به گزارش سایت خبری پرسون، مالیات وضع شده در کمیسیون تلفیق مجلس برای سال 1401 نسبت به سال 1400 در مورد هر نخ سیگار تولید داخل با نشان ایرانی حدود 900درصد (از 250 ریال در بودجه 1400 به 2300 ریال در بودجه 1401) و هر نخ سیگار تولید داخل با نشان بین‌المللی حدود 600 درصد (از 500 ریال در بودجه 1400 به 3000 ریال بودجه 1401) افزایش داشته است.
این اقدام کمیسیون تلفیق مجلس با موجی از انتقادات مواجه شد، در همین رابطه گفت‌‌وگویی با حمیدرضا دهقانی‌نیا، سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز انجام شد.
سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز معتقد است از تبعات افزایش غیرمتعارف مالیات بر محصولات دخانی می‌توان به مواردی از قبیل کاهش تولید قانونی محصولات دخانی، افزایش انگیزه فرار مالیاتی، افزایش صرفه قاچاق سیگار و تنباکو به داخل کشور، افزایش تولیدات غیراستاندارد زیرزمینی و افزایش آسیب‌ها و بیماری‌های ناشی از مصرف محصولات دخانی غیراستاندارد اشاره کرد؛ همچنین با توجه به فشارهای مضاعف روی تولیدکننده قانونی، اخذ چنین تصمیماتی، در بلند مدت منجر به کاهش درآمدهای دولت خواهد شد.
دهقانی‌نیا این را هم گفت که قطعا صحبت‌های مطرح شده در این گفت‌وگو، نافی ضرر و زیان‌های استعمال محصولات دخانی نیست و باید با همه توان برای کاهش مصرف این محصولات تلاش کرد ولی در شرایطی که این واقعیت تلخ وجود دارد، باید تلاش کرد تا جلوی سوق یافتن مصرف‌کنندگان به محصولات تقلبی یا قاچاق، گرفته شود.
در ادامه مشروح گفت‌وگو با سخنگوی ستاد مبارزه با قاچاق را می‌خوانید.
میزان مصرف محصولات دخانی در کشور چه میزان است؟
دهقانی‌نیا: مطابق آمارهای اعلام شده توسط وزارت صمت و ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، میزان مصرف سالانه سیگار در کشور حدود 75 میلیارد نخ و میزان مصرف سالانه تنباکوی معسل حدود 12000 تن است.
چه میزان از این مصرف از طریق قانونی و چه میزان آن از طریق قاچاق تأمین میشود؟ گردش مالی قاچاق محصولات دخانی چه میزان است؟
دهقانی‌نیا: با توجه به محدودیت‌های اعمال شده از سوی وزارت صمت در واردات سیگار، از سال 1397 واردات سیگار به کشور صفر بوده است و مطابق آمار اعلام شده از سوی وزارت صمت، در سال 1399 حدود 60 میلیارد نخ سیگار در کشور تولید شده است بنابراین می‌توان این چنین برآورد کرد که در سال 1399 حدود 15 میلیارد نخ از سیگار مصرفی کشور از طریق قاچاق تامین شده است.
با در نظر گرفتن بازار 2 میلیارد دلاری سیگار در ایران، حدود 500 میلیون دلار آن (معادل 13،500 میلیارد تومان) در اختیار قاچاق است، این موضوع در تنباکوی معسل بالعکس است و مطابق آمارهای ارائه شده، تنها حدود 3000 تن از نیاز کشور در داخل تامین شده و مابقی آن (حدود 9000 تن) از طریق قاچاق تأمین میشود. با در نظر گرفتن حداقل قیمت 90 هزار تومان به ازای هر کیلو تنباکو معسل، گردش مالی قاچاق این محصول حدود 810 میلیارد تومان برآورد می‌گردد.
در حال حاضر چه ساختار مالیاتی برای محصولات دخانی وجود دارد؟
دهقانی‌نیا: تا پیش از تصویب قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده در خردادماه امسال، تولید و فروش محصولات دخانی براساس قوانین مختلفی مشمول پرداخت عوارض به دولت می‌شد، بر همین اساس، تولیدکنندگان و فروشندگان محصولات دخانی، به میزان 27 الی 42 درصد قیمت درب کارخانه محصول خود، به علاوه 25 الی 150 تومان به ازای فروش هر نخ سیگار و 3.300 الی 10 هزار تومان به ازای هر بسته پنجاه گرمی تنباکوی قلیان مالیات پرداخت می‌کردند. این مالیات پرداختی براساس قوانین مختلفی از جمله قانون برنامه ششم توسعه (بین 10 تا 25 درصد قیمت درب کارخانه محصول دخانی)، قانون انحصار (2 درصد قیمت درب کارخانه محصول دخانی)، قانون مالیات بر ارزش افزوده (15 درصد قیمت فروش محصول دخانی) و قانون بودجه سال 1400 (مالیات نخی و گرمی بر سیگار و تنباکو) صورت می‌گرفت.
اما در خردادماه سال جاری، مجلس شورای اسلامی قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده را تصویب کرد؛ در این قانون، قانون‌گذار با نگاهی جامع، جهت یکپارچه‌سازی مالیات‌های وضع شده بر محصولات دخانی و تدریجی کردن افزایش مالیات، با نسخ ماده 73 قانون برنامه ششم توسعه و اصلاح قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 1387، مالیات‌های جدید و افزایشی را برای انواع محصولات دخانی در نظر گرفته است.
میزان عایدی دولت از محل تولید و مصرف محصولات دخانی چه میزان بوده است؟
دهقانی‌نیا: طبق آمارهای سازمان امور مالیاتی و مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور، درآمدهای دولت از تولید و فروش محصولات دخانی در سال 1399 به میزان 250 میلیارد تومان بابت حق انحصار و 3400 میلیارد تومان مالیات فروش بوده است. در 7 ماهه سال 1400 نیز حدود 200 میلیارد تومان بابت حق انحصار و 4200 میلیارد تومان از محل مالیات فروش عاید دولت شده است که بر اساس برآوردهای صورت گرفته این اعداد در انتهای سال 1400 به ترتیب به 330 میلیارد تومان و 6500 میلیارد تومان خواهد رسید.
درآمدهای مالیاتی دولت از محل تولید سیگار عموماً در چه حوزه‌هایی هزینه میشود؟
دهقانی‌نیا: اغلب درآمدهای در نظر گرفته شده در سال 1400 و سال‌های پیش از آن ناظر به ماده 73 قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه است؛ در تبصره ذیل بند ت ماده 73 این قانون، اشاره شده است که «۱۰۰ درصد درآمدهای حاصل از اجرای بند (الف) این ماده طی ردیف‌هایی که در بودجه‌های سنواتی مشخص میشود در جهت کاهش مصرف دخانیات، پیشگیری و درمان بیماری‌های ناشی از آن، بازتوانی و درمان عوارض حاصله از مصرف آن و توسعه ورزش موضوع بند (ب) ماده (۶۹) قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) مصوب 4اسفندماه 93 در اختیار وزارتخانه‌های ورزش و جوانان، آموزش و پرورش و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار می‌گیرد»؛ با توجه به اینکه در قانون بودجه 1400 نیز در راستای اجرای ماده 73 قانون برنامه ششم توسعه، مالیات نخی وضع شده است، باید در راستای یکی از اهداف اصلی قانون‌گذار یعنی کاهش مصرف دخانیات هزینه شود.
با توجه به اینکه قانون‌گذار محل هزینه‌کرد این درآمدها را تعیین کرده است و به نظر می‌رسد هدف از وضع قوانین، کاهش مصرف بوده است؛ ارزیابی شما از اثربخشی وضع مالیات و افزایش قیمت سیگار در سنوات گذشته چگونه است؟
دهقانی‌نیا: با توجه به اینکه مبلغ قابل توجهی از این درآمد باید در راستای کاهش مصرف هزینه شود ولی تا به حال نمود محسوسی از این اقدامات در سطح جامعه مشاهده نشده است، ولی در مقابل شاهد این موضوع هستیم که در آثار سینمایی و تلویزیونی مخصوصا در شبکه خانگی به راحتی ترویج مصرف محصولات دخانی صورت می‌پذیرد و اقدام مؤثری در مقابل این ضدتبلیغ انجام نمی‌شود، در صورتی که با درآمد تخصیص‌یافته قطعاً نمی‌توان کمبود بودجه یا امکانات را دلیل این کم‌کاری دانست. با در نظر گرفتن این حجم از تبلیغ و ترویج مصرف سیگار قطعاً نمی‌توان انتظار کاهش مصرف را داشت و در این شرایط هر چقدر قیمت سیگار قانونی را افزایش دهیم به این دلیل که کشش تقاضا همچنان وجود دارد، مصرف‌کننده به سمت محصولات تقلبی یا قاچاق که با قیمت پایین‌تر عرضه می شوند، سوق پیدا می‌کند.
طبق مصوبات کمیسیون تلفیق در بودجه 1401، قرار است مالیات جداگانه‌ای از تولید محصولات دخانی اخذ شود؛ آیا شما با این تصمیم موافق هستید؟
دهقانی‌نیا: باید در ابتدا به این نکته اشاره کرد اساساً با توجه به اجرایی شدن قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده و تصریح مقادیر مالیاتی جدید و افزایش تدریجی مالیات سیگار و تنباکو در این قانون، نیازی به مطرح کردن افزایش مالیات محصولات دخانی در قانون بودجه سال 1401 نیست. از سوی دیگر تجربه تصویب مالیات کالاهای خاص در قوانین بودجه سنواتی نشان می‌دهد که سازمان امور مالیاتی در این مواقع درگیر ساز و کار اجرایی زیاد برای یک مالیات موقت میشود. علاوه بر این، تصویب مالیات کالایی در قانون بودجه، تهدیدی جدی برای برنامه‌ریزی بلندمدت تولیدکنندگان محسوب میشود؛ در این شرایط، هرگونه فشار غیربرنامه‌ریزی شده به تولیدکننده موجب کاهش توان رقابت و افزایش سهم بازار قاچاق خواهد شد.
از نظر شما افزایش مالیات سیگار توسط کمیسیون تلفیق بودجه 1401، چه تأثیری بر قیمت سیگار تولید داخل دارد؟
دهقانی‌نیا: مطابق مصوبه کمیسیون تلفیق بودجه 1401، از ابتدای سال آینده به قیمت خرده‌فروشی هر نخ سیگار تولید داخل با نشان ایرانی مبلغ 230 تومان، تولید داخل با نشان بین‌المللی (برند) مبلغ 300 تومان، هر نخ سیگار وارداتی مبلغ 650 تومان و هر بسته پنجاه گرمی تنباکوی قلیان داخلی 3 هزار تومان و هر بسته تنباکوی وارداتی، 30 هزار تومان به عنوان عوارض اضافه میشود؛ به عبارت دیگر، هر پاکت سیگار تولید داخل مشمول 4600 تومان مالیات قانون بودجه 1401 (مصوبه اخیر کمیسیون تلفیق) و در حداقلی‌ترین حالت حدود 1200 تومان مالیات ارزش افزوده است بنابراین در شرایط برابر، یک پاکت سیگار تولید داخل با نشان ایرانی، 5800 تومان فاصله قیمتی با سیگار قاچاق دارد.
این فاصله قیمتی در کنار توان خرید پایین مردم موجب سوق یافتن آنها به سمت محصولات ارزان میشود که در هر صورت منجر به کاهش درآمدها و افزایش تصاعدی هزینه‌های درمان خواهد شد؛ این موضوع در حوزه تنباکوی معسل که حدود 80 درصد آن در اختیار قاچاق است، حادتر خواهد بود زیرا در شرایط برابر، یک باکس تنباکوی معسل حدود 50 هزار تومان فاصله قیمتی با محصول قاچاق دارد و از آنجایی که سهم بازار پایینی در اختیار تولید قانونی است، امکان رقابت با قاچاق نیز به سادگی میسر نیست.
از نظر شما افزایش مالیات سیگار که در مصوبه کمیسیون تلفیق بودجه 1401 در نظر گرفته شده است، چه نتایجی در پی خواهد داشت؟
دهقانی‌نیا: افزایش غیرتدریجی و نامتعارف مالیات سیگار و تنباکو قطعاً موجب بروز مشکلاتی از جمله افزایش انگیزه تولید زیرزمینی، عدم اظهار تولید و فرار مالیاتی خواهد شد. این درحالی است که با وجود سازوکارهای نظارتی فعلی، امکان شناسایی، اثبات تخلف و برخورد گسترده با فرار مالیاتی مستلزم صرف زمان و هزینه اجرایی بالاست.
افزایش فاصله قیمت سیگار و تنباکوی قانونی تولید داخل و وارداتی با قیمت سیگار و تنباکوی قاچاق از دیگر تبعات مصوبه کمیسیون تلفیق است که به مرور زمان موجب افزایش صرفه اقتصادی قاچاق سیگار و تنباکو به داخل کشور خواهد شد؛ با کاهش تولید سیگار و تنباکوی قانونی در کشور، درآمدهای حاکمیت از محل دریافت عوارض و مالیات نیز کاهش خواهد یافت، در صورت افزایش قاچاق سیگار و تنباکو، انگیزه تولیدکنندگان سیگار و تنباکوی قانونی در کشور به دلیل عدم امکان رقابت با سیگار و تنباکوی قاچاق از بین رفته و امکان تعطیلی برخی از شرکت‌های تولیدکننده سیگار و تنباکو افزایش خواهد یافت. علاوه بر آسیب‌های اقتصادی ذکر شده، آسیب‌ها و بیماری‌های جسمی نیز به دلیل استفاده از مواد اولیه فاقد استانداردهای لازم در کالاهای قاچاق، افزایش می‌باید و سلامتی افراد مصرف کننده محصولات دخانی بیش از پیش به خطر خواهد افتاد.
پیشنهاد شما برای کاهش آسیب‌های ناشی از افزایش مالیات چیست؟
دهقانی‌نیا: با توجه به تبعات افزایش غیرتدریجی و نامتعارف مالیات محصولات دخانی و اجرای قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده در سال جاری و پیش‌بینی افزایش سالیانه مالیات محصولات دخانی، پیشنهاد میشود در بودجه سنواتی مالیات جدیدی برای محصولات دخانی در نظر گرفته نشود، در صورت نیاز به افزایش مالیات محصولات دخانی، این افزایش باید تدریجی و حداکثر 5 الی 10 درصد بیشتر از مالیات درنظرگرفته شده در سال 1400 باشد زیرا افزایش بیش از این میزان، منجر به آسیب جدی به تولیدکننده میشود.
به گزارش فارس بر اساس مصوبات کمیسیون تلفیق در جریان بررسی لایحه بودجه 1401، از ابتدای سال آینده قرار است از تولید هر نخ سیگار مالیات جداگانه‌ای اخذ شود، بر همین اساس مبلغ 230 تومان به قیمت خرده‌فروشی هر نخ سیگار تولید داخل با نشان ایرانی و مبلغ 300 تومان به قیمت هر نخ سیگار تولید داخل با نشان بین‌المللی (برند) اضافه میشود، همچنین از هر بسته 50 گرمی تنباکوی قلیان داخلی، 3 هزار تومان به عنوان عوارض اخذ میشود.
هر چند وضع مالیات سنگین بر کالاهای آسیب‌رسان به سلامت جامعه با هدف کاهش مصرف اینگونه کالاها منطقی به نظر می‌رسد اما برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند با نهایی شدن تصمیمات کمیسیون تلفیق و وضع مالیات نخی بر سیگار، نه تنها مصرف سیگار کاهش نمی‌یابد بلکه ورود غیرقانونی و قاچاق این کالا به کشور تشدید شده و در مقابل میزان تولید و درآمدهای مالیاتی دولت نیز دچار کاهش میشود.
منبع: فارس
