گنجنامه، گنجی در دل الوند

به گزارش پرسون، گنجنامه یکی از جاهای دیدنی خوب و خوش آب و هوای همدان است. این مکان توریستی مجموعه‌ کامل از یک محیط تفریحی، تاریخی و طبیعی که یکجا گرآوری شده است. این مکان در دل دامنه های الوند که در 5 کیلومتری جنوب غربی شهر همدان و درمسیر عباس آباد قرار گرفته است و دو کتیبه مشهور از دوره ای هخامنشی بر روی سنگ گرانیت حک شده است.

این کتیبه‌ها هر کدام در سه ستون بیست خطی به سه زبان پارسی باستان ایلامی و بابلی به خط میخی نگاشته شده است کتیبه سمت راست به خشایارشاه و کتبیه سمت چپ به پدرش داریوش هخامنشی منتسب است.

روی این کتیبه‌ها به سمت شرق قرار دارد. فرورفتگی‌ها به شکل مستطیل‌هایی با طول ۹.۲ متر و عرض ۹.۱ متر و با عمق ۳۰ سانتیمتر ایجاد شده‌اند.

مضمون هر دو کتیبه مانند سایره کتیبه های هخامنشی درود به اهورا مزدا و درخواست نگهداری از کشور توسط او نیز ذکر نسب شاهان هخامنشی است.

ترجمه کتیبه‌های گنجنامه

گنجنامه همدان

متن کتیبه داریوش:

خدای بزرگ است اهورامزدا، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که شادی را برای مردم آفرید، که داریوش را شاه کرد، شاهی از [میان] بسیاری، فرمانروائی از [میان] بسیاری. مَنَم داریوش، شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاهِ سرزمین‌ها[یی] که نژادهای گوناگون دارند، شاه سرزمین دور و دراز، پسر ویشتاسب هخامنشی.

• متن کتیبه‌ خشایارشاه:

خدای بزرگ است اهورامزدا، که بزرگ‌ترین خدایان است، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که برای مردم شادی آفرید، که خشایارشاه را شاه کرد، یگانه از میان شاهان بسیار، یگانه فرمانروا از میان فرمانروایان بی‌شمار. من خشایارشاه، شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاهِ کشورهای دارای ملل بسیار، شاه این سرزمین بزرگِ دوردستِ پهناور، پسر داریوش شاه هخامنشی.

تاریخچه

درابتدای تأسیس حکومت هخامنشیان روابط ماده با آنان دوستان بود ولی اما بزرگترین و خطرناک ترین تهدید شورش برای دایورش اول هخامنشی قیام ماده ها بود که بدنبال حیای پادشاهی خود بودند بعد از سرکوب شورش شهر همدان به عنوان پایتخت دوم امپراتوری هخامنشی به اندازی اهمیت داشت که دو کتیبه مهم از شاهان هخامنشی بر دامنه های شمالی الوند به عنوان یادگار این دوران باقی مانده است

نام‌گذاری کتیبه

این کتیبه‌ها از قدیم نام‌های گوناگونی را بر خود گرفته‌است. تا سدهٔ ششم هجری از جمله «سنگ‌نبشته، نبشت خدایان، دادمهان یا دادبهان، تنبابر، ینبابر، ببنایه، کتیبه‌های الوند، جنگ‌نامه و گنجنامه» خوانده می‌شده‌ است. دو نام «جنگ‌نامه» و «گنج‌نامه» در سده‌های اخیر مصطلح بوده ‌است. دکتر محمد معین با قید احتمال، آن را به صورت اسم مرکب «بنیاد هرمز دادمهان» نیز نامیده‌ است. ابن فقیه همدانی، در سال ۲۹۰ هجری، در کتاب اخبار البلدان از این کتیبه‌ها با عنوان تب تابر یاد کرده است.

درباره وجه تسمیه گنجنامه می‌توان گفت: گنجنامه در زبان پارسی به معنای حکایت و داستان گنج است و عموم مردم را تصور بر این بوده‌است که راز گنجی نهان را در این کتیبه‌ها نگاشته‌اند، و به نظر می‌رسد واژهٔ جنگ‌نامه نیز تحت تأثیر ذهنیتی که از جنگ و جنگاوری شاهان گذشته در سر مردم بوده، یا با جایگزینی عامیانه واژه جنگ به‌جای گنج به وجود آمده باشد.

نقشه گنج

در گذشته به دلیل نام گنجنامه که روی این کتیبه ها گذاشته شد اکثر مردم گمان می کردند که نقشه ای گنجی پنهان از زمان هخامنشی برروی آن نوشته است زیرا در زبان فارسی این کلمه به معنی حکایت و داستان گنج است.

گنجنامه همدان

اوژن فلاندن، نگارگر و باستان‌شناس فرانسوی و پاسکال کوست این کتیبه‌ها را در سال ۱۲۲۰ به نگاره برداری و تحقیق راجع به کتیبه ها پرداختند و بعدها، سرهنری راولینسون کاشف بریتانیایی به کمک همین کتیبه ها اسرار بسیاری از خط میخی را کشف کرد. مهم ترین دستاورد تحقیق پیرامون این کتیبه ها این بود که نتایج حاصل از مطالعات، این سنگ‌نوشته‌ها کلیدی به دست کاشفان دادند تا بتوانند سنگ‌نوشته‌ی داریوش در بیستون کرمانشاه را نیز رمزگشایی کنند‌.

ویژگی‌ها محیطی

طرز قرار گیری کتیبه های گنجنامه طوری است که روی سنگ نوشته های کتیبه به سمت مشرق قرار گرفته است این دو کتیبه رو روی صخره بزرگ از جنس گرانیت به شکل مربع به طول 2/9متر و عرض 1/9 متر و تو رفتگی 30 سانتی متری است، این دو کتیبه یادگار زمان هخامنشیان هر کدام به سه زبان پارسی قدیم، بابلی و ایلامی قدیم نوشته شده اند متن پارسی در سمت چپ هر یک از دو لوح مزبور نوشته شده و پهنای آن قریب به ۱/۱۵ است. متن بابلی در هر دو لوح در وسط نوشته شده و عرض آن کمتر از متن پارسی است و متن عیلامی در هر دو لوح در طرف راست قرار دارد و پهنای آن از متن بابلی هم کمتر است.

لوح طرف چپ کمی بالاتر در سنگ کوه کنده شده بنام داریوش کبیر است و لوح سمت راست مختصری پایین واقع گشته بنام خشایارشا می‌باشد. هر یک از متنهای سه‌گانه در هرکدام از دو لوح مشتمل بر بیست سطر بوده، مضمون هر دو کتیبه در هر سه متن یکی و مشترک است که به خط میخی نگاشته شده ‌است.