کارشناس مردم شناسی اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان همدان:
همدان- سایت خبری پرسون؛ همدان یکی از کلانشهرهای ایران در منطقه غرب کشور است که دارای آب و هوایی خوش و خنک در فصل تابستان است. این شهر در بلندای دامنه کوه الوند و از نقاط سردسیر کشور محسوب می شود. همدان قدیمی‌ترین شهر ایران و از کهن‌ترین شهرهای جهان است. تنوع آب و هوایی در این منطقه باعث برداشت محصولات مختلف در ایام متفاوت سال شده است.
هر ساله در اواخر تابستان در شهرستانهای اطراف همدان شاهد خشک کردن محصولات کشاورزی متنوع در پشت بام منازل هستیم که مناظر زیبایی را به وجود آورده اند.
یکی از مهمترین این محصولات زرد آلو است که بنا به نوع محصول در ماه های مختلف تابستان برداشت می شود و معمولا همه نوع آن را برای مصارف مختلف در پشت بام ها خشک می کنند تا در زمستان به عنوان یک میوه خشک استفاده کنند.
این روزها علاوه بر زرد آلو، بادام و گردوی تویسرکان نیز به این محصولات اضافه شده و در سطح های وسیعی توسط زنان خانه دار شهرستانی خشک می شوند.
یکی از مهمترین محصولاتی که امروزه در پشت بام منازل روستایی همدان وجود دارد ترخینه است، ترخینه غذایی محلی است که معمولا برای افرادی که در زمستان سرما می خورند استفاده می شود و زمان پخت آن شهریورماه است.
آش مغذی ترخینه، متشکل از ترخینه جامد، حبوباتی چون عدس، لوبیا و نخود، سبزیجات معطر، پیاز، فلفل و زردچوبه است.
این آش در شهرهای مختلفی همچون ایلام، کردستان و قم نیز براساس ذائقه مردم هر شهر تهیه می شود ، ترخینه را می‌توان یکی از اولین غذاهای نیمه آماده شناخت. این غذا در استان لرستان و سایر مناطق غربی ایران، جزء غذاهای پر مصرف همدان، کرمانشاه و ایلام است و به علت آنتی بیوتیک طبیعی که دارد داروی سرماخوردگی شناخته می شود.
ترخینه جامد به دو طریق تهیه می‌شود و از مواد تشکیل‌دهنده آن می‌توان به یک نوع سبزی محلی به نام شلم، گوجه‌فرنگی، آب انار، ترخون، نعنا، پیاز، فلفل، زردچوبه، مایه خمیر، گندم، دوغ و پونه کوهی اشاره کرد، البته به دلیل در دسترس نبودن برخی از مواد لازم آش ترخینه در فصل زمستان، مردم همدان از یک ماه قبل از شروع سرما، شروع به تهیه این مواد کرده و در زمستان، این غذای محلی، مقوی و مفید را درست می‌کنند.
البته افرادی که این غذای مغذی را تهیه نکرده اند در فصل زمستان می توانند این ماده مغذی را از عطاری ها تهیه کنند اما معمولا خانواده های همدانی ترجیح می دهند با تهیه مواد اولیه آن را بپزند و تهیه کنند.
در اواخر شهریورماه نیز رب پزان از قدیم در جای جای محلات مختلف همدان وجود داشته و بوی خوش رب گوجه فرنگی در بیشتر محلات همدان پر می شده است.
در قدیم وقتی مادرها و مادربزرگ‌ها در فصل رب‌پزان دست به کار می‌شدند تقریباً کار، گروهی انجام می‌شد، مردها جعبه‌های بزرگ گوجه را جابجا می‌کردند و کوچکترها هم در شستن آنها کمک‌حالش بودند، بماند که این وسط چقدر گوجه خوشمزه هم نصیب شکم بچه‌ها می‌شد. بعضی وقت‌ها همسایه‌ها هم به کمک می‌آمدند و دست آخر هم سهمی از رب خانگی می‌بردند.
در شرایط کنونی به دلیل کوچک شدن خانه ها و سکونت بیشتر مردم در آپارتمان رب پزان مانند گذشته متداول نیست اما در روستاها و شهرستان مختلف استان همدان بخصوص اسدآباد این چاشنی خوشمزه در دیگ های مسی بزرگ توسط کدبانوهای همدانی پخته می شود.
منیژه فرهانپور- استان همدان