جایگاه هنر قالی بافی در تار و پود تمدن ایران

فارس – سایت خبری پرسون :امروزه این روش های تولید که به صنایع دستی مشهورند نه تنها ارزش خود را از دست نداده اند، بلکه محصولات تولید شده به این روش ها ارزش فراوان هنری و اقتصادی دارند. یکی از این محصولات با ارزش فرش دست باف ایرانی است.

هنر ریشه در آداب و رسوم جامعه دارد.
هنر هر جامعه ای ریشه در آداب و رسوم و سنن آن جامعه دارد که با گذر زمان به کمال می رسد. ذوق و اوج هنر ایرانی قالی بافی است که علاوه بر ترکیب رنگ و نقش و نگارهای دلنشین، وجود موادی همچون پشم مرغوب و رنگرزی پشم با انواع گیاهان رنگدار باعث تبلور و تعالی این هنر شده است که با گذر زمان و تلفیق هنر و تجربه صنعت نساجی تکامل یافته و امروزه دستباف های هنرمندان شکوه و عظمت را به اوج خود رسانده اند. بی شک قدمت زیرانداز و تاریخچه فرش به زمانی می رسد که انسان به فکر تامین آسایش خود افتاد.
قالی با طرح های متفاوت در بین اقوام مختلف ایرانی خود نمایشنامه‌ای از هنرمندی و توانمندی زنان ایرانی است. نقشی که زن ایرانی گره به گره بر تن تار و پود قاب قالی میزند و سپس با دندانه‌های سخت شانه چنان بر تن فرش می کوبد تا الماس وجودی طرح فرش بر روی قالی ماندگار شود.
تار و پود چنین اثری با تار و پود زندگی بافنده عجین می شود و بر تن فرش ماندگار میشود و حتی در گذر زمان نه تنها گرد فرسودگی و کهنگی بر آن نمی نشیند بلکه ارزش و جلوه‌ی هنری اش همیشه بر سطح فرش شاه نشین دیده هاست.
نمونه‌ی بارزی از این جلوه‌ی هنری تابلو فرش دست بافت بافنده‌ی قشقایی است.
عشرت بهمن نژاد بانوی هنرمند فیروزآبادی (فارس) حکایت بافت این فرش را همچون نقش و نگار فرش دلنشین روایت می کند.

گفتگوی خبرنگار پرسون را با این هنرمند قشقایی از اهالی فیروزآباد فارس را بخوانید.
مختصری از زندگی خود و آشنایی با هنر فرش بافی بگویید
با سلام خدمت شما و سایت خبری تحلیلی پرسون و خوانندگان عزیز

من عشرت بهمن نژاد ساکن روستای جایدشت فیروزآباد ،متولد سال 60 و فرزند چهارم خانواده هستم و بیش از 20 سال سابقه بافندگی دارم چون از سن 12 سالگی بصورت عملی در کنار مادر و مادربزرگم و زنان همسایه انواع بافت گلیم، جاجیم، شیشه درمه، چَرخ، ِرند، گَچمه، دُبره چین و قالی فارس را یاد گرفتم و بعدها بخاطر علاقه ای که به بافندگی داشتم با تحصیلات دانشگاهی و شاگردی استاد فرشچیان هنرم را گسترش اش دادم.

من در سن 15 سالگی در جشنواره کاشت گل و گیاه شرکت کردم و موفق شدم با استفاده از گیاهان (آناناس، گیلاس، آویشن، جوش شیرین، گلنار و ...) گلی آب رنگی (7رنگ ) را پرورش بدهم یعنی وقتی به گل نگاه میکردی طیف های مختلف رنگی را در گل مشاهده می کردید و به همین خاطر در جشنواره استانی مقام برتر را بدست آوردم و دیپلم افتخار گرفتم. با استفاده از همان دیپلم افتخار وارد دانشگاه علمی کاربردی جهاد دانشگاهی شیراز شدم اما در پایان تحصیلم در رشته ی فرش، دیپلم من پذیرفته نشد یکسال مهلت گرفتم و متفرقه درس خواندم و مدرک دیپلم را گرفتم و پس از کسب فوق دیپلم علمی کاربردی در سال 79 در مقطع کارشناسی رشته ی فرش دانشگاه کرمان پذیرفته شدم و با معدل خوب فارغ التحصیل شدم پس از آن توانستم 8 گره فرش اختراع کنم و به ثبت برسانم.

در خصوص چگونگی انتخاب طرح این تابلو فرش و انگیزه بافت این تابلو فرش با چنین طرحی را توضیح دهید.

طرح این تابلو فرش در مستند تار و پود تمدن زاده شد. من در سال 86 بعنوان بافنده در مستند تار و پود تمدن با کارگردانی محمد امین پیراحمدیان و عبدالرضا پیر احمدیان در نقش بافنده و نوعروس بازی کردم.
در این مستند ۳۰ دقیقه ای که راوی زندگی عشایر است کوچ و مشکلات کوچ نشینی، گوشه‌ای از آداب و رسوم خواستگاری روایت شده اما اصل داستان این مستند ، نحوه بافت قالی از ابتدا یعنی مراحل شستن گوسفندان پشم چینی، پشم ریسی، رنگرزی و بافت فرش بر دار (چهارچوب )قالی زمینی را روایت می کند. چون نحوه قرار گرفتن قالی زمینی به صورت افقی است و بر روی زمین قرار میگیرد و نوعی دار قالی هم داریم به صورت عمودی (ایستاده ) قرار می گیرد. این مستند تلاش کرده که ضمن معرفی انواع فرش دست باف ، تاریخچه آن را مرور کند و به نقش آن در اقتصاد گذشته تا به حال توجه داشته باشد و از یک زاویه دیگر وجود فرش های سنگی حجاری شده بر درگاه غربی تالار صد ستون تخت جمشید و نقوش مشابه با فرش، یک بافت فرش را در دوران هخامنشی در نظر گیرد.

در مورد انتخاب طرح فرش توضیح دهید.
ما برای ساخت مستند تار و پود تمدن به شهرستان های مختلف فارس سفر کردیم و در خلال یکی از همین سفرها به شهرستان بیضاء، چهار نفر از عشایر ایل قشقایی فیروز آباد را که برای ییلاق در بیضا بودند دیدیم که روی همان فرش مشغول نوشیدن چای بودند. عکاس گروه عکسی از آنها گرفت و در پایان کار مستند یک نسخه از تمامی عکس هایی را که در طول ساخت مستند گرفته بودیم را به من دادند و جرقه ی باقت این تابلو فرش با دیدن این عکس در من زده شد.

اسامی آن 4 نفر را می دانی ؟
دو نفرشان رامیشناسم آنکه چای می نوشد بنام شِدقُلی پسردایی مادرم است که به رحمت خدا رفته است و بغل دست اش نَشمی داماد شِدقُلی است و آن دونفر دیگر از اقوام نَشمی است که من نمی شناسم.

خوب چطور این طرح را روی نقشه بافت پیاده کردید؟
من در سال 86 از طرف مرکز ملی فرش و اداره صنعت و معدن و تجارت بعنوان بافنده برتر انتخاب شدم و در نمایشگاه هنگ کنک چین شرکت کردم آنجا با آقای حضرتی آشنا شدم و طرح را به آقای حضرتی نشان دادم و اعلام کردم می خواهم چنین طرحی ببافم و با راهنمایی ایشان عکس را به استاد نامی حاذق ترین طراح فرش ارائه کردم و استاد نامی با هنرمندی هرچه تمام تر آن طرح را بر روی نقشه فرش طراحی کردند و طرح این اثر بنام استاد نامی است و بافنده فرش من هستم.

فرش را در همین خانه در روستای جایدیشت بافتید؟
خیر و پس از نمایشگاه هنگ کنک آقای حضرتی بعنوان سرمایه گذار فرش تمام امکانات و متریال را در مسکو برایم فراهم کرد و من با حمایت سرمایه گذار به مدت 9 ماه در مسکو ماندم و تابلو فرش را بافتم.علاوه بر سفر به هنگ کنک من به 14 کشور مختلف اروپایی و آسیایی سفر سفر کرده ام و در نمایشگاه های مختلف فرش حضور یافتم.

ابعاد تابلو فرش چقدر است و فرش اکنون کجاست ؟
ابعاد این تابلو فرش 80 رج (ردیف ) با عرض 60 و طول 70 سانتی متر است و همان زمان توسط وزیر امور خارجه مسکو خریداری شد.

آیا میدانی که اسم بافنده این فرش در گوگل فرحناز(فرهناز) درج شده و ادعا شده عکس پدر و عموهایش را بافته است؟
خیر من نمی دانستم و این صحبت را الان از زبان شما شنیدم اما تمام مدارک و مستندات و حتی عکس های مستند تار و پود نشان می دهد بافنده فرش من هستم و ممکن است این طرح بعد از کپی شدن توسط بافنده ی دیگری هم بافته شده باشد.

آیا به جزء این فرش ، فرش نفیس دیگری هم بافته اید؟
من تا کنون 11 اثر فرش آنتیک موزه ای بافته ام و در حال حاضر با حمایت یک سرمایه گذار در حال بافت دوازدهمین اثر و نخستین فرش دوروی ریز باف جهان هستم .

گفتید گره پارچه بافی با نخ ابریشم هم اختراع کرده اید آیا تا کنون پارچه ای با این گره اختراعی بافته اید؟
بله با همین گره پارچه کت و شلوار مردانه را با سفارش خارج از ایران داشتم که در سال 84 بافتم و تحویل دادم و به جزء آن گره های گردابافت ،پُشت چین ،کُره چین ،رُوچینی و ِزیرچینی ، پَته بافی ، تِرمه بافی، پارچه بافی را در بافت فرش اختراع کرده ام.

دیدگاه شما در مورد هنر چیست و چه اثری در زندگی تان گذاشته است؟
من این هنر را علم خدایی و عرفانی می دانم که به من هدیه شده است. این هنر با تار و پود جسم و زندگی من عجین شده و از آن درس زندگی می گیرم . من صبر و بردباری را از گره های فرش آموختم و یاد گرفتم در عین کار با پشم های رنگارنگ، خودم یکرنگ و صادق باشم . هنر فرش بافی به من اصالت و نجابت و پاکدامنی آموخت. در کل هنر فرش بافی استاد زندگی من است.

آیا این هنر را به دیگران هم آموزش داده اید؟

بله من این هنر را آموزش می دهم و هم اکنون یکی از برجسته ترین شاگردانم همکار من در بافت فرش 2 رو است و در روستا در محیطی آرام با هوای پاک درآمد خوب خودش را دارد . میل باطنی من آموزش دادن این هنر به تعداد بیشتری هنرجو است .دلم می خواهد دختران جوان علاقه مند به این هنر شروع به کار کنند و قدر خود و داشته هایشان را بدانند و پیشرفت کنند.
برای بافت فرش نفیس باید 32 عیب فرش برطرف شود من چله کشی و 18 نوع گره و برطرف کردن 32 عیب فرش را در طول مدت 6 ماه آموزش می دهم . البته بسته به هنرجو امکان دارد گاهی تا یک سال هم بطول انجامد.
گفتی فرزند چهارم خانواده هستی آیا به خواهران خود هم آموزش داده ای؟
خیر من 3 خواهر دارم آنها زندگی مدرن امروزی را ترجیح می دهند و علاقه ای به بافت فرش ندارند.

بعنوان یک کارآفرین از طرف ارگانهای مربوطه دولتی حمایت شده اید؟
حمایت معنوی شده ام وزیاد تشویق شده ام و 2 بار هم با معرفی صنعت و معدن و تجارم وام گرفته ام مسئولین قول می دهند اما فراموش می کنند و اما هستند مسئولینی که به جای حمایت سنگ می اندازند و به جای حمایت از ایده های نو من می گویند تو ادعا می کنی.

در پایان انتظار خود را از مسئولین بیان کنید:
هماهنطور که می دانید کار تولیدی را سرمایه گذاران می توانند تولید کنند و به بازار عرضه کنند اما من مخترع هستم و با همین ایده های جدید من در فرش می توان صنعت فرش بافی ایران را دوباره زنده کرد و آینده خوبی هم برای پارچه بافی و صنایع دستی دیگر رقم زد.
ایده ها من ثبت ملی شده اند اما برای ثبت جهانی این اختراع نیازمند حمایت دولت هستم. من از طرف دلالانی که فقط فکر منافع خود هستند نگرانم و می ترسم قبل از ثبت اختراع من در سازمان ملل طرحم به کشوری مثل چین فروخته شود و به نام کشور دیگری ثبت اختراع شود.

ثبت جهانی این ایده های نو 260 میلیون تومان هزینه دارد
ثبت جهانی این اختراع 260 میلیون تومان هزینه دارد و من توان پرداخت آن را ندارم از دولت استدعای مساعدت و کمک دارم . اصلا خود دولت با من شریک شود . آرزوی من ثبت این اختراع بنام کشور عزیزم ایران است می خواهم حفظ ارزش این کار از سوی دولت و کشورم ایران رقم بخورد.
قالی با سختی بافته می شود همراه با هر گره از فرش لحظات عمر بافنده نیز بافته شده، که دوست دارم این لحظات گذرای عمر در تار و پود قالی دیده شود و ارزش آن حفظ شود.
مسئولین از اینجا صدای من را بشنوید در این زمانی که اقتصاد و کارآفرینی نیاز به حمایت دارد من را حامی ببینید، من می توانم در زمینه بافت فرش علاوه بر ایجاد رونق اقتصادی کار آفرینی کنم و شغل ایجاد کنم.

نتیجه : عشرت بهمن نژاد را می توان به عنوان یکی از شاخص ترین چهره های کشور در طی دو دهه اخیر دانست که جهت اعتلای هنر فرش دست باف ایرانی با عشق و علاقه گام های بزرگی برداشته است و با اختراعات جدید در صنعت فرش بافی و تربیت نیروهای متخصص می تواند در روستاها اشتغال زایی ایجاد کند. برای حمایت از این بافنده فرش قشایی می تواند از طریق آدرس http://vote.women.gov.ir/home/profilelist اقدام کنید.

فیروزه حجتی _استان فارس