به گزارش سایت خبری پرسون از فارس، در نخستین بخش از گفت‌وگوی «سعید دهقانی» خبرنگار پرسون با «پیمان قیام»، پژوهشگر یهودی شیرازی به موضوع نسبت میان فرهنگ و تمدن ایرانی و آداب و رسوم یهودیان ایرانی پرداخته شد. هم‌اکنون ادامه این گفت‌وگو را بخوانید:
دهقانی: یکی از نشانه‌های هر فرهنگ و خرده‌فرهنگی در دنیا، محصولات ادبی و هنری آن است. در حقیقت محصولات فرهنگی می‌تواند مُعرف و آینه تمام‌نمایی از آداب و رسوم یک گروه اجتماعی باشد. به نظر می‌رسد یکی از موضوعاتی که باعث شده عموم مردم ایران تصویر روشنی از هم‌وطنان یهودی‌شان نداشته باشند، کمبود و یا شاید فقدان کالاهای فرهنگی با نگاهی بی‌طرفانه و دقیق نسبت به فرهنگ ایرانی- یهودی باشد. شما به عنوان پژوهشگری که خاستگاهتان فرهنگ ایرانی- یهودی بوده است چگونه این موضوع را تفسیر می‌کنید؟
قیام: البته من با این گفته شما موافق نیستم که محصولات فرهنگی مثل کتاب در مورد ایرانیان یهودی به رشته تحریر در نیامده است. فرهنگ‌سازی از طریق محصولات هنری تنها یک بخش از روند اصلاح جمعی تعاملات اجتماعی است. بخش دیگر نیز به موضوع ساز و کارهای اجتماعی در ایران مربوط می‌شود. مقصودم از ساز و کار اجتماعی، رفتارها و نگرش گروه‌های اجتماعی در مقابل یکدیگر است. ایران یک کشور متکثر از حیث قومیتی، زبانی و دینی است. هر کدام از گروه‌های قومی یا دینی به این دلیل که دوست‌دار فرهنگِ گروه اجتماعی خودشان هستند، غالبا توجه چندانی به شناخت دیگر فرهنگ‌های ایرانی نشان نمی‌دهند. البته همیشه چنین نیست اما بیشتر مردم، برای شناخت دین، زبان، گویش یا آداب و رسوم دیگر مردم ایران دست به مطالعه و پژوهش عمیق نزده‌اند؛ به همین سبب گاهی می‌بینیم که سخن گفتن شخصی در باب یکی از اقوام و یا ادیانی که پیروان قابل‌توجهی در ایران دارند، با تعصب و عدم شناخت همراه است. در مورد ایرانیان یهودی نیز چنین بوده است.
در چند دهه اخیر و بیشتر در دهه شصت ما یهودیان ایرانی شنونده حرف‌هایی از سوی برخی از مردم عادی کوچه و خیابان بوده‌ایم که هیچ ارتباطی به آیین و دین ما یهودیان ایرانی نداشته است. علت این امر در وهله اول از عدم مطالعه و بیشتر از آن، از تعصب‌های دینی برمی‌آمد. خوشبختانه اکنون سطح آگاهی و معرفت عمومی نسبت به قبل افزایش پیدا کرده است.
دهقانی: با این حال به نظر می‌آید که می‌توان روند فرهنگ‌سازی را شتاب بخشید. به عنوان مثال اگر من به عنوان مسلمان شیعه با شناخت و آگاهی نسبت به فلسفه دین یهود، اعیاد این دین را به شما که یهودی هستید تبریک بگویم، اگر چه ممکن است امر مهمی به نظر نرسد اما در دراز مدت بستر مناسبی را برای دوستی و مودت بین ادیان و مذاهب فراهم می‌کند. همین روند در مورد عموم مردم نیز صادق است. در این میان چیزی که بسیار ضروری به نظر می‌آید این است که همه ایرانیان وقتی می‌خواهند اظهارنظری در مورد یکی از گروه‌های اجتماعی ایرانی کنند باید با مطالعه همراه باشد تا بر همبستگی ملی افزوده شود. در حقیقت این وظیفه جامعه اکثریت مسلمان است که از سر آگاهی با هموطنانشان مواجه شوند، نه اینکه اقلیت‌ها به دلیل برخی ملاحظات در پی پنهان کردن هویت دینی‌شان در برخی جاها باشند.
بگذارید سؤالی از شما بپرسم که بسیار مهم است. بسیاری از یهودیان، مسیحیان و زردشتیان ایرانی از تلقی شدنشان به عنوان «اقلیت دینی» احساس خوبی ندارند. در واقع آن‌ها به درستی معتقدند که اقلیت یک بار معنایی خاص دارد و برای ملتی چون ایران که متشکل از اقوام و گروه‌های زبانی و دینی گوناگونی است ناسازگاری دارد. آیا رهیافت شما به این موضوع نیز چنین است؟
قیام: این موضوع را از دو جهت می‌توان بررسی کرد. نخست اینکه واژه اقلیت در حالت کلی بار منفی ندارد. اقلیت، در مقابل اکثریت نشان دهنده تعدد اعضای یک مجموعه است. اقلیت یک صفت است؛ همانند دور یا نزدیک بودن یک مقصد است. وقتی می‌گوییم شهر ساری از شیراز دور است، این دور بودن نه مثبت است و نه منفی؛ بلکه صرفا یک ویژگی است. واقعیت نیز این است که جمعیت ایرانیان یهودی در حدود 20 هزار نفر تخمین زده شده‌اند و این شمار از ایرانیان در مقابل جمعیت حدود هشتاد و چند میلیونی مسلمان اقلیت دینی محسوب می‌شوند. در مورد سایر ادیان نیز چنین است.
اما این که چرا مدت‌هاست این واژه در نظر برخی از ایرانیان بار منفی به خود گرفته، به این دلیل است که رویکردهای فرهنگی کشورمان نسبت به ادیان توحیدی نیاز به ترمیم دارد. به عبارت دیگر وقتی یک ارمنی یا یهودی با واژه اقلیت مواجه می‌شود، در اغلب اوقات در مقابل آن حساسیت دارد چرا که در ناخودآگاهش احساس می‌کند احتمالا به کار بردن این واژه توسط گوینده آن نشان از این دارد که ما در نظر او «غیر از خود» هستیم.
بیشتر بخوانید؛ (بخش نخست گفت‌وگو)
تاریخ نشان داده که فرهنگ یهودیان شیراز با مردم‌داری آمیخته بوده
دهقانی: به نکته مهمی اشاره کردید. اتفاقا بسیاری از پژوهشگران علوم شناختی نیز به این نتیجه رسیده‌اند که ارتقا عزت نفس در میان اقلیت‌های دینی در جوامع مختلف از جمله ایران، نسبت مستقیمی با سطح آگاهی جوامع اکثریت دارد. هر چه میزان میانگین سواد عمومی نسبت به ادیان گوناگون در جامعه وجود داشته باشد، اقلیت‌های دینی نیز با سهولت و بدون نگرانی می‌توانند وارد تعاملات اجتماعی شوند.
البته به باور من نهادهای فرهنگی و اداری کشور باید اهتمام بیشتری بر این موضوع نشان دهند. به عنوان نمونه وزارت ارشاد می‌تواند به جای برگزاری جشن سالانه ادیان توحیدی در استان‌ها، سالی چند سمینار برای آشنایی عموم با اقلیت‌های دینی، با سخنرانی فرهیختگان هر یک از ادیان برگزار کند تا آنچه به عنوان محتوا ارائه می‌شود بر دانش عمومی مردم افزون کند. یا به عنوان نمونه‌ای دیگر سازمان ورزش و جوانان می‌تواند برای ارتقای سطح همبستگی ملی برنامه‌های ورزشی و فرهنگی متعددی را با اختصاص بودجه در نظر بگیرد.
قیام: قطعا اگر فرصت‌های مناسبی برای جوانان ایرانی یهود پیش آید، آنقدر ظرفیت و استعداد در وجود آن‌ها نهفته است که بتوانند گام مؤثری در راستای پیشرفت علمی و فرهنگی کشورشان بردارند.
دهقانی: از وقتی که در اختیار من قرار دادید بسیار ممنونم.
قیام: من هم از شما بابت این گفت‌وگو تشکر می‌کنم.
سعید دهقانی - فارس
نظرات شما ( 1 نظر )
و اینکه سوالی ک هست،هدف شما از این مصاحبه چی بوده؟؟