به گزارش پرسون استان آذربایجانغربی، به دلیل برخورداری از شرایط اقلیمی و جغرافیای مناسب رویشگاه انواع گونه گیاهان دارویی و خوراکی است که با آغاز فصل بهار این گیاهان پراهمیت و پرخاصیت سر از خاک برآورده و این استان را به ویترینی از گونه‌های گیاهی متنوع تبدیل کرده است اما طی سالیان گذشته به علت تغییر شرایط اقلیمی و برداشت بی‌رویه برخی از گونه‌های گیاهی را در خطر انقراض قرار داده است.
این استان یکی از با اهمیت‌ترین رویشگاه‌هایی گیاهان دارویی است که از لحاظ تنوع دارویی رتبه اول کشور را به خود اختصاص داده و از مجموع ۸ هزار گونه گیاهی کشور، یک هزار و 40 گونه را در خود جای داده است و در حال حاضر بیش از 100 نوع گیاه خوراکی، دارویی و صنعتی در استان به صورت سنتی برداشت و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شایان ذکر است که کشور ایران از دیرباز پیشینه بسیار قوی در خصوص طب اسلامی و سنتی برخوردار بود و می‌توان بیان کرد که ایرانیان با فرهنگ طب ایرانی اسلامی بزرگ شده‌اند و در این راستا بخشی از جریان طب به حوزه گیاهان دارویی مربوط است اما متاسفانه کشور ما در روند مدیریتی و استفاده بهینه از پتانسیل طب سنتی و گیاهان دارویی دچار ضعف‌های بسیاری است.
طی دهه‌های اخیر بسیاری از کشورها مانند آلمان به سمت تولید صنعتی و فرآوری گیاهان دارویی و صادرات محصولات گیاهان دارویی روی آورده، که در حال حاضر به قطب تولید گیاهان دارویی تبدیل شده است.
اهمیت دادن و توجه به فراهم سازی زیرساخت‌های لازم و مناسب برای تولید گیاهان دارویی می‌تواند جهش شگرفی در اقتصاد کشور و منطقه به وجود آورد که با صادرات این محصولات مقدار قابل توجهی ارز را وارد کشور کرده و به طبع این امر موجب توسعه اقتصادی کشور و منطقه خواهد بود.
خطر انقراض گونه‌های گیاهی در آذربایجانغربی
مهناز حیدری محقق گیاهان دارویی با بیان اینکه استان آذربایجانغربی رویشگاه بیش از ۱۴۰۰ گونه گیاهی است اظهار داشت: از مجموع 1400 گونه گیاهی روییده شده در استان در حدود ۵۰۰ گونه آن دارویی و در حدود ۳۰ گونه دارویی و خوراکی هستند.
وی ادامه داد: آذربایجانغربی به علت قرار گرفتن در مسیر رویشگاه‌های اروپایی، مدیترانه‌ای و قفقازی رویشگاه ۱۵۰ گونه انحصاری و نادر است و اکثر این گونه‌ها به علت تخریب رویشگاه‌ها و مسائل اقلیمی در معرض انقراض هستند در حدود ۲۰ گونه گیاه دارویی به علت برداشت بی‌رویه انسان در معرض انقراض با سرعت بالا هستند.
وی در خصوص خطر انقراض گونه‌های گیاهی در استان عنوان کرد: انقراض گونه‌های گیاهی امری طبیعی اما کند است اما طی دهه‌های اخیر به دلیل سیاست‌های غلط انسان و برداشت بی‌رویه و کاهش بارندگی در منطقه این روند را با سرعت بالایی مواجه کرد که ادامه این روند برای انقراض برخی گونه‌های گیاهی نگران کننده است.
محقق گیاهان دارویی با بیان اینکه آذربایجانغربی یک قطب کشاورزی است و هرگونه رونق در زمینه کاشت گیاهان دارویی می‌تواند در استان موثر و مفید باشد بیان کرد: هر منطقه کشاورزی نیاز به صنایع تبدیلی هماهنگ با محصولات زراعی آن منطقه دارد کاشت و فرآوری گیاهان دارویی در اقتصاد استان و به دنبال آن در اشتغالزایی مفید واقع می‌شود.
حیدری ادامه داد: کاشت تعداد گونه‌های دارویی در استان رو به افزایش است و در نتیجه سطح آن نیز رو به رشد خواهد بود با شروع بحث‌های احیاءدریاچه ارومیه و تغییر در الگوی کشت، علیرغم پیاده کردن سیاست‌های مقطعی و کارشناسی نشده است لیست گونه‌ها افزایش یافته اما به علت بازار بی ثبات مواد اولیه حاصل از تولید گیاهان دارویی و شتاب‌زدگی در تصمیم برای کاشت نوع گیاه یک آشفتگی و بلاتکلیفی در این زمینه دیده می‌باشد.
وی در خصوص برداشت محصولات از طبیعت استان عنوان کرد: بسته به گونه‌های گیاهی برداشت محصولات فرعی از طبیعت می‌تواند متغییر باشد و از فروردین تا آبان ماه ادامه داشته اما طی ۲ ماه اول سال گونه‌های مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند که به عنوان سبزی بهاره مطرح هستند و متاسفانه بیشتر آسیب در همین دوره زمانی به طبیعت وارد می‌شود، چرا که رفتار ما با طبیعت و دانش بومی برای این رفتار دچار فرسایش شده و انتقال اطلاعات برای این بهره‌برداری درست انجام نشده است و از طرفی بالا رفتن میزان استقبال از این نوع محصولات به این موضوع شدت بخشیده است.
محقق گیاهان دارویی یادآور شد: گونه‌های دارویی و خوراکی در تمام سطح آذربایجانغربی مورد توجه بوده اما مراتع شهرستان‌های ارومیه، پیرانشهر و خوی بیشترین فشار برداشت را دارند بنابر آمار هواشناسی امسال بارندگی نسبت به سال گذشته ۳۰ درصد کاهش یافته و همین امر استرس آبی زیادی بر گیاهان وارد می‌کند و مراتع به اندازه سال گذشته نخواهد توانست تولید داشته باشد
آذربایجانغربی رویشگاه بیش از یک هزار گونه گیاه
رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجانغربی با اشاره به اینکه آذربایجانغربی رویشگاه گونه‌هایی از گیاهان دارویی بوده که ۷۰ تا ۱۰۰ گونه از این تعداد گیاهان خوراکی است، ادامه داد: از مجموع هشت هزار گونه گیاهی کشور، آذربایجانغربی بیش از یک هزار و ۴۰۰ گونه را در خود جای داده و این تعداد اگر امکان ادامه مراحل تحقیقات بعدی فراهم شود به طور یقین بیش از این مقدار است که در موزه هرباریوم بیش از ۱۱ هزار نمونه موجود است.
رضایی تصریح کرد: تغییرات اقلیمی از یکسو و برداشتهای بی‌رویه از سوی دیگر زنگ انقراض این گونه‌های گیاهی را به صدا در آورده است و مناطقی مانند دره شهدا، قاسملو و کوه سیر و قوشچی در شهرستان ارومیه بیشتر مورد توجه مردم در این زمینه است و در معرض خطر انقراض گونه‌های گیاهی خوراکی قرار دارد.
وی با تاکید بر اینکه رویشگاه برخی از گیاهان به طور خاص شناسایی شده است، ادامه داد: ۶۰ گونه از گیاهان شناسایی شده در این استان از جمله بیزه، اله گز، نعناع کوهی، ریواس، کنگر و ثعلب بومی منطقه است.
رییس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان ادامه داد: هر چند آمار دقیقی از میزان برداشت گیاهان خوراکی در این استان وجود ندارد، اما هرساله به هنگام فصل بهار هزاران کیلوگرم از انواع گیاهان خوراکی استان به بازارهای محلی و استان‌های همجوار عرضه و ارسال می‌شود.
رضایی با اشاره به اینکه برخی از این گونه‌ها جزء گیاهان دارویی مهم نیز هستند، گفت: با جمع‌آوری این تعداد گونه و حفاظت از آنها در هرباریوم گیاهی استان می‌توان از انقراض آنها پیشگیری کرد.
این مقام مسوول خاطرنشان کرد: گیاهان دارویی خوراکی محلی آذربایجانغربی و گونه‌های در حال انقراض استان شامل شنگ، کاسنی ، گندله، قازیاغی، دوه دابانی، آویشن، کهلک اوتی، نعناع کوهی، گول اقا، مزره کوهی، کنگر، ریواس، اوه لیک، سالمانجا، اسفناج دشتی و بولاغ اوتی و چندین نمونه دیگر است.
اجرای طرح تنفس یک ساله و تقویت ذخایر ژنتیکی گونه‌های گیاهی در تکاب
خاطرنشان می‌شود تکاب از جمله شهرهای است که جنوب شرقی آذربایجانغربی قرار دارد در آن گونه‌های با ارزش گیاهان خوراکی به وفور یافت و همه ساله با آغاز فصل بهار پذیرای مسافران زیادی است که از منابع طبیعی این شهرستان، گونه‌های با ارزش گیاهان خوراکی را به شهر و دیار خود به سوغات می‌برند، با توجه به برداشتهای بی‌رویه بیش از ۲۰۰ گونه با ارزش گیاهان خوراکی و دارویی که در دشتهای تکاب می رویند، اجرای طرح تنفس یک ساله و تقویت ذخایر ژنتیکی این گیاهان ضروری است.
خسروی رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری تکاب با اشاره به اینکه کاهش بارش و تغییرات اقلیمی سبب نابودی خاک و کمبود آب شده و از طرفی چرای بی رویه دام ، از بین رفتن مراتع و رشد مجدد آنها را سبب شده است اظهار داشت: باید به مراتع فرصت تنفس حداقل یکساله داد و طی پویشی مردمی تحت عنوان ، نه به گیاهان دارویی ، از انقراض این گونه‌های بارزش جلوگیری کرد.
وی ادامه داد: در تکاب علاوه بر فروش این گونه های با ارزش ؛ تعداد کثیری از مردم با این گیاهان دارویی؛ غذا ها و آشهای خوشمزه ای را تهیه می کنند و امروزه شاهدیم متأسفانه تعدادی از افراد سود جو با ضربه به نسل این گونه گیاهان دارویی، مدام در حال برداشت بی‌رویه این گونه‌های گیاهی با ارزش هستند و این امر موجب نگرانی مسؤلین شده است.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداریی تکاب عنوان کرد: توصیه کارشناسان امر به تعادل در برداشت و عدم زیاده‌روی است و اینکه نباید این گونه‌های گیاهی را با ریشه از زمین دربیاورند.
گونه‌های در حال انقراض این شهرستان شامل شنگ یا (یِملیک) ، کاسنی، قازیاغی، دوه دابانی، آویشن، کهلک اوتی، نعناع کوهی، گول آقا، مرزه کوهی، کنگر، ریواس (اوشغون) ، اوه لیک (ترشک) ، سالمانجا، اسفناج دشتی و بولاغ اوتی و چندین نمونه دیگر است.
شایان ذکر است کشور ایران به دلیل موقعیت ویژه شرایط اقلیمی و نیز چهار فصل بودن ظرفیت فوق العاده‌ای برای تولید و صادرات گیاهان دارویی و نیز داروهای گیاهی را داراست از طرف دیگر استان آذربایجانغربی به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و هم مرز بودن با سه کشور ترکیه، عراق، آذربایجان ظرفیت بالقوه‌ای در زمینه کشت، سرمایه‌گذاری و تجارت گیاهان دارویی و خوراکی دارد، برنامه‌ریزی اصولی برای توسعه کشت گیاهان دارویی و به خصوص بسته بندی مناسب و بازاریابی، صادرات علاوه بر درمان بیماری‌ها، سبب ایجاد اشتغال پایدار، جلوگیری از تخریب جنگل‌ها و مراتع و حفظ محیط زیست شود و ارزآوری خوبی برای منطقه و کشور داشته باشد.
رقیه وکیلی_ آذربایجانغربی
انتهای پیام/
