کرمانشاه- پرسون؛ شاید عده ای از گردشگران همیشه راهی را برای سفر خود انتخاب کنند که به آن سوی مرزها متصل است. اما اگر مطلع باشند که چه مناطق بکری در کشور خودمان وجود دارد، بعید به نظر می رسد قبل از اینکه آنها را بازدید کنند راهی سفری خارج از ایران شوند. مناطق بسیار زیبا و شگفت انگیزی که می تواند روح و جسم هر انسانی را صیقل دهد. حقیقتا کشور ما ایران جاذبه‌های گردشگری بکر و طبیعی بسیار زیادی در دل خود جای داده است که هر کدام در یک فصل از سال اوج زیبایی خود را پشت سر می گذارد. امروز قصد داریم سفری به کردستان داشته باشیم و شما را با یکی از بهترین و دنج‌ترین مناطق کردستان آشنا کنیم. استان کردستان در غرب کشور واقع شده است و از شمال به استان‌های آذربایجان غربی و زنجان و از جنوب به کرمانشاه می‌رسد. این استان حدود 200 کیلومتر با کشور عراق مرز مشترک دارد و منطقه اورمانات آن یکی از زیبایی‌های وصف ناپذیر ایران است. اورامانات یا هورامان، اورامان، هورامان تخت و اورامانت تخت نام‌های فقط یک منطقه از کردستان هستند که به دلیل گویش‌های متفاوت افراد محلی و همچنین گویش‌های متفاوت کردی با نام‌های مختلف شناخته شده است.
این منطقه بیشتر کوهستانی و دارای دره‌های پر پیچ و خم و عمیق و رودبارهای بی شمار است. از مجموع آب این چشمه‌ها و رودبارها دو رودخانه سیروان و لیله پایه‌ریزی می‌شوند که در نقطه‌ای به نام دروله در نزدیکی مرز ایران و عراق به هم می‌پیوندند. از میان این چشمه‌ها می‌توان چشمه بل را نام برد که با دبی ۳۰۰۰ تا ۴۰۰۰ لیتر در ثانیه پرآب‌ترین آنهاست و به سیروان می‌ریزد و از سویی رودی که از آن پایه‌ریزی می‌شود کوتاهترین رود جهان است.
یک روستای تیپیک در اورامان با معماری پله‌ای
هر چند که بخش بزرگی از منطقه اورامان از کوه‌های بلند و پربرف ساخته می‌شود. اما در ارتفاعات پائین‌تر و در دامنه همین کوه‌ها جنگلهای متراکم کم و بیش وسیعی وجود دارند. پوشش جنگلی این ناحیه همچون پوشش عمومی رشته‌کوه زاگرس بیشتر از درختان بلوط است. درختان دیگری مانند گلابی‌وحشی و زالزالک نیز به تعداد چشمگیری یافت می‌شود. این جنگلها از دیرباز تأمین‌کننده سوخت زمستانی اهالی منطقه بوده‌اند.
بخش بزرگی از اورامان در استان کرمانشاه و کردستان و بخش کوچکتری در حلبچه در خاک عراق واقع است. از مناطق مهم شهری آن نیز می‌توان به پاوه، نوسود، نودشه، بیاره و حلبچه اشاره کرد، که البته در شهرهایی نظیر مریوان، کامیاران، سنندج، کرمانشاه، جوانرود و تهران نیز از طریق مهاجرت مردم هورامی زبان ساکن شده‌اند.
بر اساس تحقیقات باستان‌شناسی قدیمی‌ترین ساکنین غرب ایران که اورامان امروزه نیز جزئی از آن است؛ مردمانی به نام کرتو (کردو؟) در حدود هزاره هشتم قبل از میلاد بودند که معیشتی مبتنی بردامداری و زندگی ای کوچ نشینی داشتند که بعدها و در حدود هزاره دوم قبل از میلاد اولین دسته از آنان یکجانشین شدند و اولین شهر را در اورامان بنا نهادندکه این شهر معروف باستانی «ءاتوور» نام داشت که توسط آشوریان حدود سه هزار سال پیش به آتش کشیده شده‌است که اکنون در زیر تلی از خاک مدفون است و در منطقه ای به نام آتورگه قرار داشته‌است که آتورگه نام قدیمی مکانی در مجاورت پاوه امروزه است که شامل «حد فاصل بانوره تا روستای زردوئی» می‌باشد که حتی نام روستای زردوئی تا حدود ۲۰۰ سال پیش «آتورگه» بوده‌است که که بعدها به زردوئی تغییر نام یافت بنابراین اولین یکجانشینان مردم هورامان اجداد مردم زردوئی هستند.
در سال ۱۳۰۵ شمسی به صورت اتفاقی در غاری واقع دره تنگیور پالنگان در کامیاران کنونی خمره ای پر از دانه ارزن پیدا شد که در میان آن نوشته‌ای به خط یونانی (تمدن هلنیسیم) و پهلوی اشکانی بر پوست آهو وجود داشت؛ این نوشته که به (بنچاق اورامان) مشهور شد که تا کنون و در کل هورامان کنونی این سند نوشتاری قدیمی‌ترین سند کشف شده در کل منطقه است که مربوط به منطقه پالنگان است که نشان از قدمت طولانی‌تر پالنگان نسبت به کل مناطق هورامان دارد و بیانگر آن است که قدیمی‌ترین ساکنین پالنگان زبانی شبیه مردم حاشیه دریای خزر (پارتی اشکانی)آن زمان داشته‌اند و از آن مناطق به پالنگان آمده‌اند که این منطقه بعدها سکونت گاه اولیه مردمان گوران گردید که این مردمان گوران هنگام مهاجرت از حاشیه دریای مازندران به غرب ایران در حدود ۳۰۰۰ سال قبل؛ بعلت اینکه منطقه پالنگان دارای چشمه‌های پرآب و دره‌های زیبا مانند دره زیبای تنگیور بوده‌است در این قلعه و مناطق مجاور آن ساکن شده و به مرور زمان با ازدیاد جمعیت در سرتاسر سرزمین کنونی هورامان پراکنده گشتنه که به مرور زمان روستاه‌های فراوانی را ایجاد کردند و بعدها این مردمان گوران به هورامی معروف شدند و در واقع ریشه‌های تمامی مردم هورامی زبان کنونی ساکن در خطه هورامان که شامل شهرهای پاوه و سروآباد تا نوسود و نودشه و هورامان تخت و … هستند به منطقه پالنگان برمی گردد که در حقیقت اجداد تمامی مردمان هورامی زبان کنونی ساکن در آن منطقه بوده‌اند که بعدها و به مرور زمان در سرتاسر خطه هورامان پراکنده گشتند.
کهن‌ترین آثار سکونت انسان در بررسی‌ها و کاوشهای باستان‌شناسی در اطراف روستای هجیج، ناو و اسپریز یافت شده و مربوط به دوران پارینه سنگی است که طبق گزارش باستان شناسان بیش از چهل هزار سال تا حدود ۱۲ هزار سال قدمت دارند. آثار کشف شده شامل ابزارهای سنگی غارنشینان اولیه، استخوان حیوانات شکار شده که بیشتر متعلق به بز کوهی بوده و بقایای اجاق است که در چند غار از جمله گیلوان و مرو دارای کشف شده‌است. طبق نظر باستان شناسان انسان‌های نئاندرتال که اسکلت آنها در غارهای بیستون و شانیدر یافت شده در پیش از چهل هزار سال پیش در این منطقه می‌زیستند و پس از انقراض آنها انسان هوشمند جدید در این منطقه سکنا گزیده‌است که آثار آنها در غار کناچه کشف شده‌است.
آثاری از سکونت انسان در عصر آهن در نزدیکی روستای روآر یافت شده شامل چند سکونتگاه و یک گور بزرگ سنگی با سقف گنبدی شکل است که حدود سه هزار سال قدمت دارد. این گور سنگی احتمالاً از قدیمی‌ترین شواهد گنبد سازی در غرب زاگرس است که با شیوه خشکه‌چین ساخته شده‌است. از دیگر آثار عصر آهن در اورامان سنگ‌نبشته اورامان در نزدیکی تنگی ور است. این کتیبه مربوط به دوره آشوری‌ها است که نقش سارگون دوم شاه آشور بر آن نمایش داده شده که همراه با کتیبه‌ای میخی به زبان آشوری در شرح لشکرکشی‌های وی در غرب زاگرس و اورامان است. بخشی از یک نقش برجسته آشوری در سالهای اخیر در شرق کوسالان یافت شده که نمایشگر یک شاه آشوری است.
از دوره سلوکی و اشکانی چند پوست نوشته کشف شده که با عنوان بنچاق اورامان از آنها یاد می‌شود. این مجموعه در درون یک ظرف سفالی در غاری نزدیک روستای پالنگان در دره تنگی ور کشف و به وسیلهٔ دکتر سعید خان کردستانی به موزه بریتانیا در لندن اهدا شد که در نهایت به کتابخانه بریتانیا منتقل شده‌اند. این پوست نوشته‌ها به زبان یونانی و پهلوی اشکانی نوشته شده‌اند و سند فروش تاکستان و زمین اند که در آنها به اسامی ساکنان منطقه مانند پاتسپار، تیراک پسر آپن و اویل پسر بشنین اشاره شده‌است. طبق این اسناد در آن دوره اشخاص با نام پدر شناخته می‌شدند.
صنایع دستی اورمانات
کرد‌ها از گذشته با صنایع دستی و هنر‌های سنتی شهرت فراوانی داشته‌اند. از مهمترین صنایع دستی اورمانات، سجاده‌بافی، گیوه‌دوزی، شالبافی، سفالگری، فلزکاری، منجوق دوزی و چندین صنایع دیگر را می‌توان نام برد. مردم اورامان با کرک نوعی بز بنام مه‌ریز که دارای پشم لطیفی است، شال‌هایی به عرض 25 سانتیمتر و طول 26 سانتیمتر می‌بافند که از این شال‌ها لباس‌های محلی برای مردان دوخته می‌شود.
موسیقی و لباس محلی اورامانات
مردم مهربان اورمانات لباس‌های محلی خاصی می‌پوشند که بیننده را مجذوب خود می‌کند. لباس اهالی دهکده از کلاش، چوخه، پانتول، شال کلکه، دستار و پیراهن بلند تشکیل می‌شود که در مناسب های مختلف کاربرد خاص خود را دارند. در منطقه اورمانات موسیقی اصیل و گوشنوازی مانند چیله و کنالیل همچنین پایکوبی گروهی به زیبایی هر چه بیشتر در مناسبت‌های گوناگون برگزار می‌شود.
دریاچه زریبار اورامان
دریاچه زریبار یا همان زریوار یکی از شگفت‌انگیز‌ترین مناطق گردشگری در اورامانات است. دریاچه زریبار اورامانات در واقع یک تالاب است که از هیچ رودی سرچشمه نمی‌گیرد. این تالاب یکی از بزرگترین تالاب‌های آب شیرین در غرب ایران محسوب می‌شود. اکوسیستم تالاب زریوار شرایط یک تالاب بین المللی را داراست که فعلا مشخصات آن برای بسیاری از محققان ناشناخته است. بد نیست بدانید که این تالاب یکی از منحصر بفردترین تالاب آب شیرین جهان می‌باشد.
منطقه زیبا و جذاب اورمانات دارای شگفتی‌های بسیار زیادی و طبیعت بکری است. گردش در منطقه اورمانات روح و تن انسان را جلا می‌دهد. ما در این مطلب تمام سعی و تلاش خود را کردیم تا به چند مورد از این جذابیت‌های الهی اشاره داشته باشیم. با توجه به اینکه منطقه اورامانات در بهار و تابستان آب و هوای عالی دارد بهترین فرصت و مقصد سفر می‌تواند باشد
امید قادری مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمانشاه در گفتگو با پرسون گفت: قطعا ثبت جهانی منظر فرهنگی تاریخی اورامانات کاری ارزشمند است که آیندگان از همه کسانی که برای آن گامی برداشته اند، به نیکی یاد خواهند کرد.
قادری اظهار داشت: زمانی که اثری به ثبت جهانی می رسد ۲۰۰ کشور عضو یونسکو خود را ملزم به حمایت از آن اثر ثبت شده در برابر هرگونه حادثه طبیعی و غیرطبیعی، جنگ و ... می دانند و باید اقدامات لازم در راستای حفظ اثر انجام شود.
مدیرکل میراث فرهنگی استان کرمانشاه گفت: محدوده ثبت جهانی اورامانات به ۱۰۶ هزار هکتار و محدوده حریم آن نیز به ۳۰۳ هزار هکتار می رسد که ۶۰ درصد آن در کرمانشاه و ۴۰ درصد در استان کردستان قرار دارد.
آسیه کرمی- استان کرمانشاه
195352
