رشد سالانه مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا

به گزارش سایت خبری پُرسون، در خبرها آمده است تعداد آدم‌هایی که در سال ۱۴۰۳ در اثر آلودگی هوا جان خود را از دست داده‌اند به ۳۵ هزار نفر رسید. این عدد به نظر عدد بزرگی می‌رسد، اما نشان از فاجعه‌ای دارد که جا دارد کارشناسان مرتبط با هوا و سلامت به آن بپردازند. پرداختن به اخبار آلودگی هوا آنقدر تکراری و کلیشه‌ای شده که هم مردم و هم مسوولان به راحتی از کنار آن گذر می‌کنند.

انگار که این معضل هیچ‌وقت قرار نیست درمان شود و شاید هم آنقدر به دست فراموشی سپرده شده و هیچ متولی‌ای در این زمینه گریبان متهمان آلودگی هوا را نمی‌گیرد که مردم در این زمینه بی‌حس شده‌اند. اما واقعیت این است که ما در این زمینه قانون داریم؛ قانون هوای پاک که هرگز کسی جدی به آن نپرداخت و مسوولی بابت اجرا نکردنش مواخذه نشد.

معاون مرکز تحقیقات کیفیت هوا و تغییر اقلیم دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی با اشاره به نتایج آخرین مطالعه صورت گرفته در ایران (سال ۱۴۰۳) در زمینه بررسی اثرات بهداشتی و خسارات اقتصادی آلودگی هوا در کشور، به ایسنا گفته است: «مطالعه‌ای درباره بررسی آثار بهداشتی و اقتصادی ناشی از آلودگی هوا در سال گذشته انجام شده و در قالب آن ۸۳ شهر کشور با جمعیتی بیش از ۵۷ میلیون نفر مورد بررسی قرار گرفته‌اند. آمار و ارقام مطالعه انجام شده بیانگر این است که تعداد مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در سال ۱۴۰۳ به‌طور میانگین ۳۵ هزار و ۵۴۰ نفر است.

براساس نتایج این مطالعه، کمترین تعداد مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در این ۸۳ شهر برابر با ۲۳ هزار و ۷۶۶ نفر و بیشترین تعداد ۴۶ هزار نفر برآورده شده است.» به گفته شاهسونی، از آنجا که میزان غلظت آلودگی هوا در سال ۱۴۰۳ نسبت به ۱۴۰۲ افزایش یافته و از سویی مطالعه بررسی آثار آلودگی هوا در سال ۱۴۰۲ در ۵۷ شهر به ۸۳ شهر در سال ۱۴۰۳ افزایش یافت، موضوع بیانگر این است که اقدامات در راستای اجرای قانون هوای پاک و آیین‌نامه‌های آن به ویژه آیین‌نامه فنی ماده ۲ این قانون موثر نبوده و کاهش ذرات کمتر از ۲.۵ میکرون را تجربه نکرده‌ایم. در میان ذرات آلاینده، ذرات معلق کمتر از ۲ و نیم میکرون، متهم اصلی ماجرا به شمار می‌روند. براساس نتایج مطالعه مذکور، ۱۲.۷ درصد از مرگ‌های طبیعی در ۸۳ شهری که مورد مطالعه قرار گرفته‌اند، منتسب به مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون است.

رشد سالانه مرگ‌های آلودگی هوا

وقتی به آمار مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا در سال‌های گذشته نگاه می‌کنیم، متوجه رشد قابل توجه این عدد می‌شویم؛ رشدی که نشان از زیاد شدن مرگ آدم‌ها دارد، آدم‌هایی که شهرنشینی را انتخاب کرده‌اند تا کیفیت زندگی‌شان تغییر کند، نه اینکه بمیرند.

وزارت بهداشت، طبق قانون هوای پاک، هرسال بیماری‌ها و مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا را اعلام می‌کند. آنچه در سال ۱۴۰۲ در ۵۷ شهر کشور، جامعه آماری بالغ بر ۴۸ میلیون نفر را مورد بررسی قرار داد، میزان مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در آن سال را بالغ بر ۳۰هزار و ۶۹۲ نفر اعلام کرد؛ سهم ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون از میزان مرگ‌ومیر کشور نیز ۱۲.۶ درصد اعلام شد.

بر اساس گفته‌های رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، میزان مرگ‌های منتسب به ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در سال ۱۴۰۲ شهرهای «ماهشهر»، «ریگان»، «تهران»، «مشهد»، «اصفهان» و «اراک» از میانگین کشوری بیشتر است. تعداد روزهایی که میزان ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون آن کمتر از رهنمودهای سازمان جهانی بهداشت باشد برای شهروندان تهرانی ۱۲ روز است که معادل ۳ درصد روزهای سال گذشته می‌شود. این عدد در سال ۱۴۰۱ توسط وزارت بهداشت با مطالعه‌ای که در ۳۳ شهر کشور انجام شد، ۲۶ هزار نفر اعلام شد.

بر اساس اعلام این وزارتخانه، تعداد کل موارد مرگ منتسب به مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق PM۲.۵ در افراد بالای ۳۰ سال در سال ۱۴۰۱ به‌طور میانگین ۲۶ هزار و ۳۰۷ نفر گزارش شده است که بیش از ۲۶ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ افزایش یافته است. همچنین قابل ذکر است در سال ۱۴۰۰ نیز تعداد همه مرگ‌های منتسب به مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق PM۲.۵ بیش از ۸۷ درصد نسبت به سال ۱۳۹۹ افزایش یافته بود که علت این موضوع نیز کاهش رهنمود غلظت ذرات معلق توسط سازمان بهداشت جهانی بود؛ در واقع حد رهنمود غلظت ذرات معلق PM۲.۵ از ۱۰ میکروگرم به ۵ میکروگرم کاهش یافت.

خسارت هزار همتی آلودگی هوا در سال گذشته

آلودگی هوا غیر از تمام شدن زندگی آدم‌ها و از بین رفتن آن‌ها، خسارت مالی و اقتصادی هم به همراه دارد. شاهسونی درباره هزینه‌های اقتصادی ناشی از مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا گفت: «براساس نتایج حاصل از مطالعه آثار بهداشتی و اقتصادی آلودگی هوا، میزان هزینه‌های ناشی از مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا (براساس هزینه جهانی مرگ هر فرد) حدود ۱۴ میلیارد دلار است.

اگر قیمت هر دلار را براساس نرخ دلار در مرکز مبادله ایران ۷۲ هزار تومان در نظر بگیریم، هزینه‌های مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا در سال ۱۴۰۳ حدود ۱۰۰۰همت برآورد می‌شود. البته در آخرین گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۲۱ هزینه آلودگی هوا با لحاظ نمودن هزینه‌های بیماری‌ها در کنار مرگ‌و میر، خسارات سلامتی در کشور ایران ناشی از آلودگی هوا را بیش از ۲۳ میلیارد دلار معادل ۵ ٪ تولید ناخالص داخلی برآورد کرده است که پایین‌تر از میانگین جهانی (۱/۶ ٪) است.»

هزینه‌های مرگ‌های منتسب به ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در ۵۷ شهر مورد بررسی در سال ۱۴۰۲ نیز ۱۲میلیارد دلار بود که حدودا معادل ۶۰۰ هزار میلیارد تومان (همت) می‌شد که نشان از رشد ۴۰ درصدی در سال ۱۴۰۳ دارد.

در سال ۱۴۰۱ در مجموع خسارات مرتبط با کل موارد مرگ منتسب به ذرات معلق برابر با ۱۰.۳ میلیارد دلار معادل با ۴۲۱ هزار میلیارد تومان برآورد شده است که آن هم نشان از رشد ۲۹ درصدی در سال ۱۴۰۲ دارد.

شاهرود، پاک‌ترین و زابل، آلوده‌ترین شهرها

شاهسونی درباره پاک‌ترین و آلوده‌ترین شهرهای کشور در سال ۱۴۰۳ و با استناد به مطالعه مذکور، گفت: «نتایج مطالعه آثار ناشی از آلودگی هوا بیانگر این است که شاهرود، پاک‌ترین شهر سال ۱۴۰۳ در کشور است. سنندج، نیز جزو پاک‌ترین شهرهای کشور است و به عبارت دیگر می‌توان گفت که شهرهای شاهرود و سنندج، کمترین غلظت ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون را در سال ۱۴۰۳ داشته‌اند.

از طرف دیگر متاسفانه، شهرهای زابل، ایرانشهر و ریگان بالاترین ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون را در سال گذشته داشته‌اند و به ترتیب آلوده‌ترین شهرهای کشور در ۱۴۰۳ محسوب می‌شوند. طی سال ۱۴۰۳ به‌طور میانگین ۱۰ درصد از روزهای سال در ۸۳ شهر کشور مورد مطالعه هوای خوب (پاک) و ۶۹ درصد دارای هوای قابل قبول بوده‌اند. بقیه روزهای سال هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و همه گروه‌ها بوده است.»

مرگ در اثر چهار بیماری به آلودگی هوا مرتبط است

شاهسونی درباره جزییات مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا طی سال گذشته توضیح داد: «یافته‌های مطالعه مذکور بیانگر این است که به‌طور میانگین ۱۴.۶۶ درصد از مرگ‌ها به علت بیماری‌های «ایسکمیک قلبی (IHD) منتسب به مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون است.

نتایج مطالعه نشان می‌دهد که ۱۵ درصد از مرگ‌ها به علت سکته مغزی و ۱۴.۴ درصد از مرگ‌های به دلیل «سرطان ریه» و بیش از ۱۱ درصد از مرگ‌های به علت بیماری‌های مزمن انسداد ریوی نیز منتسب به مواجهه طولانی‌مدت با ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون هستند. البته جزو مرگ‌های طبیعی منتسب در شهرهایی مثل زابل، ایرانشهر و شهرهایی که در مواجهه با توفان‌های گرد و غباری هستند از میانگین کشور بسیار بالاتر است. »

مواجهه با آلودگی هوا به عنوان مهم‌ترین عامل خطر زیست‌محیطی در دنیا بوده و به عنوان دومین عامل خطر در مرگ‌های ناشی از بیماری‌های غیرواگیر در جهان شناخته می‌شود. براساس گزارش موسسه بار بیماری‌ها در سال ۲۰۲۴، سالانه به ازای هر ۸ مرگ، یک مرگ به علت آلودگی هوا رخ می‌هد. آلودگی هوا پس از فشار خون بالا به عنوان دومین ریسک فاکتور مرگ است و حتی تعداد مرگ‌های ناشی از آلودگی هوا، از استعمال دخانیات نیز بالاتر است.

منبع: اعتماد