ستونها را برداشت، تاریخ را ساخت؛استاد غلامعلی چیذری سلمان
به گزارش سایت خبری پُرسون، زهرا بیگی‌نژاد پژوهشگر در حوزه معماری و شهرسازی به روایت نابرابری فضایی از جنوب تا شمال پرداخته است و در یادداشتی نوشت: شهر نه فقط مجموعه‌ای از ساختمان‌ها و خیابان‌ها، بلکه فضای زندگی شهروندان است؛ جایی برای بودن، ساختن، رشد کردن. اما آیا همه شهروندان به یک میزان از فرصت‌ها و امکانات شهری برخوردارند؟
پاسخ، متأسفانه منفی است.
عدالت فضایی، مفهومی‌ست که به ما یادآوری می‌کند که محل تولد، سکونت یا بافت محلی نباید بر کیفیت زندگی افراد تأثیر بگذارد. اما در واقعیت، شهرهای ما از تهران تا سایر کلان‌شهرها مملو از تضادهایی‌ست که از نابرابری در توزیع خدمات و منابع شهری ناشی شده‌اند.
نابرابری در نقشه شهر:
یک نگاه ساده به نقشه خدمات شهری کافی‌ست تا تفاوت‌ها را ببینیم:
در محله‌ای، چندین پارک، مرکز فرهنگی، کتابخانه و درمانگاه دیده می‌شود؛
و در محله‌ای دیگر، ساکنان برای کوچک‌ترین نیاز خدماتی باید کیلومترها سفر کنند.
در بافت‌های حاشیه‌نشین، محلات فرسوده یا مناطق جنوب شهر، معمولاً با تراکم جمعیتی بالا و دسترسی پایین به خدمات عمومی روبه‌رو هستیم. این محرومیت نه فقط زیستی، بلکه روانی و اجتماعی‌ست. کودکی که بدون پارک، مدرسه‌ی باکیفیت یا امنیت محله بزرگ می‌شود، تجربه‌ای متفاوت از شهر دارد تا کودک محله‌های برخوردار.
نقش سیاست‌گذاری شهری:
این بی‌عدالتی، تصادفی نیست؛ بلکه ریشه در تصمیم‌گیری‌های نابرابر و سیاست‌گذاری‌های متمرکز دارد. بسیاری از برنامه‌های شهری و شهرداری‌ها، بر اساس «منافع اقتصادی» شکل گرفته‌اند، نه «نیازهای انسانی». در واقع، آنجا که ارزش زمین بالاتر است، امکانات بیشتر می‌سازند؛ و آنجا که مردم بیشتر نیاز دارند، کمتر سرمایه‌گذاری می‌شود.
عدم وجود معیارهای روشن برای «توزیع متوازن خدمات شهری» یکی از مشکلات اصلی در برنامه‌ریزی‌های تفصیلی و جامع شهرهاست. برخی محلات سال‌ها در اولویت پروژه‌ها نیستند. دلیلش؟ «توپولوژی قدرت» در شهر. تصمیم‌گیران اغلب از همان مناطقی می‌آیند که نیاز کمتری دارند!
خدماتی که فراموش شدند:
در بسیاری از مناطق کم‌برخوردار، نبود فضای سبز، سرای محله، مرکز درمانی و حتی پیاده‌روهای مناسب مشهود است. این کمبودها باعث افزایش تنش اجتماعی، افت کیفیت زندگی، مهاجرت معکوس، احساس بی‌عدالتی و انزوای اجتماعی می‌شوند. گاهی حتی با وجود ساختمان‌هایی نوساز، خبری از مدرسه یا درمانگاه دولتی نیست.
شهر نباید فقط برای «مرفه‌ها» طراحی شود؛ شهر برای همه است.
راهکارها و بازنگری‌ها:
* تدوین «نقشه‌ی عدالت فضایی» برای هر منطقه
* شناسایی مناطق محروم با مشارکت محله‌ای
* تخصیص بودجه‌های هدفمند به زیرساخت‌های خدماتی در جنوب شهر و حاشیه‌ها
* تمرکز بر احداث فضاهای فرهنگی، سلامت‌محور و آموزشی در بافت‌های فرسوده
* احیای ظرفیت شورایاری‌ها و خانه‌های سلامت به‌عنوان نمایندگان واقعی مردم
جمع‌بندی:
عدالت فضایی، فقط مفهومی تئوریک نیست؛ پایه‌ای برای ساخت شهری انسانی‌تر است. شهری که در آن «کودک جنوب شهر» همانقدر به امکانات شهری دسترسی داشته باشد که «کودک شمال شهر». تا زمانی که نقشه شهر با نابرابری رنگ شده باشد، توسعه‌ای که از آن صحبت می‌کنیم، تنها یک پوسته است.
امروز، بیش از همیشه، نیاز داریم با نگاه انسانی به شهر بنگریم؛ و از معماران، شهرسازان و مدیران شهری بخواهیم نه فقط زیبا، که عادلانه طراحی کنند.
منبع: پُرسون
