به گزارش پرسون، سال1954اولین عمل موفقیت آمیز پیوند اعضای بدن در یک بیمارستان در شهر بوستون با انتقال کلیه یک مرد جوان به برادر دوقلوش انجام شد. خیلی سریع سایر اعضای بدن انسان ها هم قابل پیوند زدن شد و با این پیشرفت بزرگ در علم پزشکی سالیانه جون هزاران نفر نجات پیدا کرد.
اما خیلی نگذشت که مخاطرات این امر هم مثل هر پیشرفت علمی دیگری خودش را نشان داد . تقاضا برای اعضا بسیار بیشتر از عرضه آن افزایش پیدا کرد. بعضی ها حاضر بودند چند صد هزار دلار خرج کنند تا بتوانند جان خود یا نزدیکانشون را نجات دهند.
مجموعه این وقایع طیفی از پیامدها را ایجاد کرد که بهترین حالت آن فروش آزادانه اعضا بدن و در بدترین حالتش قاچاق انسان بود.اوضاع به قدری جدی شد که سازمان جهانی بهداشت را مجبور کرد واکنش نشان دهدو اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 میلادی سازمان بهداشت جهانی قطعنامه ای را تصویب کرد که در آن اصول اساسیه پیوند اعضا را شرح داده بود.
در قطعنامه ی WHO ذکر شده که فروش اعضا بدن در تناقض با اعلامیه جهانی حقوق بشر و ارزش های انسانی است و تنها اهدا عضو از افراد فوت شده را قابل قبول دانسته بود.
با اینکه رعایت این قطعنامه الزامی نبود اما بیشتر کشورها از آن زمان کم و بیش به اصول آن پایبند بودند .هنوز مباحثات در این مورد ادامه دارد. چرا که این قطعنامه ها مشکل اصلی را که کمبود عرضه و زیادی تقاضا بود را حل نکردند . پیشنهاد عده ای از اقتصاددانها برای حل این مشکل ایجاد یک بازار برای اعضای بدن بود. یک جایی که عرضه کننده و تقاضاکننده عضو آزادانه همدیگر را ملاقات کنند و سر قیمت مشخص به توافق برسند.
رونق در بازار کلیه
در این بین بازار کلیه به صورت خاص قابل توجه بود. چون افراد می توانند با میل و اراده شخصی یکی از کلیه های خود را بدون اینکه مشکل جدی به وجود بیاید اهدا کنند یا بفروشند.
این ایده برای اولین بار در ایالات متحده مطرح شد . نه درآنجا و نه هیچ یک از کشورهای حوزه بازار آزاد بازار اعضای بدن تشکیل نشد حداقل نه از نوع قانونی ، در واقع تنها کشوری که ایده ی بازار اعضای بدن در آن اجرایی شد ایران بود .
موافقان بازار کلیه ادعا می کنند وجود بازار قانونی نه تنها می تواند بازار سیاه را از بین ببرد، بلکه می‌تواند تعداد عرضه را هم بالا ببرد و جان هزاران نفر را که در صف دریافت عضو هستند را نجات دهند.
مخالفت مخالفان بازار کلیه هم عموما در دو دسته قرار می گیرد. عدالت و اخلاق شعار اصلی آنها می باشد. این افراد از از یک طرف ادعا میکنند کسی که تصمیم می گیرد کلیه خود را بفروشد در شرایط نرمال نیست و از طرف دیگر هم معتقدند قیمت گذاری یا بازاری کردن اعضا بدن انسان اخلاقی نیست.
چطور ممکن یک عضو بدن زنده را بتوانیم در یک بازار خرید و فروش کنیم؟
پرسون قصد دارد طی گزارش هایی بازار کلیه ایران را بررسی کند و ببینیم که واقعا چطور با شکل گیری بازار قانونی کلیه در ایران توانسته به نگرانی مخالفان این بازار پاسخ دهد.
در این گزارش با سخت ترین پاسخ در این حوزه شروع می کنیم. چطور ممکن یک عضو بدن زنده را بتوانیم در یک بازار خرید و فروش کنیم؟
در پاسخ به این سوال نکته اولی که باید به آن توجه کرد، این که در هر حوزه ای که ما در اقتصاد سلامت وارد شویم این سوال های سخت را به صورت صریح یا ضمنی پاسخ داده می‌شود.
وقتی که شما تصمیم می گیرید که بودجه خود را تخصیص بدید برای تولید یک داروی ضد سرطان یا ساخت یک دبیرستان جدید و وقتی تصمیم می گیرید برای یک دستگاه MRI هزینه کنید یا یک راه روستایی بکشید عملا دارید به یک نوعی به صورت ضمنی بر جان انسان ها قیمت گذاری می کنید.
پس بسیاری از سیاست گذاری های ما در سیاست گذاری های عمومی به این ترتیب است. وقتی که شما می خواهید تصمیم بگیرید در مورد یک دارو سرطان سرمایه گذاری کنید یا نه یک محاسه می کنید که با چه احتمالی من موفق میشم اگر موفق بشم افرادی که از این دارو استفاده می کنند چند سال طول عمر آنها زیاد می شود؟
در بسیاری از تصمیم‌گیری‌های سلامت، قیمت گذاری را به طور صریح افرادی پشت پرده انجام می‌دهند و ما به صورت ضمنی تحت تاثیر آثارش قرار می گیریم و متاسفانه نمیشه از آن فرار کرد یعنی لاجرم که این اتفاق رخ دهد. حتی خیلی اوقات تصمیم ما هم تصمیم سلامت نیست.
پول در برابر فروش اعضا بدن
در دهه 50 یا 60 میلادی کتابی در انگلستان توسط فیلسوف پزشکی نوشته شد، تحت عنوان تیتماس که ایشون میاد میگه آیا افراد مجازند در برابر اهدا خون پول دریافت کنند؟ این روش در امریکا خیلی مرسوم و هنوز هم مرسوم که افراد اهدا خون کنند و در مقابل اهدا خون پول دریافت می کنند.
به هر حال یک بحث همیشه فلسفی بوده بین کسانی که با اخلاق پزشکی کار می کردند که آیا ما به عنوان بشر اجازه داریم بر بخشی از بدنمان قیمت گذاری کنیم یا نه؟ حتی در مواردی که بعضی خانم ها مو خود را رو می فروشند برای مصرف کلاه گیس آیا اجازه این کار را دارند یا خیر؟!
