به گزارش سایت خبری پُرسون، از ابتدای سال 1404 تا امروز، شهرستان شاهرود در شرق استان سمنان چندین زمین‌لرزه با بزرگای بالای 4 ریشتر را تجربه کرده است؛ رخدادهایی که اگرچه خسارت جدی در پی نداشته‌اند، اما تکرار و عمق کم آنها نشانه‌ای از فعال شدن گسل‌های منطقه و نیاز به آمادگی فوری شهروندان و نهادهای مسئول است.
از نخستین روزهای سال 1404 تاکنون، زمین در شاهرود آرام نبوده است. در ماه‌های گذشته چندین زمین‌لرزه با بزرگای متوسط در نقاط مختلف این شهرستان از جمله امیریه، بیارجمند و بخش مرکزی به ثبت رسیده است.
بررسی آمار مرکز لرزه‌نگاری کشور نشان می‌دهد که تنها در تیر و مهر امسال، دو زلزله بالای 4 ریشتر این منطقه را لرزانده‌اند؛ یکی در بیست و هفتم تیرماه با بزرگای 4٫6 ریشتر در امیریه و دیگری در بیست و هشتم مهرماه با بزرگی 4٫4 ریشتر در مرز سمنان و گلستان.
مطابق داده‌های «Earthquake List»، در شعاع 300 کیلومتری شاهرود در یک دهه اخیر، میانگین وقوع زمین‌لرزه‌های بالای 4 ریشتر حدود 17 مورد در سال بوده است. به عبارتی هر 20 روز یک زمین‌لرزه قابل احساس در این منطقه رخ داده است؛ عددی که نشان می‌دهد شمال‌شرق سمنان از مناطق نسبتاً فعال لرزه‌ای کشور به شمار می‌رود.
زمین‌شناسان معتقدند این لرزش‌های پی‌درپی بی‌ارتباط با ساختار پیچیده گسل‌های البرز شرقی نیست. منطقه شاهرود روی کمربند لرزه‌خیز ایران قرار دارد؛ جایی که صفحه تکتونیکی عربی به سمت صفحه اوراسیا در حال حرکت است و فشار ناشی از این برخورد، باعث شکستن پوسته زمین در امتداد گسل‌ها می‌شود. گسل شاهرود، گسل سنگسر و گسل کوه‌سرخ از مهم‌ترین ساختارهای فعال این ناحیه‌اند.
عمق زلزله‌های اخیر، که در مواردی تنها 10 کیلومتر گزارش شده، از دیگر نشانه‌های مهم است. زلزله‌های کم‌عمق معمولاً انرژی خود را در نزدیکی سطح آزاد می‌کنند و به همین دلیل، لرزش بیشتری در مناطق مسکونی ایجاد می‌کنند. کارشناسان مرکز ژئوفیزیک دانشگاه تهران می‌گویند چنین الگوی عمقی معمولاً بیانگر «فعال شدن بخشی از گسل» و آزادسازی تدریجی انرژی انباشته است.
در روز جمعه بیست و هفتم تیرماه، زلزله 4٫6 ریشتری امیریه بدون خسارت گزارش شد، اما فرماندار شاهرود تأکید کرد که طی سه هفته پیش از آن، دو زمین‌لرزه دیگر نیز در همین محدوده رخ داده بود. این تواتر بالا سبب شده برخی کارشناسان از «خوشه لرزه‌ای» در این بخش از البرز یاد کنند؛ پدیده‌ای که معمولاً پیش‌درآمدی از آزادسازی تدریجی تنش در گسل است.
از دیگر سوی، ساخت‌وساز در بخش‌هایی از شاهرود همچنان سنتی و بدون رعایت کامل آیین‌نامه مربوط با ایمن‌سازی در برابر زلزله انجام می‌شود. این واقعیت، در کنار تکرار لرزه‌ها، نگرانی کارشناسان مدیریت بحران را دوچندان کرده است.
به گفته مدیرکل بحران استان سمنان، بسیاری از روستاهای اطراف امیریه و طرود هنوز مقاوم‌سازی نشده‌اند و در صورت وقوع زلزله‌ای قوی‌تر، احتمال خسارت بالا خواهد بود.
هرچند در دو زلزله اخیر، طبق گزارش‌های رسمی هلال‌احمر و فرمانداری، خسارت جانی و مالی عمده‌ای گزارش نشد، اما نباید این موضوع به بی‌توجهی عمومی منجر شود. کارشناسان تأکید دارند که تکرار زلزله‌های کوچک نشانه آرامش نیست، بلکه یادآور پویایی زمین است و باید به‌عنوان هشدار تلقی شود.
از منظر رسانه‌ای نیز وظیفه خبرنگاران در چنین شرایطی، انتقال دقیق اطلاعات بدون ایجاد هراس است. اطلاع‌رسانی علمی، تبیین مفهوم «گسل فعال» و ارائه راهکارهای ایمنی به مردم، مهم‌ترین بخش مسئولیت رسانه‌ها در شرایط لرزه‌خیز به شمار می‌رود.
کارشناسان زمین‌شناسی بر این باورند که سه عامل اصلی و البته احتمالی در افزایش فعالیت لرزه‌ای شاهرود نقش دارند.
آنها عقیده دارند که احتمالاً «فشار تکتونیکی ناشی از حرکت صفحه عربی به شمال‌شرق ایران»، «وجود گسل‌های متعدد و متقاطع در محدوده شاهرود و بیارجمند» و «بالا بودن میزان تنش برشی در لایه‌های کم‌عمق پوسته زمین» سبب شده است تا شمال شاهرود صحنه جولان لرزه‌های نسبتاً شدید شود.
وقوع زلزله‌های پیاپی در فاصله زمانی کوتاه نشان‌دهنده آزاد شدن انرژی تدریجی است. اگر این فرآیند کامل نشود، ممکن است در آینده زلزله‌ای با بزرگای بالاتر رخ دهد.
کارشناسان تأکید می‌کنند که نصب ایستگاه‌های لرزه‌نگاری محلی و بررسی دقیق رفتار گسل شاهرود در اولویت پژوهش‌های زمین‌ساختی استان سمنان است.
از نگاه مدیریت بحران، بهترین واکنش به زلزله‌های متعدد اخیر، افزایش سطح آمادگی عمومی است. آموزش پناه‌گیری صحیح در مدارس، تمرین خروج اضطراری در ادارات، مقاوم‌سازی ساختمان‌های قدیمی و ایجاد سامانه هشدار سریع، چهار اقدام فوری پیشنهادی برای کاهش خطر در شاهرود هستند.
فرماندار شاهرود در گفت‌وگویی با رسانه‌ها اعلام کرده است که پس از زلزله مهرماه، تیم‌های ارزیاب به تمام روستاهای اطراف اعزام شدند و خوشبختانه گزارشی از خسارت قابل توجه دریافت نشده است.
آصفری تأکید کرده که «تمام دستگاه‌های امدادی در آماده‌باش کامل هستند و مانورهای اضطراری برای افزایش هماهنگی در دستور کار است».
با وجود این تمهیدات، نباید فراموش کرد که پیش‌بینی دقیق زلزله هنوز در هیچ نقطه از جهان ممکن نیست. آنچه می‌توان انجام داد، افزایش تاب‌آوری شهری است. تجربه زلزله‌های بم و کرمانشاه نشان داده است که «آمادگی پیش از بحران» بسیار مؤثرتر از «واکنش پس از بحران» است.
بر این اساس، کارشناسان توصیه می‌کنند که شهرداری‌ها و نهادهای محلی نسبت به مقاوم‌سازی جدی ساختمان‌های با قدمت بیش از 20 سال اقدام کنند. همچنین مردم باید بسته‌های اضطراری خانگی شامل آب، چراغ‌قوه، دارو، مواد غذایی خشک و اسناد مهم در مکان امنی نگهداری کنند.
در نهایت، زلزله‌های پی‌درپی شاهرود را باید به عنوان پیام هشدار طبیعت تلقی کرد. این رخدادها اگرچه کوچک‌اند، اما یادآور پویایی زمین در یکی از فعال‌ترین کمربندهای لرزه‌ای کشورند. آمادگی، آموزش و رعایت اصول ایمنی تنها راه کاهش خسارت در برابر خشم زمین است؛ زمینی که هر چند وقت یک‌بار در شاهرود، بی‌صدا به ما یادآوری می‌کند که هنوز بیدار است.
منبع: تسنیم
