-آخرین بازمانده از معاهدات کنترل تسلیحات میان ایالات‌متحده و روسیه- را به حالت تعلیق در خواهد آورد. ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه روز سه‌شنبه 21 فوریه در اولین سخنرانی سالانه خود برای قانونگذاران این کشور از زمان حمله نظامی به اوکراین، این جنگ را «مناقشه‌ای وجودی» علیه غرب توصیف کرد و به انتقاد از کشورهای غربی پرداخت. پوتین تاکید کرد: «آنها کسانی هستند که این جنگ را آغاز کرده‌اند و ما از نیروهای‌مان استفاده می‌کنیم تا آن را متوقف کنیم.» در این نشست مقام‌های کرملین، اعضای پارلمان و تعدادی از سربازان که به گفته مقام‌های رسانه‌ای روسیه مستقیما از جبهه‌های جنگ به مسکو آمده بودند، حضور داشتند. پوتین در این سخنرانی که نزدیک 90 دقیقه به طول انجامید، تلفات گسترده‌ای را که «در طول جنگ بر روسیه تحمیل شده»
به رسمیت شناخت و از حاضران خواست به یاد آنها لحظاتی سکوت کنند. رییس‌جمهور روسیه همچنین به خانواده‌های سربازان کشته شده در جنگ وعده داد که دولت در آینده‌ای نزدیک از بسته‌های حمایت اجتماعی برای این خانواده‌ها رونمایی خواهد کرد. به نوشته تایمز مسکو، بیشتر اظهارات پوتین در طول سخنرانی سالانه به موضوعات اقتصادی بازمی‌گشت. پوتین ادعا کرد«تحریم‌های غرب شکست خورده» و افزود: «درحالی که هدف اصلی کشورهای غربی فروپاشی اقتصاد روسیه بود اما آنها به هیچ چیز دست نیافتند و به هیچ چیز هم دست نخواهند یافت.» مهم‌ترین بخش از صحبت‌های پوتین به اظهارات او پیرامون معاهده نیو استارت میان روسیه و ایالات‌متحده بازمی‌گشت. رییس‌جمهور روسیه روز سه‌شنبه گفت که روسیه مشارکت خود در این معاهده را به حالت تعلیق درمی‌آورد. هر چند او تاکید کرد که این به معنای خروج روسیه از توافق نیست، اما کارشناسان معتقدند این اقدام رییس‌جمهور روسیه می‌تواند برای آینده کنترل تسلیحات در جهان بسیار خطرناک باشد. او گفت: «من مجبور شده‌ام اعلام کنم که روسیه مشارکت خود را در این معاهده کلیدی کنترل تسلیحات تهاجمی تعلیق خواهد کرد.»
«نیو استارت» چیست؟
این معاهده که در سال 2010 به امضای باراک اوباما و دمیتری مدودف، روسای جمهور وقت ایالات‌متحده و روسیه رسید، محدودیت‌هایی را برای واشنگتن و مسکو درخصوص استقرار کلاهک‌های هسته‌ای ایجاد می‌کرد. ایالات‌متحده و روسیه اجرای نیو استارت را از سال 2011 آغاز کردند و دو طرف در سال 2021 در فاصله کوتاهی پس از شروع به کار دولت بایدن، بر سر تمدید آن به مدت 5 سال دیگر به توافق رسیدند. مدت اعتبار این معاهده 4 فوریه 2026 به پایان خواهد رسید.
تعهدات طرفین ذیل معاهده نیو استارت
این معاهده به طرفین اجازه می‌داد با بازرسی‌های متعدد از چگونگی و جزییات استقرار کلاهک‌های هسته‌ای طرف مقابل اطلاع یابند و اطمینان حاصل کنند که آنها به تعهدات خود پایبند هستند. طبق این معاهده، روسیه و ایالات‌متحده متعهد شده بودند که تعداد کلاهک‌های هسته‌ای استقرار یافته خود را به کمتر از 1550 کلاهک برسانند. نیو استارت همچنین تعداد تجهیزاتی را که قابلیت شلیک یا حمل این کلاهک‌های هسته‌ای را دارند -نظیر موشک‌های بالستیک قاره‌پیما- محدود به 700 عدد یا کمتر می‌کرد. علاوه بر این، نیو استارت به هر دو کشور اجازه می‌داد از محل استقرار تسلیحات هسته‌ای طرف مقابل بازدید کنند و به اطلاعات مربوط به تسلیحات هسته‌ای طرف مقابل که ذیل این معاهده قرار می‌گرفت دسترسی داشته باشند.
روسیه و امریکا به این معاهده پایبند بودند؟
بله، ایالات‌متحده و روسیه تا معین در معاهده (سال 2018) توانستند تعداد کلاهک‌های هسته‌ای خود را تا حد تعیین شده در نیو استارت کاهش دهند. براساس آخرین به‌روز رسانی اطلاعات تسلیحات هسته‌ای واشنگتن و مسکو در اول سپتامبر 2022، ایالات‌متحده 1420 کلاهک هسته‌ای مستقر دارد و تعداد تجهیزات استراتژیک حمل این کلاهک‌ها در امریکا شامل موشک‌های بالستیک قاره‌پیما به 659 می‌رسد. در مقابل روس‌ها 1549 کلاهک هسته‌ای مستقر و 540 لانچر آماده دارند. براساس گزارش‌ها، مجموعا 90درصد کل تسلیحات هسته‌ای جهان دراختیار این دو کشور قرار دارد. در مارس 2020، دوره شیوع بیماری کووید 19، به دلیل شرایط خاصی که این بیماری به وجود آورده بود بازرسی‌ها موقتا متوقف شد. ایالات‌متحده مدعی است که واشنگتن در آگوست 2022 پیشنهاد ازسرگیری این بازرسی‌ها را ارایه کرد اما روسیه این پیشنهاد را نپذیرفت. گفت‌وگوها میان ایالات‌متحده و روسیه برای ازسرگیری بازرسی‌ها قرار بود نوامبر 2022 در مصر ازسر گرفته شود اما روس‌ها این مذاکرات را به تعویق انداختند و تا امروز تاریخ جدید برای برگزاری این گفت‌وگوها تعیین نشده است.
آناتولی آنتونوف، سفیر روسیه در ایالات‌متحده چندی قبل گفته بود روسیه به اهداف این توافق متعهد است اما در شرایطی که طرفین دو طرف متخاصم یک مناقشه هستند، مسکو نمی‌تواند به امریکایی‌ها اجازه دهد تا به بازرسی تسلیحات هسته‌ای روسیه بپردازند.
تعلیق مشارکت روسیه به چه معناست؟
با تعلیق مشارکت روسیه در معاهده نیو استارت روسیه دیگر محدودیتی برای خود در افزایش تعداد کلاهک‌های هسته‌ای مستقر و افزایش تعداد موشک‌های بالستیک قاره‌پیما که قابلیت حمل این کلاهک‌های هسته‌ای را دارند، قائل نیست و می‌تواند توان هسته‌ای خود را به طور چشمگیری افزایش دهد. از سوی دیگر، سرنوشت بازرسی‌های روسیه و امریکا از تسلیحات هسته‌ای یکدیگر که از سال 2020 عملا متوقف شده تا زمانی نامعلوم، نامعلوم باقی می‌ماند.
کارشناسان چه می‌گویند؟
روزنامه نیویورک‌تایمز نوشته است: نیو استارت آن دسته از تسلیحات هسته‌ای را که ایالات‌متحده و اروپایی‌ها عمیقا نگرانند روسیه در کوتاه‌مدت از آنها علیه اوکراین استفاده کند در برنمی‌گیرد. مقام‌های روسیه از جمله ولادیمیر پوتین پیش‌تر تهدید کرده بودند در صورتی که تمامیت ارضی روسیه تهدید شود آنها از سلاح‌های هسته‌ای به ویژه سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی استفاده خواهند کرد. این معاهده شامل تسلیحات هسته‌ای استراتژیک می‌شود که قابلیت هدف قرار دادن اروپا و ایالات‌متحده را دارند و در کوتاه‌مدت نگرانی پیرامون استفاده روسیه از آنها مطرح نیست. با این حال کارشناسان معتقدند این اقدام روسیه بسیار خطرناک است. جان بی. ولف‌اشتال، تحلیلگر مسائل هسته‌ای و عضو گروه مشاوران وزارت خارجه ایالات‌متحده در این باره می‌نویسد: «جزییات کاری که روسیه می‌خواهد انجام دهد در تحلیل مساله بسیار موثر است، اما اگر روسیه در پی توقف تبادل داده‌هاست و می‌خواهد دسترسی ایالات‌متحده به اطلاعات مربوط به تسلیحات هسته‌ای خود را قطع کند، این موضوع یک تفاوت جدی در روابط هسته‌ای امریکا و روسیه ایجاد خواهد کرد. روسیه و امریکا از 1972 به این سو در قالب توافق‌های مختلف کنترل تسلیحات با یکدیگر همکاری دارند.» به نوشته او «ایالات‌متحده همچنان توانایی رصد تحولات هسته‌ای روسیه را دارا خواهد بود اما بدون وجود توافق احتمال بروز سوءتفاهم، درک نادرست و تحلیل‌های غلط وجود خواهد داشت که ممکن است دو طرف را به سوی یک مسابقه تسلیحاتی سوق دهد.» ولف‌اشتال تاکید دارد: «نباید از یاد برد که کلاهک‌های هسته‌ای مستقر استراتژیک ایالات‌متحده و روسیه ذیل معاهده به کمتر از 1550 کلاهک محدود شده بود و حالا طرفین می‌توانند سراغ انبارهای هسته‌ای خود بروند و هزاران کلاهک هسته‌ای انبار شده را به حالت عملیاتی درآورند.» او معتقد است اقدام پوتین بیش از آنکه یک اقدام نظامی باشد، اقدامی سیاسی است و هدف روسیه ایجاد اختلاف و هراس در ائتلاف غرب علیه مسکو است.
داریل کیمبال، رییس مرکز کنترل تسلیحات در واشنگتن هشدار می‌دهد که اقدام اخیر روسیه باعث می‌شود برای اولین‌بار از 1972 هیچ توافق کنترل تسلیحات هسته‌ای برای محدود کردن ایالات‌متحده و روسیه وجود نداشته باشد. او بر این باور است که براساس متن توافق امکان تعلیق تعهدات از نظر حقوقی وجود ندارد و کار روسیه نقض معاهده به حساب می‌آید. به گفته کیمبال، با نبود معاهده نیو استارت احتمال بروز مسابقه تسلیحاتی هسته‌ای میان روسیه و امریکا وجود دارد و این کار نه تنها امنیت غرب بلکه امنیت خود روسیه را هم به خطر می‌اندازد.
مهم‌ترین بخش از صحبت‌های پوتین به اظهارات او پیرامون معاهده نیو استارت میان روسیه و ایالات‌متحده بازمی‌گشت. رییس‌جمهور روسیه روز سه‌شنبه گفت که روسیه مشارکت خود در این معاهده را به حالت تعلیق درمی‌آورد. هر چند او تاکید کرد که این به معنای خروج روسیه از توافق نیست اما کارشناسان معتقدند این اقدام رییس‌جمهور روسیه می‌تواند برای آینده کنترل تسلیحات در جهان بسیار خطرناک باشد. او گفت: «من مجبور شده‌ام اعلام کنم که روسیه مشارکت خود را در این معاهده کلیدی کنترل تسلیحات تهاجمی تعلیق خواهد کرد.»
داریل کیمبال، رییس مرکز کنترل تسلیحات در واشنگتن هشدار می‌دهد که اقدام اخیر روسیه باعث می‌شود برای اولین‌بار از 1972 هیچ توافق کنترل تسلیحات هسته‌ای برای محدود کردن ایالات‌متحده و روسیه وجود نداشته باشد. او بر این باور است که براساس متن توافق امکان تعلیق تعهدات از نظر حقوقی وجود ندارد و کار روسیه نقض معاهده به حساب می‌آید. به گفته کیمبال، با نبود معاهده نیو استارت احتمال بروز مسابقه تسلیحاتی هسته‌ای میان روسیه و امریکا وجود دارد و این کار نه تنها امنیت غرب بلکه امنیت خود روسیه را هم به خطر می‌اندازد.
منبع: اعتماد
