به گزارش سایت خبری پُرسون، محمدتقی امانپور، عضو هیئت مؤسس جهاد سازندگی و معاون ادوار آموزش تحقیقات این وزارتخانه، در یادداشتی سیاستی، به راهکارهای حل موضوع منابع آب کشور با روش‌های گوناگون افزایش بهره‌وری در آبیاری پرداخت.
متن یادداشت محمدتقی امانپور به این شرح است:
مقدمه
حل چالش آب، بدون تردید، در گرو افزایش بهره‌وری مصرف آب در تمامی بخش‌هاست؛ از تخلیه رسوبات پشت سدهای موجود که مجموع ظرفیت آنها از 60 میلیارد مترمکعب فراتر رفته، تا بهینه‌سازی شبکه‌های توزیع آب شهری، به‌ویژه در کلانشهرها و با تأکید خاص بر تهران.
نمونه‌هایی از این اقدامات شامل بهره‌برداری از آب‌های سطحی در مناطق شهری، بازچرخانی آب شرب مصرف‌شده برای مصارف غیرشرب، و ایجاد سیستم‌های لوله‌کشی دوگانه در زیرساخت‌های شهری است، به‌نحوی‌که بتوان آب شرب و غیرشرب را تفکیک و مدیریت کرد. تمام این رویکردها، با طراحی صحیح، می‌توانند برای سرمایه‌گذاران، مزیت‌آفرین و اقتصادی باشند.
برای نمونه، هنگامی که سرمایه‌گذاران صنعتی متعهد می‌شوند 1.6 میلیارد مترمکعب آب را از خلیج فارس و دریای عمان شیرین کنند و برای این پروژه 20 میلیارد دلار هزینه در نظر می‌گیرند ـ که پیش‌بینی می‌شود این رقم تا زمان نهایی شدن پروژه به 30 میلیارد دلار نیز برسد ـ این نشان‌دهنده وجود ظرفیت‌های قابل توجه برای سرمایه‌گذاری در حوزه آب است.
از سوی دیگر، اگر حاکمیت برای بهینه‌سازی شبکه توزیع آب تهران که سالانه نزدیک به 500 میلیون مترمکعب آب به دلیل نشتی در لوله‌های فرسوده فلزی هدر می‌رود و این مسئله تهدیدی جدی برای امنیت زیست‌محیطی و سلامت آب شرب ساکنان پایتخت است، اعلام آمادگی کند و این پروژه را از طریق مزایده عمومی به بخش خصوصی واگذار نماید ـ به‌نحوی‌که کل آب بازیافتی در اختیار سرمایه‌گذار قرار گیرد و نیز سهمی از منافع به شرکت‌های آب و فاضلاب و شهرداری اختصاص یابد ـ در آن صورت، می‌توان انتظار شکل‌گیری رقابتی بی‌سابقه را داشت.
برای مثال، اگر سرمایه‌گذار تعهد کند 10 درصد از کل سرمایه‌گذاری را به‌عنوان حق‌العمل کسب مجوز بپردازد و این مبلغ بین آب و فاضلاب و شهرداری به‌صورت مساوی (هرکدام 5 درصد) تقسیم شود، این مدل، ضمن تأمین منافع حاکمیت و مردم، موجب مشارکت مؤثر بخش خصوصی نیز خواهد شد.
این پروژه می‌تواند با حداقل مزاحمت برای زندگی شهری، به بازسازی شبکه و بازیافت آب بینجامد؛ و در ادامه، آب بازیافتی حاصل نیز، با هزینه‌ای بسیار کمتر از پروژه‌های شیرین‌سازی و انتقال آب از جنوب کشور، قادر خواهد بود کمبود آب چند استان مرکزی ایران را برطرف سازد.
البته بهینه‌سازی شبکه، خود دارای ابعاد فنی و مدیریتی گسترده‌ای است که باید در یادداشتی مستقل به آن پرداخته شود.
هر یک از این موضوعات، به‌تنهایی، می‌تواند محور یک یادداشت مستقل درباره افزایش بهره‌وری در مصرف آب با مشارکت مردم باشد؛ یادداشت‌هایی که ان‌شاءالله به‌تدریج تنظیم و تقدیم خواهد شد.
اما این یادداشت، تمرکز دارد بر بهره‌وری مصرف آب در بخش کشاورزی؛ بخشی که سالیانه حدود 85 میلیارد مترمکعب آب به آن اختصاص می‌یابد، اما با پایین‌ترین راندمان ممکن مصرف می‌شود. در ادامه، جزئیات بیشتری از این مسئله را مرور خواهیم کرد.
بخش اول؛ اطلاعات پایه
آب کشاورزی در ایران عمدتاً به روش غرق‌آبی مصرف می‌شود. برای مثال، دشت قزوین که یکی از نواحی مدرن کشاورزی کشور به‌شمار می‌آید، پیش از انقلاب اسلامی دارای سازمان عمران مستقل بوده و امروزه نیز در کانون توجه نظام برای احیا و توسعه قرار دارد. طبق آمار رسمی، از مجموع 280 هزار هکتار اراضی آبی این منطقه، تنها حدود 70 هزار هکتار به روش آبیاری تحت فشار آبیاری می‌شود و مابقی همچنان به روش سنتی غرق‌آبی آبیاری می‌گردد.
راندمان آبیاری غرق‌آبی حدود 35 درصد، راندمان آبیاری تحت فشار 55 درصد، و راندمان کلی آبیاری کشور تقریباً 40 درصد برآورد می‌شود. بنابراین، اگر با بهره‌گیری از روش‌های نوین، راندمان آبیاری را به 80 یا حتی 85 درصد ارتقا دهیم، عملاً معادل با دستیابی به منبعی جدید به ظرفیت 85 میلیارد متر مکعب آب در بخش کشاورزی خواهد بود.
آیا تحقق چنین تحولی، نیازمند یک برنامه ملی نیست؟ برنامه‌ای که همه آحاد جامعه در آن مشارکت کنند و آن را به مرحله اجرا برسانند؟ آیا برای فرهنگ‌سازی و ترویج چنین دستاورد بزرگی، نباید از ابزارهای مردمی بهره گرفت؟ آیا نباید موکب‌های مشارکت عمومی راه‌اندازی شود، صداوسیما تولید محتوای مناسب ارائه دهد، مداحان، شاعران، هنرمندان، مساجد، مدارس و دانشگاه‌ها وارد میدان شوند؟
بی‌تردید، برای افزایش راندمان آبیاری، روش‌ها و فناوریهای مؤثر وجود دارد که باید معرفی شوند. اما این کافی نیست. ما به مجموعه‌ای از ابزارهای فرهنگی و اجتماعی نیز نیازمندیم تا هم برای مردم مزیت‌آفرینی شود و هم مشارکت عمومی، چه با انگیزه‌های مادی و چه معنوی، ممکن گردد.
اگر باور داریم که «حیات همه چیز از آب است» و اگر می‌پذیریم که «آب بنیان حکمرانی است» و حتی «حکمرانی خداوند بر آب است» ــ که همه این‌ها تصریح قرآن کریم است ــ پس باید برای مصرف بهینه آب و جلوگیری از اسراف آن، همه ظرفیت‌های نظام بسیج شوند.
این بسیج باید برای پیشگیری از صدها چالش توسعه‌ای، از جمله بحران‌هایی چون فرونشست زمین که در برخی موارد برگشت‌ناپذیرند، به کار گرفته شود. همه ابزارهای اجتماعی، فرهنگی و دینی باید در این مسیر به خدمت درآیند. فعالیت‌های فرهنگی و مناسک آیینی، اگرچه برای عبادت خداوند است، اما نباید تنها در بخش کوچکی از حیات عبادی خلاصه شود.
فراموش نکنیم که اگر عبادت خداوند را به ده بخش تقسیم کنیم، تنها یک بخش آن عبادات متداول واجب و مستحب‌اند و نُه بخش دیگرش «کسب‌وکار حلال» است. اما متأسفانه، ابزارهای فرهنگی موجود، تنها در خدمت همان ده درصد از عبادت‌اند و نود درصد دیگر، یعنی کار و تولید و ساختن، از این ظرفیت‌ها بی‌بهره مانده‌اند. این مسئله نیازمند یک بازمهندسی جدی است.
در چنین شرایطی، ما با وجود مظلومیت مطلق در استفاده از این ابزارها و بدون بهره‌مندی از ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی جریان‌ساز، تنها با معرفی فناوری و فراخوان مشارکت مردمی، آغازگر این مسیر می‌شویم. امیدواریم متولیان امر، تکلیف استفاده مؤثر از ابزارهای فرهنگی را در فرآیند تمدن‌سازی مشخص سازند.
بخش دوم؛ فناوری پیشنهادی برای ارتقاء راندمان آبیاری کشاورزی
اتلاف آب تنها به روش آبیاری غرق‌آبی محدود نمی‌شود؛ بلکه در سایر شیوه‌ها نظیر آبیاری تحت فشار (اعم از بارانی یا قطره‌ای) و روش‌های سطحی نیز میزان قابل توجهی از آب در معرض تبخیر قرار می‌گیرد و هدر می‌رود. یکی از راهکارهای نوآورانه برای کاهش این هدررفت، استفاده از آبیاری زیرسطحی است؛ شیوه‌ای که در آن آب مستقیماً در اختیار ریشه گیاه قرار می‌گیرد. این روش بیش از پنج دهه است که مورد توجه قرار گرفته و فناوریهای متنوعی برای اجرای آن طراحی، نمونه‌سازی و به‌کار گرفته شده‌اند. با این حال، هر یک از این فناوری‌ها با محدودیت‌هایی همراه بوده‌اند که در ادامه به دو نمونه از آنها اشاره می‌شود:
2-1- آبیاری زیرسطحی قطره‌ای
در این روش، سامانه لوله‌گذاری آبیاری قطره‌ای به جای سطح خاک، در زیرزمین و معمولاً در نزدیکی ریشه گیاه یا پای درختان نصب می‌شود تا ضمن کاهش تبخیر سطحی، آب مستقیماً به ناحیه ریشه برسد. با این حال، تاکنون گزارش مستندی درباره میزان صرفه‌جویی یا افزایش چشمگیر راندمان این روش منتشر نشده است. در بسیاری از موارد، رطوبت آب به سطح خاک نیز می‌رسد و تبخیر اتفاق می‌افتد، لذا مزیت آن در کاهش اتلاف آب چندان قاطع و اثبات‌شده نیست.
2-2- آبیاری زیرسطحی با لوله‌های لاستیکی (آبیاری بارانی زیر سطحی)
در این روش، از لوله‌های لاستیکی دارای سوراخ‌های ریز سراسری استفاده می‌شود. آب با فشار وارد لوله شده، سوراخ‌ها باز می‌شوند و رطوبت بصورت باران زیرسطحی در اختیار گیاه قرار می‌گیرد. این فناوری با چندین محدودیت عمده روبه‌روست: نخست، قیمت بالای لوله‌ها؛ دوم، هدررفت رطوبت زیرسطحی که با فشار به سطح خاک نیز نفوذ می‌کند و در نتیجه، مزیت صرفه‌جویی آب کاهش می‌یابد؛ و سوم، عمر کوتاه این لوله‌ها که در شرایط عادی بین 2 تا 3 سال و در بهترین حالت، حداکثر 5 سال است، پس از آن پوسیده می‌شوند و نیاز به تعویض دارند. علاوه بر این، مستندات فنی معتبری درباره اثرگذاری چشمگیر این روش در کاهش مصرف آب منتشر نشده است.
2-3- آبیاری زیرسطحی با لوله‌های پلیمری مشبک
در این روش، از لوله‌های پلیمری به‌ویژه لوله‌های PVC و در برخی موارد از لوله‌های پلی‌اتیلن مشبک (سوراخ‌دار) استفاده می‌شود. برخلاف لوله‌های لاستیکی، سوراخ‌های این لوله‌ها با تغییر فشارآب، اندازه‌شان تغییر نمی‌کند، بلکه آب با فشار مشخص از این سوراخ‌ها تخلیه می‌شود. برای مدیریت بهتر آب، انواع پوشش‌هایی از جنس نمد یا مواد مشابه روی لوله‌ها قرار می‌گیرد. با این حال، این روش علاوه بر هزینه نسبتاً بالا، صرفه‌جویی قابل ملاحظه‌ای در مصرف آب ایجاد نمی‌کند. آب به سطح زمین هم می رسد و تبخیر هم می‌شود و خروج و مصرف آب بصورت خودکار کنترل نمی شود.
2-4- روش‌های مشابه و ترکیبی
علاوه بر سه روش اصلی آبیاری زیرسطحی که تاکنون معرفی شده‌اند، برخی روش‌های ترکیبی نیز توسعه یافته‌اند. این روش‌ها با ترکیب فناوریهای موجود، در برخی موارد اثربخشی بیشتری در کاهش مصرف آب از خود نشان داده‌اند. با این حال، به دلیل محدودیت‌های موجود، این روش‌ها هنوز به توسعه گسترده نرسیده‌اند و همچنان نیاز به روش‌های کارآمدتر احساس می‌شود. از این‌رو، فعالیت‌های تحقیق و توسعه در این زمینه همچنان ادامه دارد.
2-5- آبیاری زیرسطحی با لوله‌های سفالی تراوا
الگوی سنتی و بومی تراوش آب از کوزه، الهام‌بخش طراحی این فناوری بوده است. همان‌طور که در ادبیات فارسی آمده است: «از کوزه همان برون تراود که در اوست». در این روش، آب درون لوله‌های سفالی با فشار اندک بصورت طبیعی و تدریجی تراوش می‌کند. هنگامی که خاک اطراف لوله به حد اشباع برسد، تراوش بطور خودکار متوقف می‌شود. این مزیت صرفه‌جوئی در مصرف آب را به حداکثر رسانیده و از نفوذ آب به سطح و تبخیر آن جلوگیری نموده و صرفه جوئی آب از 50 درصد به بالا و گاه تا 70 درصد می رسد.
این فناوری نوآورانه، حاصل کار مشترک دانشگاه‌های ایران و آلمان است و توسط جمهوری اسلامی ایران و معاونت آموزش و تحقیقات جهاد سازندگی، در قالب پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکترای دکتر شهریار باستانی طراحی و پایلوت‌سازی شده است. اجرای این پروژه با نظارت و مشاوره علمی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران و دانشگاه آخن آلمان و با بررسی و نقد جامع روش‌های پیشین صورت گرفته است.
در این سیستم، انواع محصولات زراعی مانند گندم، جو، ذرت، برنج و نیز درختان باغی، با موفقیت آبیاری و کشت شده‌اند. نتایج، شگفت‌انگیز بوده است: مصرف آب در مقایسه با آبیاری سطحی یا تحت فشار به نصف کاهش یافته و میزان محصول بیش از دو برابر افزایش یافته است. میزان افزایش محصول یکسان نبوده و نصاب ذکر شده مربوط به ایستگاه تحقیقاتی در کرمان است.
این فناوری در دهه 1370 شمسی، در شرایطی خلق شد که وزارتخانه دست‌اندرکار تحقیقات آن، مسؤول مستقیم حوزه آب و خاک نبود و همین موضوع مخالفت جدی وزارت کشاورزی را برانگیخت. اگرچه با حکمیت دفتر رئیس‌جمهور، مقرر شد پروژه تا پایان مرحله تحقیق و توسعه ادامه یابد و در مرحله تولید انبوه به وزارت متولی واگذار شود، اما در این میان، مدعیانی دیگر نیز پیدا شدند و به موازات آن اقداماتی انجام دادند که حاشیه‌ساز بود. با این‌همه، این حواشی چیزی از ارزش این دستاورد کم نکرد و همچنان مثل خورشید می‌درخشد.
با انحلال وزارت جهاد سازندگی در پایان دهه 70، مجموعه فناوری بکلی از عرصه رسمی حذف و نابود شد. در حال حاضر، خالق این فناوری، ناراضی و محزون، در ایستگاه تحقیقاتی شخصی خود در کرمان به فعالیت‌هایی ادامه می‌دهد. او دو نخلستان مشابه را تحت آزمایش قرار داده است: یکی با آبیاری تحت فشار و دیگری با آبیاری زیرسطحی. نتایج آزمایش‌ها نشان می‌دهد که مصرف آب در روش زیرسطحی 50 درصد کمتر و میزان محصول 250 درصد (دو و نیم برابر) بیشتر از نخلستان شاهد بوده است. تنها تفاوت، روش آبیاری بوده است، که به‌روشنی اثربخشی فناوری روزآمد آبیاری زیرسطحی را در افزایش بهره‌وری آب نشان می‌دهد.
راهکار تحول‌آفرین با استفاده از آبیاری زیرسطحی تراوا
نباید در گذشته بمانیم و اجازه دهیم حواشی پیشین همچنان دست‌مایه نزاع و ستیز برخی مدعیان باشد؛ چرا که در این صورت، فرصت‌های طلایی پیش‌رو از دست خواهند رفت. هر آنچه در گذشته رخ داده، اکنون موضوعیت ندارد. امروز، فناوری آبیاری زیرسطحی تراوا در دسترس است؛ خالق آن در قید حیات است؛ و مقالات علمیِ معتبر در تأیید آن، از سوی مراجع دانشگاهی منتشر شده‌اند. دستاوردهای ارزیابی‌شده این فناوری نیز موجود و قابل اتکا هستند. هرگونه نقص و ایراد و ابهام هم قابل برطرف کردن است. چه با توضیح و چه با اصلاح آن.
در چنین شرایطی، می‌توان راه بی‌تفاوتی را در پیش گرفت و با تأکید بر برخی کاستی‌ها، یا حتی با بی‌اعتنایی کامل، این فناوری را نادیده گرفت. یا اینکه با صرف بودجه‌های کلان، روش‌های دیگر آبیاری زیرسطحی را از خارج وارد کنیم؛ چنان‌که در دهه 1390، صدها میلیارد تومان از منابع ملی صرف اجرای سامانه‌های آبیاری زیرسطحی با لوله‌های سوراخ‌دار PVC و پلی‌اتیلن نمدپیچی‌شده شد، اما این سامانه‌ها هرگز ترویج نگردیدند و همچنان آبیاری سطحی در دست اجراء و هدر دهند منابع آب کشاورزی می باشد.
با این حال، نتایج تحقیقات مشترک دانشگاه‌های ایران و آلمان درباره آبیاری زیرسطحی تراوا، یک حقیقت انکارناپذیر است. گروهی از متخصصان با سرمایه‌گذاری جانی و مالی، آن را تا مرز تولید رسانده و موفق به جلب توجه محافل علمی داخلی و بین‌المللی شده‌اند که باید مورد بهره برداری قرار گیرد.
اگر این سرمایه‌گذاری ملی ــ چه در مرحله پایلوت‌سازی و چه در مرحله تولید انبوه ــ معتبر و راهگشاست، بر مسئولان واجب است که در اقدامی قاطع و ملی، مسیر تولید انبوه و ترویج آن را در پیش گیرند. به‌ویژه، با مشارکت مردم و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، می‌توان اجرای این طرح را در مقیاس ملی در دستور کار قرار داد. اگر پژوهش‌های انجام شده کفایت نمی‌کند همچنان با ادامه پژوهش‌های کاربردی می‌توان همه محدودیت‌ها را بررسی و برطرف کرد و نهایتاً یک فناوری کارآمد بتواند چاره‌ساز صرفه‌جوئی در مصرف آب کشاورزی شود.
در کنار آن، باید از مخترع این فناوری نوین تجلیل شایسته‌ای به‌عمل آید. همچنین، نهضتی برای بازدید، ارزیابی و معرفی همه‌جانبه آبیاری زیرسطحی با لوله‌های سفالی تراوا شکل گیرد؛ به‌گونه‌ای که تمام پرسش‌ها، ابهامات و کاستی‌های احتمالی، شناسایی و برطرف شوند. این مهم می‌تواند با همکاری معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، مراکز علمی و نخبگان کشور محقق شود.
در صورت تحقق این امور، ایران می‌تواند ضمن بهره‌برداری از یک فناوری بومی و نوآورانه، به پرچم‌دار جهانی این سیستم آبیاری بدل شده و نقش صادرکننده آن را در سطح بین‌المللی ایفا کند.
قطعاً اگر از این دانش بومی و خالق آن به‌شایستگی حمایت شود، سرمایه‌گذاران بسیاری از بخش خصوصی، داوطلب ورود به این عرصه خواهند شد؛ به‌ویژه اگر این سرمایه‌گذاری در چارچوب «بازار آب» صورت گیرد، که به ابتکار وزارت نیرو در استان‌های مختلف در حال شکل‌گیری است. تجربه نخستین بازار آب در استان قزوین ــ هرچند در آغاز راه است ــ نشان داده که این الگو ظرفیت مدیریت راهبردی منابع آب را داراست.
تحقق این هدف آرمانی، نیازمند «رویکرد مدیریت جهادی» است؛ رویکردی که در آن، هم‌افزایی و توانمندسازی ذی‌نفعان، پرهیز از حاشیه‌سازی و کنار گذاشتن حب و بغض‌های شخصی، همگی در خدمت دستیابی به هدفی متعالی قرار گیرند؛ هدفی که ابزار تعالی و تمدن‌سازی نوین برای جمهوری اسلامی خواهد بود.
آیا می‌توان چنین مطالبه‌ای را از حکمرانی جمهوری اسلامی و فرهیختگان آن انتظار داشت؟ یا هنوز به این سطح از بلوغ حکمرانی نرسیده‌ایم؟ بی‌تردید، این مطالبه، خواسته رهبر انقلاب و ملت ایران است. اگر حکمرانی کشور با نگاهی واقع‌بینانه و جهادگرانه به این موضوع ورود کند، دستاورد آن تحولی بنیادین خواهد بود که پشتیبان توسعه پایدار ملی و موجب استحکام نظام اسلامی خواهد شد.
در صورتی که فناوری آبیاری زیرسطحی با لوله‌های سفالی تراوا، در هر استان، با پشتیبانی مراکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی و معاونت آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی، پایلوت‌سازی شود، آنگاه می‌توان با مشارکت بازار آب در همان استان و همراهی کشاورزان، آن را ترویج داد. به‌ویژه اگر نیمی از آب صرفه‌جویی‌شده، در سفره‌های زیرزمینی ذخیره شود و نیم دیگر در اختیار کشاورز برای توسعه سطح زیر کشت قرار گیرد، آنگاه صاحبان چاه‌های کشاورزی، با همکاری صندوق توسعه سرمایه‌گذاری کشاورزی، مشتاقانه در این طرح ملی مشارکت خواهند کرد.
این، یک راهبرد راهبردی است که باید تحت مدیریت بازار آب، راهبری شود. زیرا در وضعیت کنونی، هرگونه صرفه‌جویی در مصرف آب، صرفاً منجر به افزایش سطح زیرکشت شده و انگیزه مسئولان برای حمایت از طرح را کاهش می‌دهد. اما راهبرد پیشنهادی ــ یعنی تزریق نیمی از آب صرفه‌جویی‌شده به سفره‌های زیرزمینی، و استفاده از نیم دیگر برای توسعه سطح زیرکشت ــ نهضتی ملی برای تأمین آب پایدار، جذب سرمایه‌گذاری، و رفع نگرانی‌های زیست‌محیطی خواهد بود، ان‌شاءالله.
2-7- نبود انگیزه در برخی از مسئولان
ممکن است برخی از مسئولان حوزه آب و خاک در وزارت جهاد کشاورزی، به‌دلیل سوابق و حواشی گذشته، انگیزه و شوق لازم برای فعال‌سازی این فناوری را نداشته باشند. حتی ممکن است اقدامات محدودی که در مؤسسه فنی و مهندسی برای تولید و پایلوت‌سازی این نوع آبیاری انجام شده، بهانه‌ای شود تا ادعا شود این فناوری کارایی لازم را ندارد.
اما این برخوردهای سرد و بی‌انگیزه، نباید مانع پیگیری جدی، همه‌جانبه و علمی این طرح در مراحل جدید پایلوت‌سازی و راه‌اندازی خط تولید شود. به‌ویژه که با مشارکت فعال معاونت علمی و فناوری، صندوق نوآوری و شکوفایی، و نیز ایجاد مشوق‌هایی برای بخش خصوصی، می‌توان نهضتی ملی در این حوزه به راه انداخت.
فراموش نکنیم که بسیاری از دستاوردهای بشری که امروز به‌راحتی و بصورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند، در مراحل نخست نمونه‌سازی، آزمایشگاهی، نیمه‌صنعتی و حتی تولید انبوه، بارها با شکست مواجه شده‌اند. اما سرانجام، با شناسایی دقیق چالش‌ها و اصلاح فرایندها، به نتیجه مطلوب رسیده‌اند.
فناوری آبیاری زیرسطحی با لوله‌های سفالی تراوا ــ که گاه بصورت عامیانه به آبیاری کوزه‌ای نیز شناخته می‌شود ــ از این قاعده مستثنی نیست. باید تمامی عیوب، ایرادات و اشکالات احتمالی آن فهرست شود، و از تمامی علاقه‌مندان خواسته شود برای رفع این کاستی‌ها تلاش کنند.
در نهایت، می‌توان سامانه‌ای نوین، به‌روز، کارآمد و بومی ارائه کرد که تا 50 درصد صرفه‌جویی در مصرف آب داشته باشد و تأثیر شگرفی در افزایش تولید محصولات کشاورزی بگذارد. در پایلوت انجام‌شده در استان کرمان، میزان تولید نسبت به نمونه شاهد، 5/2 برابر افزایش یافته است. میزان افزایش تولید یک دستاورد بی نظیر است آنهم در شرایط مصرف آب کمتر اما حتی اگر این میزان افزایش در همه مناطق تکرار نشود، صرف صرفه‌جویی در مصرف آب، به‌تنهایی چنان تحولی عظیم به‌شمار می‌آید که هرگونه سرمایه‌گذاری، وقت‌گذاری، حمایت و پشتیبانی برای آن توجیه‌پذیر و ضروری است.
همچنین این رویکرد می‌تواند به یک نهضت علمی برای پژوهش‌های کاربردی و مقایسه انواع فناوریهای آبیاری زیرسطحی و تعیین میزان دقیق صرفه‌جویی مصرف آب و کارآمدی در افزایش کمیت و کیفیت محصول و هزینه‌ها منجر شود بگونه‌ای که ضمن مشخص شدن مزیت‌ها و اولویت‌ها آنجا که هر یک از آنها می‌توانند مفیدتر و مؤثرتر باشند از نظر خاک و اقلیم و یا نوع محصول امکان انتخاب باشد. ایجاد این نهضت علمی و فناورانه یک واجب عینی و هر میزان وقت و هزینه نیاز باشد تأمین شود همچنین ضروری است دست‌اندرکاران با مزیت آفرینی و با تشویق بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری سیاست‌گذاری لازم را بعمل آورند.
منبع: تسنیم
