معاون فنی حفاظت محیط زیست آذربایجان‌غربی:
به گزارش سایت خبری پرسون از آذربایجان غربی، آرتمیا یا میگوی آب شور (Brineshrimp Artemia) جزء موجودات ریز دریایی از شاخه بند پایان، رده سخت پوستان و زیر رده آبشش پایان است که امروزه به عنوان یک غذای زنده ارزشمند برای تغذیه بسیاری از ماهیان پرورشی، میگو و انواع ماهیان تزیینی به ویژه در مراحل حساس لاروی در سطح وسیعی در جهان به کار برده می‌شود.
آرتمیا، غذای زنده ارزشمندی برای تغذیه لارو ماهی، سخت پوستان و صدف‌داران می‌باشد در دنیا سالانه بیش از 2 هزار تن سیست(تخم) آرتمیا معامله می‌شود و به خصوص از خود آرتمیا یا سیست آن در تغذیه مراحل نوزادی ماهیان، سخت پوستان و نرم‌تنان سود می برند بنابراین در صنعت شیلات، آرتمیا بسیار حائز اهمیت است.
زیستگاه آرتمیا در آب‌های شور می‌باشد و در این راستا دریاچه ارومیه بزرگترین دریاچه شور کشور و دومین دریاچه شور دنیا از مهمترین زیستگاه‌های طبیعی آرتمیا در ایران به شمار می‌رود که با توجه به ویژگی‌های خاص آرتمیای ساکن آن، آرتمیا ارومیانا (Artemia urmiana) نامگذاری شده است. علاوه بر دریاچه ارومیه، در سایر نقاط ایران از جمله دریاچه شورابیل اردبیل، آبگیرهای اینچه و شور در گرگان و گلستان، آبگیرهای حاشیه ای قم، مسجد سلیمان، خوزستان، دریاچه جازموریان کرمان، دریاچه‌های پریشان و مهارلو در فارس، مرداب گاو خونی در یزد، منطقه میقان اراک نیز وجود دارد اما به گفته کارشناسان کیفیت و نوع آرتمیا ارومیانا بسیار بالا بوده و از پروتئین بالایی برخوردار است این نوع آرتمیا برای صنعت آبزی پروری بسیار حائز اهمیت است.
اهمیت اقتصادی و درآمد پرورش آرتمیا در کشور و منطقه
آرتمیا به عنوان غذای زنده در مزارع پرورش ماهی و میگو استفاده می‌شود و غذاهای مصنوعی با تنوع فراوان که برای تغذیه آبزیان مختلف به کار می‌روند به تنهایی قادر به تأمین نیازمندی‌های غذایی آبزیان پرورشی نیستند، در حالیکه استفاده از غذای زنده به ویژه آرتمیا در تغذیه آبزیان پرورشی از اهمیت فراوانی دارد
با گسترش صنعت شیلات و آبزی پروری و اهمیت تکنولوژی در دنیا و در کشور به خصوص در میزان و توسعه روز افزون پرورش انواع میگو و ماهی در کشور و با توجه به اینکه آرتمیا یکی از فاکتورهای اصلی و مهم در امر پرورش و تغذیه میگو است
از نظر اقتصادی ارزش آرتمیا و قیمت آن در بازارهای جهانی رو به افزایش است می‌توان با بهره برداری اصولی و علمی از این موجود آبزی چه به صورت پرورش مصنوعی و با استفاده از منابع طبیعی دریاچه ارومیه در آذربایجان‌غربی، علاوه بر تامین احتیاجات داخلی، با صادرات مقادیر اضافی این محصول به صورت قابل توجهی برای کشور و منطقه ارز آوری کرد.
در این میان انتظار می‌رود مسوولین مربوطه نگاه تخصصی بر این امر داشته باشند تا این نعمت الهی و ارزشمند از بین نرود و مورد استفاده بهینه قرار گرفته و موجب رشد اقتصادی و ارزآوری در منطقه و به تبع آن در کشور شود.
98 درصد از آرتمیا مورد نیاز کشور از خارج کشور تامین می‌شود
محمدباقر قریشی، مدیر شیلات و آبزیان آذربایجان غربی با اشاره به اهمیت آرتمیا در صنعت آبزی پروری کشور، اظهار داشت: آرتمیا در حال حاضر تنها منبع تغذیه صنعت پرورش میگو و ماهیان خاویاری به همراه ماهیان زینتی در کشور به شمار می رود و در بخش صنعت پرورش میگو تنها منبع تغذیه بوده و تاکنون جایگزینی برای آرتمیا پیدا نشده است.
وی ادامه داد: دریاچه ارومیه دومین منبع آب شور و آرتمیا در دنیا به شمار می رود، اما متاسفانه در دو دهه اخیر خشک شدن دریاچه ارومیه موجب شد زیست تنها موجود زنده دریاچه آرتمیا نیز به خطر بیافتد و نتوانیم بهره برداری مناسبی از آرتمیا داشته باشیم.
مدیر شیلات آذربایجان‌غربی با بیان اینکه در حال حاضر 98 درصد از نیاز 25 تنی کشور به آرتمیا از خارج کشور تامین می شود، تصریح کرد: آذربایجان‌غربی ظرفیت بالایی برای تامین نیاز صنعت آبزی پروری به آرتمیا را دارد که در صورت اجرایی شدن طرح های در دست اجرا می توان بخش زیادی از آرتمیای تولیدی را نیز صادر و ارز آوری خوبی عاید کشور کرد و دیگر برای تامین نیاز داخلی وابسته کشورهای خارجی و واردات محصول نباشیم.
قریشی یادآور شد: در حال حاضر هر کیلو سیست (تخم) آرتمیا در دنیا 50 تا 100 دلار ارزش گذاری شده است، و این درحالی است که دریاچه ارومیه و اراضی حاشیه این دریاچه در استان‌های آذربایجان‌غربی و آذربایجان شرقی ظرفیت بسیاری بالایی برای تولید و تکثیر آرتمیا را دارند.
وی خاطرنشان کرد: آذربایجان غربی به عنوان خواستگاه و زادگاه آرتمیا ارومیانا است و در 2سال اخیر با ترسالی و بهبود نسبی شرایط دریاچه ارومیه وضعیت آرتمیا نیز بهبود یافته و زمینه بهره برداری اصولی از این موجود زنده با ارزش فراهم شده است.
این مقام مسوول با اشاره به تکثیر و پرورش آرتمیا به صورت مصنوعی با هدف حفظ ذخایر آن در دریاچه ارومیه افزود: در سال 74 مجتمع 2هزار هکتاری اراضی دشت فسندوز برای پرورش ماهیان گرمابی در شهرستان میاندوآب احداث شد اما به دلیل نداشتن صرفه اقتصادی و نبود آب موردنیاز این طرح راکد مانده است.
قریشی با اشاره به تغییر کاربری این مجتمع به دلیل وجود آب شور، اتصال انتهای این دشت به دریاچه ارومیه و تامین راحت تر آب شور از طریق زهکش ها برای پرورش آرتمیا به صورت مصنوعی افزود: مطالعات تغییر کاربری مجتمع دو هزار هکتاری دشت فسندوز برای پرورش آرتمیا به روش مصنوعی از سال 90 آغاز شد و در 2سال اخیر نیز موفق به تولید و تکثیر آرتمیا در این مجتمع شدیم.
افتتاح 200 هکتار استخر پرورش آرتمیا در دشت فسندوز طی امسال
قریشی با بیان اینکه با اینکه در هر هکتار از این مجتمع می توان 100 کیلو آرتمیا تولید و روانه بازارهای داخلی و خارجی کرد، گفت: از 2هزار هکتار مجتمع دشت فسندوز 700 هکتاری در سال‌های گذشته به اشخاص واگذار شده و یک هزار و 300هکتار آن نیز با تضمین سرمایه گذاری مطمعن آماده واگذاری به متقاضیان است.
وی با اشاره به اینکه از 700 هکتار واگذار شده از مجتمع دشت فسندوز میاندوآب 500 هکتار استخر پرورش آرتمیا وارد فاز اجرایی شده که 200 هکتار آن اسفندماه امسال آماده بهره برداری است، افزود: بر اساس برآوردهای کارشناسان این حوزه این طرح 36 درصد بازده اقتصادی دارد.
مدیر شیلات و آبزیان آذربایجان‌غربی با بیان اینکه بر اساس رایزنی و توافق با شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی مشکلی در تامین آب مورد نیاز استخرهای احداث شده در این مجتمع وجود ندارد، گفت: با توجه به وجود ظرفیت مناسبی که در امر پرورش آرتمیا در استان وجود دارد با پرورش این آبزی می‌توان علاوه بر نیازهای داخلی، صادرات نیز داشته باشیم.
قریشی با تاکید بر اینکه سالانه در هر هتکار از استخرهای خاکی این مجتمع 100 کیلو تخم آرتمیا و یک تن نیز بیومث آرتیمیا تولید می شود، ادامه داد: دشت فسندوز میاندوآب محلی منحصر به فرد است که به صورت استاندارد و پایلوت از سال 1393 تا کنون آرتمیا در آن تولید می‌شود.
وی با اشاره به اینکه هم اکنون در سایه مطالعات و تحقیقات موجود به راحتی می‌توان این نوع را بدون دغدغه به بخش خصوصی برای تکثیر و پرورش معرفی کرد و در سطح وسیع در صورت اعطای مجوز به تولید پرداخت، افزود: بسیاری از اراضی حاشیه دریاچه ارومیه این روزها بلااستفاده مانده است و می‌توان پرورش آرتمیا را در این اراضی انجام داد.
فرآوری 10 درصدی آرتمیای دریاچه ارومیه نیاز کشور به واردات را به صفر می‌رساند
رییس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با اشاره به اینکه دریاچه ارومیه یکی از زیستگاه‌های مهم جهانی برای آرتمیا است، گفت: تنها ۱۰ درصد از آرتمیای این دریاچه در صورت فرآوری نیاز کشور به واردات این محصول دریایی را به صفر می‌رساند.
علی نکویی فرد با بیان اینکه برداشت آرتمیا از دریاچه ارومیه نیازمند رعایت اصول پژوهش محور زیر نظر مراجع دارای صلاحیت است، عنوان کرد: دریاچه ارومیه می‌تواند منبعی برای صادرات آرتمیا به دیگر کشورها نیز باشد.
وی قیمت هر کیلوگرم آرتمیا با کیفیت متوسط را در حدود ۳۵ میلیون ریال عنوان و اظهار داشت: بهره برداری از ظرفیت کامل آرتمیای دریاچه ارومیه می‌تواند آذربایجان‌غربی را به بودجه دولتی بی نیاز کند.
وی با بیان اینکه دریاچه ارومیه در حالت عادی می‌تواند علاوه بر تامین نیاز داخلی، سالانه منجر به صادرات ۱۸۰ تن سیست و ۱۲۰ تن آرتمیای زنده به کشورهای دیگر شود، عنوان کرد: این ارزیابی از ظرفیت متوسط دریاچه ارومیه در سال ۱۳۹۸ انجام شده است..
رییس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با مقایسه دریاچه ارومیه با دریاچه موتای آمریکا، بیان کرد: با وجود قوانین محدود کننده برداشت و پایش لحظه‌ای، سالانه بیش از ۲ هزار تن آرتمیا از دریاچه نمک آمریکا برداشت می‌شود که میلیون‌ها دلار ارزش اقتصادی دارد.
نکویی فرد، اذعان کرد: سازمان حفاظت از محیط زیست و شیلات ایران عزم جدی برای بهره برداری از این طلای ناشناخته ندارد.
حمایت کامل از بخش خصوصی در تولید آرتمیا
رییس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با اعلام اینکه دانش فنی فرآوری و بسته بندی محصولات تولید شده در کشور وجود دارد، گفت: آماده‌ایم تا بدون هیچ چشم داشتی، این دانش را در اختیار بخش خصوصی قرار دهیم.
نکویی فرد با اعلام اینکه از ورود بخش خصوصی به صنعت پرورش آرتمیا در استخرهای خاکی حمایت لازم انجام می‌شود، گفت: در هر هکتار استخر خاکی طی هر دوره ۶ تا ۹ ماهه بیش از ۱۰۰ کیوگرم آرتمیا برداشت می‌شود که درآمدزایی قابل توجهی محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: هزینه احداث هر هکتار استخر خاکی برای برداشت آرتمیا نزدیک به ۵۰ میلیون تومان برآورد می‌شود.
رییس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با بیان اینکه آرتمیا در میزان شوری ۱۲۰ تا ۱۵۰ گرم نمک در هر لیتر آب می‌تواند به صورت مناسب رشد کند، افزود: افزایش چشم‌گیر میزان آرتمیای دریاچه ارومیه در سال گذشته با وجود افزایش شوری آب، این نوید را می‌دهد که با آغاز فصل بارش‌ها طی امسال و کاهش نسبی شوری، شاهد افزایش چند برابری این جانداران ریز در دریاچه خواهیم بود.
وی ادامه داد: آرتمیا در شرایط مناسب می‌تواند نوزاد زنده تولید کند ولی در صورت افزایش شوری آب، این جاندار در رحم خود نوزاد زنده را به تخم تبدیل می‌کند تا پایداری بیشتری داشته باشد.
رییس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با بیان اینکه بیش از ۹۹ درصد آرتمیای مورد نیاز کشور از واردات تامین می‌شود، گفت: طبق بررسی آمار ارائه شده از سوی شیلات، سال گذشته بیش از ۷۰ تن آرتمیا وارد کشور شده که از راه قاچاق بوده است.
وی با اشاره به آمار رسمی ارائه شده از سوی شیلات ایران، اظهار داشت: طبق این گزارش در سال ۱۳۹۸ بیش از ۴۳ هزار تن میگو در کشور تولید شده که ۶۰ درصد آرتمیای وارد شده به کشور برای تغذیه این مقدار میگو مورد استفاده قرار گرفته است.
نکویی فرد ادامه داد: با توجه به برنامه ریزی لازم در جهت افزایش تولید میگو در کشور، به طور یقین نیاز کشور به آرتمیا در سال جاری فراتر از ۷۰ تن خواهد بود.
شایان ذکر است با توجه به اطلاعات جمع آوری شده و بررسی‌های موجود همچنان تولید و بهره‌برداری از آرتمیا که یک نعمت خداد دادی است و هزینه چندانی برای تولید و بهره‌برداری به طور طبیعی و چه بسا مصنوعی ندارد همچنان مورد اغفال مسوولان مربوطه قرار گرفته است و تعلل برای بهره‌برداری از این محصول جای سوال دارد. در این میان می‌توان اشاره کرد دریاچه موتای آمریکا به دلیل شباهت های فراوان با دریاچه ارومیه به عنوان خواهر خوانده دریاچه ارومیه تلقی می‌شود و سالیانه از آرتمیا و نمک موجود در دریاچه نمک موتای چندین میلیارد دولار درآمد عاید کشور آمریکا می‌شود که ما هنوز از این گنج پنهان در دریاچه ارومیه غافل مانده‌ایم .لازم است راه‌های توسعه بهره‌برداری اقتصادی از این موجود با ارزش در منطقه بررسی و تحولی در آن به وجود آید چرا که بهره برداری و صید از دریاچه ارومیه باید براساس ارزیابی دقیق ذخایر آرتمیای موجود در آن انجام شود تا نسل اینگونه جانور ارزشمند حفظ و تداوم یافته و به اکوسیستم دریاچه آسیبی وارد نشود و می توان به طور مثال با توسعه پرورش آرتمیا در استخرهای خاکی فسندوز از صید بی رویه آن جلوگیری کرد.
بنابراین انتظار می‌رود مسوولان مربوطه توجه ویژه‌ای به دریاچه ارومیه داشته باشند چرا که از لحاظ اقتصادی بسیار حائز اهمیت است و نمک و آرتمیا گنج‌های گران‌بهای نهفته در دل این دریاچه نیلگون است و مسوولین نباید تعللی در استفاده بهینه و سود آور بودن دریاچه داشته باشند چرا که منطقه آذربایجان‌غربی دارای پتانسیل وافی و کافی برای رشد و تکثیر این جانور ارزشمند است و با تولید و بهره‌برداری این گونه جانور ارزشمند نقش به سزایی در ارزآوری و ایجاد اشتغال در منطقه و توسعه اقتصادی هرچه بیشتر استان ایفا کرد.
رقیه وکیلی-آذربایجان غربی