فعالیت می‌کنند، راه‌اندازی خواهد شد تا امکان فروش محصولات این شرکت‌ها که در قالب شمش‌های طلای استانداردی که تولید می‌شود از طریق اوراق گواهی سپرده کالایی فراهم شود.
بورس کالا پیگیری‌های بسیاری برای این‌کار انجام داده بود اما به دلیل ملاحظاتی که مطرح بود نظیر تعیین عیار شمش طلا که انبار یا خزانه میزان خلوص طلا یا ارزیابی را باید انجام دهد و موضوعات دیگری که مربوط به اندازه قراردادها بود، پیچیدگی‌هایی برای این معاملات وجود داشت که راه‌اندازی آن را به تعویق انداخت. در نهایت پس از مدت‌ها پیگیری، اخیرا تفاهم‌نامه‌ای برای راه‌اندازی این اوراق گواهی سپرده شمش طلا به امضا رسید. از این رو این امکان فراهم شد که شرکت‌های تولیدکننده شمش طلا وارد این بازار شده و شمش‌های تولیدی خود را در خزانه بانک‌های مورد پذیرش قرار دهند و با این کار ورود دارایی و نحوه ارزیابی و عیارسنجی شمش طلا تا حدود زیادی مرتفع شود.
پس از آنکه این مراحل انجام شد طبیعتا امکان فروش محصول در بازار برای شرکت تولیدکننده فراهم می‌شود. ادامه مراحل نیز مشابه سایر محصول‌هایی است که تاکنون در بازار اوراق گواهی سپرده مورد معامله قرار می‌گرفتند. هدف از راه‌اندازی معاملات شمش طلا در بازار گواهی سپرده این است که به نوعی به تکمیل زنجیره دارایی طلا در بورس کالا اقدام کنیم. باتوجه به نیاز و درخواستی که برای تولیدکنندگان شمش در کشور موجود است، قرار بر این است که این فرآیند تسهیل شود.
اوراق شمش طلا با کارکردی مشابه سایر اوراق گواهی سپرده
معاون توسعه بازار بورس کالای ایران افزود: چنانچه وزن مجموعه گواهی سپرده‌های دارنده آن به میزان حداقل وزن یک شمش طلا نرسید این امکان برای مالک وجود دارد که یا اوراق خود را در بازار به فروش برساند یا آنکه اگر مایل به تحویل فیزیکی آن نباشد بتواند به نماد بعدی آن را منتقل کند. به عبارت دقیق‌تر اگر دارنده اوراق تمایل به اتمام حضور خود در این نماد داشته باشد می‌تواند اقدام به فروش اوراق گواهی سپرده شمش طلا در بورس کالا کند. زیرا دو راه وجود دارد یا لازم است که به اندازه یک شمش اقدام به خرید کند تا بتواند آن‌را از انبار خارج کند یا آنکه گواهی خود را در بازار به فروش برساند و چنانچه تمایل نداشته باشد هیچ یک از این دوکار را انجام دهد محدودیتی در مسیر انتقال نماد به نمادهای بعدی برای دارنده اوراق وجود ندارد. همچنین دارندگان اوراق گواهی سپرده شمش طلا محدودیتی برای تحویل شمش خود از خزانه نخواهند داشت و هر فردی که به میزان حداقل وزن شمش اوراق دارد می‌تواند دارایی خود را تحویل بگیرد.
وی در ادامه عنوان کرد: معاملات گواهی سپرده معاملاتی نقدی است که متقاضی در صورت آنکه اوراق کافی در اختیار داشته باشد، فردای روز خرید می‌تواند درخواست تحویل محصول را ارائه دهد. در بازار گواهی سپرده؛ سررسید صرفا مفهومی است که با انباردار به‌خاطر موضوعات مربوط به حوزه انبارداری تعریف شده است. این سررسید می‌تواند بسیار بلندمدت تعریف شود یا کوتاه‌مدت باشد. تعریف سررسید برای اوراق گواهی سپرده محصولات کشاورزی در بورس کالا به این دلیل که نگهداری محصولات کشاورزی عمدتا یا فسادپذیر هستند یا با کاهش کیفیت مواجه می‌شوند محدودیت دارد. اما این امر در مورد شمش طلا صدق نمی‌کند. از این رو در اینجا بحث انتقال نماد مطرح می‌شود که مشکلی برای آن وجود ندارد.
عیار ۹۹۵ برای شمش‌های مورد معامله
ناصرپور به خلوص شمش‌های مورد معامله در این بازار اشاره کرد و گفت خلوص ۹۹۵ برای دارایی پایه اوراق گواهی سپرده شمش طلا در بورس کالا مشخص شده است. نکته‌ای که وجود دارد برای شروع کار این است که شرکت‌های عرضه‌کننده فعلی عیاری نزدیک به هم را تولید می‌کنند اما این انتظار وجود دارد که تعداد عرضه‌کنندگان افزایش یابد و چندین شرکت بخواهند شمش‌های تولیدی خود را در این بازار عرضه کنند. از این رو لازم است که رویکردی طراحی شود که استاندارد عیار مورد تایید مشابه هم باشد. براین اساس بررسی‌های بیشتری درحال انجام است که به یک استانداردی دست یابیم که همه شرکت‌ها با استانداردی مشخص تولیدکنند. البته کلیت استاندارد شمش‌های تولیدی در کشور ما مشخص است و موضوعی چالش برانگیز در مسیر توسعه بازار گواهی سپرده شمش طلا نخواهد بود.
موشکافی جزئیات معاملات رینگ فیزیکی شمش طلا
اولین معامله شمش طلا در رینگ فیزیکی بورس کالا طبق آمار منتشره روی سایت شرکت بورس کالای ایران در ۱۸ شهریور سال ۱۳۸۷ به ثبت رسیده و تاکنون ادامه یافته است. بررسی حجم معاملات این فلز گرانبها در بورس کالا از فراز و نشیب‌های زیادی حکایت دارد که در مقایسه با میزان عرضه این محصول در برخی از برهه‌های زمانی از عدم جذابیت معاملاتی آن خبر می‌دهد. از ابتدای سال جاری تاکنون به میزان ۷۷۳ کیلوگرم شمش طلا در بورس کالا عرضه شده که از این میزان عرضه ۴۷۵ کیلوگرم آن مورد دادوستد متقاضیان قرار گرفته است. متوسط درصد معامله عرضه‌های شمش طلا در بورس کالا از ابتدای راه‌اندازی این معاملات تاکنون ۵۵/ ۳۶ درصد برآورد می‌شود که گرچه رقمی چندان برجسته در مقابل سایر کالاهای عرضه شده در تالار فیزیکی بورس کالا به شمار نمی‌رود اما با درنظر گرفتن این موضوع که شمش طلا در زمره فلزات گرانبها دسته‌بندی می‌شود و کاربردهای محدودتری نسبت به سایر محصولات صنعتی و معدنی دارد این میزان دادوستد عرضه‌ها قابل قبول درنظر گرفته می‌شود.
نقش بازارگردان در بازارهای مالی – کالایی
توسعه ابزارهای مالی موجود در بورس کالا در کنار طراحی ابزارهای جدید در بازارهای مشتقه و آتی زمینه‌های تعمیق بستر معاملاتی رسمی کالاهای کشور را مهیا می‌کند. اما نقش بازارگردان (Market Maker) در رونق عرضه و تقاضای معاملات کالاها مثبت ارزیابی می‌شود. به عبارت ساده چنانچه مازاد عرضه در معامله‌ای شکل گرفت و تقاضایی در برابر آن وجود نداشت یا تقاضای اضافی موجود باشد و محصولی برای عرضه باقی نمانده بود، نقش بازارگردان برجسته می‌شود. به‌طوری که به‌عنوان تسهیل‌کننده وارد عرصه شده تا طرفین معامله را به مقاصد خرید یا فروش خود برساند. درواقع بازارگردان‌ها، عرضه تقاضا را در بازارهای مالی تامین می‌کنند و اوراق بهادار را در بین فروشندگان و خریداران دست به دست می‌کنند.
اصلی‌ترین وظایف و اهداف بازارگردان را می‌توان افزایش نقدشوندگی و وجود عرضه و تقاضا برای اوراق بهادار، کنترل قیمت ورقه بهادار در یک محدوده معین و جلوگیری از نوسانات شدید، کاهش هزینه‌های معاملاتی از طریق کاهش شکاف قیمتی خرید و فروش دانست. اگرچه مسوولیت‌های بازارگردان در بازارهای گوناگون متفاوت است و به نوع بازاری که در آن کالا، اوراق بهادار یا قراردادهای آتی معامله شود بستگی دارد.
نکته قابل توجه این است که نبود بازارگردان به معنای توقف معاملات نیست اما می‌توان بیان کرد که بعد از ورود بازارگردان به جریان معاملاتی، رونق بیشتری در آنها متصور است. زیرا بازارگردان در صورت وجود هرگونه خلل در طرفین عرضه و تقاضا وارد فرآیند معامله شده و به روان شدن آن کمک می‌کند.
تکلیف بازارگردان این بازار چه خواهد شد؟
با راه‌اندازی اوراق گواهی سپرده کالایی این سوال در ذهن معامله‌گران این بازار پررنگ خواهد شد که آیا برای این بازار نیز همچون سایر اوراق گواهی سپرده یا قراردادهای آتی که اکنون در بورس کالا مورد معامله قرار می‌گیرند بازارگردانی در نظر گرفته نمی‌شود یا برنامه‌ای متفاوت در انتظار بازار گواهی سپرده شمش طلا خواهد بود که زمینه بروز تحول را در بستر معاملاتی بورس کالا به همراه خواهد داشت. این فرضیه که بانک مرکزی می‌تواند دربرگیرنده این نقش در بستر معاملاتی بورس کالا برای دادوستدهای اوراق گواهی سپرده شمش طلا درنظر گرفته شود چندان غیرمنطقی به نظر نمی‌رسد؛ آن هم در شرایطی که در اختیار داشتن ذخایر طلا برای بانک‌های مرکزی در جهان و حتی ایران یک عرف جهان‌شمول به شمار می‌رود و این بار هزینه‌های این رویکرد برای بانک مرکزی کمتر خواهد بود. درحالی که امکان استفاده از نوسان نرخ به منظور مدیریت بازار و حتی درآمدزایی ایجاد خواهد شد که دقیقا مصداق عینی فعالیت بازارگردانی است. به عبارت ساده‌تر بانک مرکزی در این فرآیند می‌تواند منابع ریالی خود را به شمش طلا تبدیل کرده و در صورت لزوم تحویل گرفته و یا در نوسان نرخ ایفای نقش کند.
از همه مهم‌تر آن است که طلای تولیدی در کشور تمام و کمال از پتانسیل دادوستد برخوردار بوده و ذخایر طلای معدنی جذابیت خروج از کشور را از دست خواهد داد. خرید مرسوم و متداول طلا از سوی سرمایه‌گذاران و بازارگردان موجب خواهد شد تا جذابیت سرمایه‌گذاری در ذخایر معدنی طلا افزایش چند برابری پیدا کرده آن هم در وضعیتی که تولید طلا را می‌توان به‌عنوان یک عملکرد استراتژیک به شمار آورد.
در صورت موفقیت این شیوه معامله و اثرگذاری آن بر رویکردهای سرمایه‌گذاری؛ این پتانسیل وجود دارد که ظرفیت تولید طلای معدنی در کشور از رقمی نزدیک به ۱۲ تن فعلی تا حتی ۳ برابر افزایش یابد. نگاهی به ویژگی‌های زمین‌شناسی ایران نشان می‌دهد که پتانسیل استحصال طلا در نقاط مختلفی از کشور وجود دارد. با ایجاد این بازار با فرض وجود تقاضای دائمی و با احتساب پتانسیل تامین منابع مالی از بازار سرمایه به کمک ابزارهای مالی چنین احتمالی را می‌توان با صراحت بالایی فریاد زد.
در صورت توجه واقعی به این شیوه معامله و استفاده از ظرفیت ابزارهای مالی همچون صندوق پروژه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر و سلف استاندارد موازی پتانسیل تامین مالی معادن جدید طلا به‌وجود می‌آید. آن هم در شرایطی که امکان فروش دائمی تولیدات معدنی طلا در کشور ادامه خواهد یافت. این فرآیند یک بازی برد-برد جدی برای اقتصاد کشور است که ساده‌ترین خروجی آن افزایش ذخایر طلا در بانک مرکزی و بازار رسمی بورس کالا خواهد بود.
ویژگی‌های مغفول و مهم گواهی سپرده شمش طلا
امکان وثیقه‌گذاری گواهی سپرده شمش طلا یکی از ویژگی‌های مهم این شیوه معاملاتی است که در کنار نوسان آزادانه بهای این کالا، می‌توان از این دارایی‌ها به‌عنوان پشتوانه‌ای برای اخذ وام بهره برد. این در حالی است که اگر شاهد نوسان سریع قیمت ارز یا تکانه‌های تورمی نباشیم یا حتی رکود امکان سودآوری در حتی فرآیندهای واسطه‌گری را ندهد، می‌توان از این بازار بهره برد. نوسان قیمت‌های جهانی طلا خود یک معیار مهم برای نوسان نرخ و سودآوری است و شاید بتوان از این پس، بازار گواهی سپرده شمش طلا را با حجم معاملاتی بالا، یکی از بسترهای مهم سرمایه‌گذاری در سال‌های آینده به شمار آورد. این در حالی است که گواهی سپرده شمش طلا بر پایه تجربیات گواهی سکه بنا شده و به سادگی می‌توان انتظار داشت که نگرانی‌ها یا محدودیت‌های این بازار را در بر نداشته باشد.
وجود بازار طلای آب شده یکی از واقعیت‌های معاملاتی در بازار غیررسمی است که شاید برای اهل فن ریسک معاملاتی چندانی نداشته باشد ولی این شرایط برای سرمایه‌گذار عادی این‌گونه نیست. این در حالی است که در معاملات گواهی سپرده شمش چنین ریسک‌هایی متصور نیست و اعتماد از صحت معاملات و ویژگی‌های فنی و امنیت طلا قطعی است. همچنین هزینه انبارداری در این شیوه معاملاتی به احتمال قوی ناچیز است که در مقایسه با سکه طلا از جذابیت بالاتری برخوردار خواهد بود.
آغاز به کار قریب‌الوقوع معاملات گواهی سپرده شمش طلا به معنی افزایش خوش‌بینی‌ها به آغاز معاملات سایر گروه‌های کالایی در چارچوب گواهی سپرده است که بر آینده این بازارها و افزایش شفافیت معاملات اثرگذاری بالایی دارد. استمرار معاملات و امکان داد و ستد روزانه و دریافت و پرداخت ساده‌تر وجه نقد از سایر ویژگی‌های این بازار است که از هم‌اکنون احتمال موفقیت بالایی دارد.
مهم‌ترین ویژگی‌های معاملات گواهی سپرده (کالایی) شمش طلا
پتانسیل جذب بیشتر سرمایه‌گذاری بر طلا در شرایطی که امکان توسعه آن با محوریت دارایی پایه بسیار ساده‌تر از گواهی سکه است.
تعمیق بازار رسمی و غیررسمی طلا با افزایش حجم عرضه و معاملات که به معنی کاهش حباب قیمتی در انواع مصنوعات از طلا (حتی سکه) به شمار می‌رود.
امکان تغییر فاز معامله‌گران از طلای آب شده در بازار آزاد به سمت معاملات گواهی سپرده شمش که قطعا از ریسک پایین‌تری برخوردار است.
پتانسیل افزایش حجم سرمایه‌گذاری بر ذخایر معدنی طلا و امکان تعریف ابزارهای مالی جدید برای تامین مالی این صنعت
امکان وثیقه‌گذاری گواهی سپرده شمش با حجم بالا
استفاده از نوسان قیمت‌های جهانی در شرایطی که نرخ ارز در کشور حتی ثابت باشد.
ایجاد فضایی برای حضور ساده‌تر بانک مرکزی در بازار طلا که از جذابیت تبدیل وجه نقد به طلا به‌صورت رسمی برخوردار است.
وجود تمامی جذابیت‌های معاملات گواهی سپرده همچون تعریف ابزارهای مالی نوین و قراردادهای مشتقه بر این دارایی پایه
رهگیری ساده‌تر ذخایر و دارایی‌های طلا که در صورت لزوم از پتانسیل مدیریت بازار برخوردار خواهد بود.
امکان رونق سریع صندوق‌های سرمایه‌گذاری طلا در شرایطی که می‌توان محدودیت‌های تأمین گواهی سکه را در این شیوه معاملاتی برای شمش مرتفع شده ارزیابی کرد.
امکان حضور قوی‌تر بانک‌ها و سهولت تبدیل بخشی از ذخایر ریالی خود به طلا
سهولت تحویل فیزیکی شمش طلا برای مصرف‌کنندگان صنعتی و تولیدکنندگان جواهرآلات
پتانسیل ورود بازارگردان که در حجم بالا می‌تواند به نقش‌آفرینی بانک مرکزی در این حوزه معاملاتی تبدیل شود.
امکان عرضه بیشتر و حتی واردات رسمی شمش طلا از بستر بورس کالا در صورت افزایش تقاضا
پتانسیل تغییر فاز معاملات از عرضه شمش طلا در بازار فیزیکی به سمت معاملات گواهی سپرده
انتظار برای منطقی‌تر شدن معاملات گواهی در شرایطی که به احتمال زیاد شاهد صف خرید یا صف فروش نخواهیم بود شاید اولین بازار مالی ایران بدون سقف و کف مجاز نوسان قیمت‌ها در همین بازار تجربه شود.
منبع: دنیای اقتصاد
