این روزها اگر سری به فضای مجازی بزنید با جمله صید ترال را ممنوع کنید مواجه می شوید. اما صید ترال مگر چیست؟ چه آسیبی به زیستگاه آبزیان می زند؟! در این گزارش قصد داریم صفر تا صد این نوع صید را بررسی کنیم.
صید ترال چیست؟
یکی از روشهای صید ، تور ترال کفی است که با وجود داشتن مضرات و اثرات زیست شناختی و فیزیکی و زیست محیطی بر بوم سازگان ، بدلیل ترکیب صید بالا کاربرد وسیعی دارد .
آبهای ساحلی استان خوزستان از ویژه ترین مناطق خلیج فارس با توان تولید بالاست و تحت اتر انواع روش های ماهیگیری و صنایع و بهره برداری های مختلف است.
در صید ترال اکثر گونه ها از ماهیان غیر اقتصادی و غیر هدف هستند و در گروه های طولی و وزنی پایین ونابالغ می باشند.
انواع صید ترال
بوسیله ترال می‌توان فانوس ماهیان که جزء ماهیان میان زی هستند و میگو شیشه‌ای که در اعماق بیشتر از ۲۰۰ متر زندگی می‌کند، را صید کرد. ترال را می‌توان بسته به چگونگی قرارگیری تور ترال در آب به ترال کف و میانی تقسیم نمود.
ترال میانی نیز به عنوان نوعی ترال سطحی شناخته شده‌است. از ترال میانی برای صید ماهیانی مانند آنچوی، ماهی تن و ماهی ماکرل، استفاده می‌شود، در حالی که با ترال کف، ماهیان کفزی و نزدیک کف مانند: روغن ماهی، ماهی مرکب، کفشک ماهیان وماهی صخره‌ای صید می‌شود.
زنجیر‌های کفی تور‌های ترال نیز، بخودی خود بسیار متفاوت هستند. زنجیر درتورترال میانی کم یا به کلی حذف شده‌است. اندازه تور ترال میان سطحی معمولاً بسیار بزرگتر از ترال کف است، دهانه‌های این تور بسیار بزرگ و چشمه‌ها، کوچک هستن
علاوه بر این، درب ترال میانی (تخته صید) در اشکال گوناگون تری از در‌های ترال کف وجود دارد، اگر چه در‌هایی نیز وجود دارد که می‌تواند برای هر دو ترال استفاده شود.
ضرر صید ترال درآب های خلیج فارس وعمان
اگر صید ترال در کشور به درستی و با اصول مشخصی انجام نشود و نظارتی بر آن صورت نگیرد می‌تواند بسیار پرخطر و آسیب‌زننده باشد.
سازمان بین‌المللی دریانوردی، خلیج فارس را منطقه‌ای ویژه از نظر زیست محیطی اعلام کرده است. خلیج فارس دریایی نیمه بسته است و کشورهای متعددی از آن بهره‌برداری می‌کنند. این بهره‌برداری‌ها اعم از احداث آب شیرین‌کن‌ها، آبزی‌پروری، حمل و نقل مواد نفتی و... فشارهایی را بر زیستگاه خلیج فارس وارد کرده است.
با درنظر گرفتن این موضوع اگر از ذخایر آبزیان این دریا بهره‌برداری اصولی صورت نگیرد؛ مانند صید ترال در خلیج فارس و دریای عمان ف زیستگاه و گونه‌های شاخص که سلامت اکولوژیک خلیج فارس به آن‌ها بستگی دارد از بین می‌رود و اولین ضرر را خود جامعه صیادی خواهد کرد.
نبود نظارت کافی از سوی دستگاه‌های مسئول از جمله سازمان شیلات، نیروی انتظامی و سازمان حفاظت محیط زیست سبب شده است عده‌ای دست به تخلف بزنند هر کدام از این دستگاه‌ها به دلیل وجود خلاهایی مانند کمبود نیروی انسانی، کمبود تجهیزات و اعتبارات نمی‌توانند وظیفه نظارتی خود درحوزه بهره‌برداری پایدار را به درستی به انجام برسانند. از این رو عده‌ای منفعت طلب که به منافع ملی توجهی ندارند تخلفاتی را در حوزه صید ترال انجام می‌دهند تا بتوانند از یک فعالیت اقتصادی سود بیشتری کنند.
در ادامه با اشاره به اینکه به دنبال این موضوع تعداد زیادی شناور اقدام به صید ترال کردند این مسئله علاوه بر مشکلات زیست محیطی تعارضات زیادی با شیوه‌های دیگر صیادی دارد. به همین دلیل به دستور رییس جمهوری وزارت کشور همچنین دستگاه‌های دیگری از جمله قوه قضاییه به موضوع صید ترال ورود پیدا کردند و این مسئله در کارگروه ملی ساماندهی سواحل، بنادر و جزایر که بخشی از کارگروه امنیت ملی است مورد بررسی قرار گرفت.
آسیب های صید ترال چیست؟
استفاده از ترال بواسطه اثرات زیست‌محیطی بحث‌برانگیز است. از آنجا که ترال کف شامل کشیدن ابزار سنگین ماهیگیری در کف دریاست، می‌تواند تخریب‌هایی در مقیاس بزرگ در کف اقیانوس‌ها ایجاد نماید، ازآن جمله شکستن مرجانها، خسارت به زیستگاه و حذف جلبک‌های دریایی می‌باشد. مهمترین اجزای تأثیرگذار ترال تخته‌های صید هستند، که می‌تواند چندین تن وزن داشته باشند و شیار‌های عمیقی در کف دریا ایجاد کنند، و ساختار زنجیر پایینی نیز که معمولابه لبه پایین تور متصل بوده و همیشه با کف دریا در تماس باقی می‌ماند. بسته به نوع ساختارزنجیر پایینی، ممکن است سبب جابجایی سنگ‌های بزرگ یا تخته سنگ‌ها شده، آن‌ها را همراه با کشیدن تور، برهم بزند یا به موجوداتی که حرکتی ازخود ندارند صدمه بزند و همچنین رسوبات بستررا برهم بزدند. این اثرات باعث کاهش تنوع گونه‌ها و تغییرات زیست‌محیطی به سمت رشد موجودات زنده فرصت طلب، می‌شود. این تخریب بسیار شبیه به برش یکسره درختان در جنگل است.
مسئولین برای صید ترال چه فکری کردند؟
در کارگروه ملی ساماندهی سواحل، بنادر و جزایر نمایندگان دستگاه‌های مختلفی حضور دارند و تلاش کردن که راهکار مشخصی برای صیادی با کمترین آسیب‌ها به ذخایر دریایی پیدا کنند. در این راستا سازمان شیلات با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست و موسسه تحقیقاتی علوم شیلاتی دستورالعمل صید ترال در آبهای خلیج فارس و دریای عمان را تدوین کردند. در حال حاضر این دستورالعمل برای بررسی و تایید به کارگروه ملی ساماندهی سواحل، بنادر و جزایر فرستاده شده است.
در برخی موارد ناچار به استفاده از صید ترال هستیم برای مثال صید میگو را به هیچ روش دیگری جز ترال نمی‌توان انجام داد بنابراین ان ها ناچار شدند که برخی از فعالیت‌ها را با شیوه‌های خاصی اجرایی که کمترین آسیب را به اکوسیستم دریا وارد کند. در دستورالعمل صید ترال در آبهای خلیج فارس و دریای عمان مشخص شده است که چه شناورهایی در چه محدوده‌ای و در چه بازه زمانی می‌توانند اقدام به صید ترال کنند.
اگر این دستورالعمل در کارگروه ملی ساماندهی سواحل، بنادر و جزایر تایید شود صید ترال در کشور تا حدود زیادی ساماندهی می‌شود و تنها در محدوده جغرافیایی مشخص و در بازه زمانی معینی انجام خواهد شد.
اگر شناوری خارج از محدوده و زمان مشخص اقدام به صید ترال کند با دستور مقام قضایی متوقف می‌شود همچنین چندین سامانه پایش آنلاین روی شناورهایی که اقدام به صید ترال می‌کنند، نصب می‌شود و به صورت مداوم کنترل خواهند شد.
چنانچه این سامانه‌ها خاموش شوند جرائم سنگینی برای شناور مانند لغو پروانه در نظر گرفته شده است البته در کنار این آموزش صیادان بسیار مهم است که در دستور کار قرار گرفته شده است.
به گونه‌ای مدیریت و نظارت روی این موضوع هست که خسارت‌ها به حداقل رسانده اند . از سوی دیگر سازمان شیلات به صورت قانونی وظیفه ارزیابی ذخایر ژنتیک، صدور پروانه صید و نظارت بر آن را برعهده دارد و به نوعی جای خالی سازمان حفاظت محیط زیست در این فرآیندها دیده می‌شود. به همین دلیل مسئولان دنبال آن هستند که بتوانند این قانون را تا حدودی اصلاح کنند .
صید ترال چینی ها واقعیت دارد؟
سال نود و هفت یکی از جنجالی ترین سال ها در رابطه با صید ترال چینی ها در آب های دریای عمان بود و مدیر عامل اتحادیه تعاونی‌های صیادان سیستان و بلوچستان در بازدید از اسکله‌های چابهار از ادامه صید آبزیان به روش ترال در آبهای کشورمان خبر داد.
سلیمان آرایش در همین رابطه گفت: صید ترال یکی از مخرب‌ترین صید‌ها محسوب می‌شود که می‌تواند به اکوسیستم دریا و زیستگاه‌های آبزیان آسیب زیادی بزند. وی افزود: در سال‌های گذشته حدود ۸۰ کشتی ترال در دریای عمان فعالیت می‌کردند، اما اکنون حدود ۷ شناور در آبهای ۱۰ مایلی دریای عمان حضور دارند و مشغول صید هستند.
مدیر عامل اتحادیه تعاونی‌های صیادان سیستان و بلوچستان افزود: شیلات، کشتی‌های ترال را در دریای عمان به ردیاب مجهز کرده و فعالیت آن‌ها در محدوده خاصی مشخص شده است، اما این کشتی‌ها خارج از محدوده صید می‌کنند.
قوه قضاییه به دنبال پیگیری صیادان ترالی غیرمجاز
صید ترالی در دریای عمان ۳ دهه است که به موضوعی قابل توجه تبدیل شده، به گونه‌ای که دستگاه‌هاى نظارتی مانند سازمان محیط زیست و قوه قضاییه برای سامان دادن به آن وارد میدان عمل شده‌اند، البته علاوه بر برخی قایق‌های ایرانى تعدادی از قایق‌های چینی هم مدتی است که در دریای عمان و در نزدیکی اقیانوس هند در حال صید ترالی ماهی‌هایی هستند که یا نیاز مردم کشور محسوب می‌شوند و یا از لحاظ شرعی حرام هستند.
از سال ۹۷ موضوع صید ترالی ماهی‌ها در دریای عمان تبدیل به موضوعی جنجالی شد، به طوری که در بهمن ماه سال ۹۷ نیروی دریایی سپاه ۱۴ فروند کشتی صیادی ترالی را در آبهای جاسک متوقف کرد.
اما به دنبال تشدید دوباره صید ترالی در آبهای کشور، قوه قضاییه برای سامان دادن به اوضاع و مقابله با متخلفان این امر دست به کار شد و سید ابراهیم رئیسى رئیس قوه قضاییه در سفر خود به بوشهر و در دیدار با قضات این استان ضمن غیر قانونی دانستن صید ترالی گفت: این شیوه صید، تمام آبزیان را تهدید می‌کند و زمینه اقتصادی و صیادی را از بین می‌برد، از همین رو باید نیروی انتظامی، مسئولان سیاسی و وزارت جهاد کشاورزی با این موضوع برخورد کند.
از سال‌ها پیش بحث سامان دادن به وضعیت صید ترالی در خلیح فارس موضوعی مهم بوده و دستور العمل‌های گوناگونی هم برای آن تدوین شده است، اما تاکنون این دستورالعمل‌ها تأثیر چندانی نداشته اند.
سجاد سیف- مدیرمسئول
