نشست صلح جده؛ هیاهوی بسیار برای هیچ

برگزاری این نشست در جده عربستان از ابعاد مختلفی اهمیت دارد؛ از یک منظر، این نشست یکی از معدود دفعاتی بود که یک کشور عربی که از قضا جزو بزرگ‌ترین تأمین کنندگان نیاز انرژی جهان نیز است، میزبانی و به نحوی میانجیگری برای پایان‌دادن احتمالی به یک بحران بین‌المللی را بر عهده گرفته‌است.
تصویر نشست صلح جده؛ هیاهوی بسیار برای هیچ

به گزارش سایت خبری پرسون، دکتر محمدمهدی مظاهری در یادداشتی نوشت: عربستان سعودی در ادامه تلاش سال‌های اخیرش برای ایفای نقش یک بازیگر فعال و اثرگذار، در روزهای پنجم و ششم اوت (۱۴ و ۱۵ مرداد) میزبان نشستی بین‌المللی برای حل و فصل مسالمت‌آمیز جنگ اوکراین، البته در غیاب طرف روسی بود. هدف این نشست که در آن نمایندگانی از حدود ۴۰ کشور از جمله برزیل، انگلیس، هند، چین، آمریکا، ترکیه، آفریقای جنوبی و کشورهای اتحادیه اروپا شرکت کردند، بررسی طرح صلح ۱۰ بندی بود که زلنسکی، رئیس‌جمهوی اوکراین در نوامبر ۲۰۲۲ مطرح کرد. این طرح شامل تبادل متقابل زندانیان و همچنین تضمین امنیت هسته‌ای، غذایی و انرژی است. طرح صلح مورد نظر زلنسکی همچنین خروج تمامی نیروهای روسیه از اوکراین و احیای «تمامیت ارضی کامل» این کشور را دربرمی‌گیرد و زلنسکی خواستار تضمین‌های امنیتی برای اوکراین و ایجاد یک مکانیسم بین‌المللی برای جبران «خسارت‌های مالی» این کشور با استفاده از دارایی‌های روسیه شده‌است.

برگزاری این نشست در جده عربستان از ابعاد مختلفی اهمیت دارد؛ از یک منظر، این نشست یکی از معدود دفعاتی بود که یک کشور عربی که از قضا جزو بزرگ‌ترین تأمین کنندگان نیاز انرژی جهان نیز است، میزبانی و به نحوی میانجیگری برای پایان‌دادن احتمالی به یک بحران بین‌المللی را بر عهده گرفته‌است. در واقع، از نظر تاریخی، تلاش عربستان سعودی برای مداخله یا وساطت در جنگ‌ها و منازعات، تاکنون بیشتر در سطح منطقه‌ای و محدود به مناقشات داخلی یا بین کشورهای عربی همچون منازعه فلسطین و اسرائیل، جنگ داخلی یمن، جنگ داخلی سوریه، انتقال قدرت در عراق و بحران‌های سیاسی در لبنان بوده‌است. از این رو عهده‌گرفتن میزبانی یک نشست بین‌المللی برای پایان‌دادن به جنگ روسیه علیه اوکراین که به نوعی جنگ کشورهای غربی با روسیه هم از آن تعبیر می‌شود، یک نمونه جدید است و نشان از تلاش این کشور عربی برای برجسته کردن نقش خود در عرصه بین المللی دارد. به عبارت دیگر، عربستان کوشید از طریق مذاکرات برنامه‌ریزی‌شده این نشست، راه‌هایی برای حل و فصل مسالمت‌آمیز جنگ اوکراین بیابد و اعتبار بین‌المللی این امر را به نام خود ثبت کند.

نکته حائز اهمیت دیگر این که اولین نشست در مورد رسیدن به صلح در اوکراین، در ژوئن ۲۰۲۳ و با حضور ۱۵ کشور بدون هیاهوی رسانه‌ای در شهر کپنهاگ دانمارک برگزار شد، اما حال عربستان سعودی موفق شده با پشت سر گذاشتن ماجرای قتل وحشیانه جمال خاشقچی و محوکردن نام خود از لیست کشورهای ناقض حقوق بشر، در وسط گرم‌ترین تابستان ثبت‌شده جهان، در شهر بندری جده میزبان رهبران و نمایندگانی از حدود ۴۰ کشور باشد و تصویر یک بازیگر همسو با جامعه جهانی و صلح‌طلب را از خود به نمایش بگذارد.

از سوی دیگر، حضور قدرت‌های غیر غربی اثرگذار شامل چین، هند، آفریقای جنوبی و برزیل نیز حاوی پیام مهمی است؛ این کشورها تا کنون حاضر به موضع‌گیری صریح در حمایت از یکی از طرف‌های جنگ روسیه و اوکراین نشده‌اند و تلاش کرده‌اند با حفظ بی‌طرفی، منافع خود را از هر دو سو تأمین کنند.

اهمیت بی‌‍طرفی برای این کشورها تا حدی است که چین حاضر نشد در نشست صلح قبلی که در دانمارک برگزار شد شرکت کند. با این حال، این کشور به دلیل روابط حسنه‌ای که با عربستان سعودی دارد، دعوت مقامات سعودی را پذیرفت و در نشستی شرکت کرد که مقامات روسیه آن را مضحک خوانده‌اند و حاضر به حضور در آن نشده‌اند. این مسأله نه تنها فرصتی برای کشورهای غربی ایجاد کرد تا این قدرت‌های غیر غربی را نیز برای موضع‌گیری صریح تحت فشار قرار دهند، بلکه موضع اوکراین را نیز تقویت کرد و نشان داد که روایت روسیه مبنی بر اینکه اوکراین فقط توسط کشورهای غربی حمایت می‌شود، با اما و اگرهایی مواجه شده‌است.

جنبه حائز اهمیت دیگر نشست جده، پیام این نشست برای ایران بود؛ عربستان سعودی کوشید با برگزاری این نشست قدرت مانور خود بین قدرت‌های شرقی و غربی را به رخ ایران بکشد و از موضعی برتر نشان دهد که دوست و دشمن دائمی ندارد و در هر لحظه، منافعش در هر طرفی که باشد به همان سو حرکت می‌کند و البته قابلیت بازی در زمین‌های مختلف نه تنها در سطح منطقه، بلکه در عرصه بین‌المللی را نیز دارد.

با وجود زوایای مهم فوق باید گفت حواشی نشست جده مهم‌تر از متن اصلی آن بود؛ زیرا هدف نهایی این نشست، دستیابی به راه حل‌های نهایی برای بازگرداندن صلح به اوکراین بود؛ در حالیکه یکی از طرفین این جنگ یعنی روسیه در این نشست بین‌المللی حضور نداشت و طرح صلح مطرح‌شده از سوی اوکراین نیز کاملا یکطرفه و صرفا منعکس‌کننده خواست‌ها و مطالبات این کشور بود.

هر چند می‌توان حدس زد به ویژه در نشست‌های دوجانبه‌ای که در حاشیه نشست جده برگزار شد، شروط و درخواست‌های روسیه نیز مطرح شده و مورد بررسی قرار گرفته‌است، اما سابقه تاریخی نشان داده نشست‌هایی که در آنها فقط یکی از طرف‌های درگیر، حضور و امکان شرط‌گذاری و طرح خواست‌های خود را دارند، به صلح واقعی، فراگیر و پایدار منجر نخواهد شد.

بر این اساس می توان گفت نشست جده نیز رویداد مهمی بود که متأسفانه دستاورد ملموسی برای دستیابی به صلح از آن انتظار نمی‌رود.

منبع: اطلاعات

506108