کد مطلب: 402439
چهارشنبه 1 تیر 1401 09:33
مشکل در خود برجام نیست
به گزارش سایت خبری پرسون، جاوید قربان اوغلو تحلیلگر مسائل بین‌الملل در یادداشتی نوشت: برجام به عنوان یک توافقی که حلال مشکل ما در سال 2015 بود و توانست به عنوان یک توافق تاثیرگذار در عرصه جهانی معضلی را از دوش ایران بردارد و شرایط کشور را از لحاظ اقتصادی بهتر کند، الان بعد از گذشت حدود 8سال به دلایلی که همه می‌دانیم به نفس افتاده و تلاش‌های یکی، دو سال اخیر هم ظاهرا با ناکامی مواجه شده و فعلا در یک حالت تعلیق اجباری یا انسداد به لحاظ انتظارات طرفین روبه‌رو هستیم. تا زمانی که این وضعیت ادامه دارد به نظر نمی‌رسد که راه‌حل کوتاه مدتی برای برون رفت از این وضعیت پیدا شود و بتوان برجام را احیا کرد.
مشکل اساسی هم در خود برجام نیست. آنطور که گفته می‌شود در مذاکرات احیای برجام، آقای بایدن متعهد شد به برجام برگردد و ظاهرا اینکه به برجام 2015 برگردند، مشکلی وجود ندارد. مشکل شرایطی هست که بعد از خروج ترامپ از برجام و تحریم‌هایی که اعمال شده و شرایط سال 2015 را کلا تغییر داده. اما آنچه شنیده می‌شود و گزاره درستی هست اینکه مشکل اصلی احیای برجام فعلا در گرو مساله سپاه پاسداران از یکطرف و تضمین‌ها از طرف آمریکاست که این دو مطالبه اصلی برای احیای برجام است. در مورد اولی آمریکایی‌ها رسما به ایران اطلاع داده‌اند که دولت آمریکا نمی‌تواند سپاه پاسداران را از فهرست گروه‌های تروریستی درآورد و تحریم‌ها را بردارد.
این موضوع رسما از طریق کانال‌هایی با ایران وجود دارد به ما ابلاغ شده است. در رابطه با تضمین‌ها مساله ساده‌تر است و سازوکار و راهکارهایی برایش پیدا شده بوده هرچند جزئیات آن بیان نشده است. بنابراین این وضعیت برجام است و طبیعی است که اکنون مدتی است پرونده در وین بسته شده هرچند گفته می‌شود تماس‌ها و رد و بدل کردن پیام‌هایی بین ایران و آمریکا هنوز ادامه دارد. بنا به گفته آقای امیرعبداللهیان چندین بار پیام‌هایی از سوی آمریکایی‌ها رسیده و ما نیز جواب می‌دهیم.
آخرین پیشنهاد ظاهرا مربوط به ایران است که در سفر انریکه مورا بسته‌ای پیشنهاد شده بود ولی جزئیات آن اعلام نشد. ولی آخرین موضوعی که در رسانه‌ها مطرح می‌شود پیشنهاد ایران است که برای خروج از بن‌بست سپاه، قرارگاه خاتم الانبیا را از لیست شرکت‌های تحریمی درآورند. آمریکایی‌ها ظاهرا با این مساله موافقت نکردند، البته به صورت تحلیلی می‌توان گفت سپاه پاسداران اگر در لیست گروه‌های تروریستی قرار گرفته و یا قبل آن تحریم شده بوده، به دلیل فعالیت‌هایی بوده که در عرصه اقتصادی می‌توانست تولید ثروت کند. بنابراین انتظار اینکه آمریکایی‌ها بخواهند موافق لغو تحریم‌ها از قرارگاه خاتم الانبیا باشند، بدون اینکه یک توافق سیاسی بین ایران و آمریکا به‌دست آید، به نظر می‌رسد که یک مقدار ضعیف است.
مشکل اساسی این است که ایران و آمریکا توسط واسطه‌هایی صحبت می‌کنند که این واسطه‌ها لزوما نمی‌توانند بیان کننده گردش نظرات هر یک از طرفین باشند. اما نکته‌ای که مهم‌تر از خود برجام است، مساله رویکرد ایران با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای است که یک نهاد ناظر بر فعالیت‌های هسته‌ای همه کشورهای دنیاست اما اینکه فکر کنیم این نهاد کاملا بی‌طرف است، نوعی ساده‌انگاری و ساده کردن مساله است.
مضافا اینکه مدیرکل‌های آژانس هرقدر جلوتر آمدیم نسبت به ایران تندتر شده‌اند همان‌طور که آمانو از البرادعی تندتر بود. آقای گروسی هم به عنوان یک آدم کاملا تکنیکال و سیاسی می‌داند که چکار می‌کند. موقعی که به بن‌بست تقریبا قطعی در مذاکرات وین با آمریکایی‌ها رسیدیم، مساله سه مکان آلوده برجسته شد و حالا تبدیل به یک مشکل شده است. مضافا اینکه آژانس دارای یک مرجعیت بین‌المللی است و درحقیقت کشورها حرف آژانس را قبول می‌کنند.
در جست‌وجو و پرس‌وجو درباره کشورهایی که به قطعنامه آژانس رأی مثبت دادند به رغم اینکه با ما رابطه خوبی دارند، دریافتم که آژانس برای آنها مرجعیت دارد و خواهان همکاری ایران با آژانس هستند که به‌خاطر مرجعیت و مقبولیت آژانس به عنوان یک نهاد برخاسته از سازمان ملل متحد است. در کنار این موضوعات، اقداماتی که در منطقه دارد رخ می‌دهد را نیز داریم که اسرائیلی‌ها با استفاده از وضعیتی که در مذاکرات هسته‌ای و همچنین با آژانس به‌وجود آمده، هر روز دارند یک سناریویی را اجرا می‌کنند. هم در رابطه با تعمیق اختلافات بین ایران و آژانس و هم در رابطه با برهم زدن مذاکرات ایران با 1+4 و هم رفتن به سراغ کشورهای منطقه و در حقیقت پیوندهای خود را با کشورهای منطقه در پرتوی همین ایران هراسی تعمیق بخشیدن و عمیق‌تر کردن تا جایی که اسرائیلی‌ها در مرزهای جنوبی ما با امارات قراردادهای نظامی، امنیتی، اقتصادی، تجارت آزاد بسته‌اند و با کشورهای دیگر که اعلام نشده مثل بحرین هم مراوداتی دارند و به‌طور پنهان دارند کار می‌کنند.
اگرچه عربستان آخرین کشوری خواهد بود که بخواهد رابطه‌اش را با اسرائیل عادی سازی کند به‌خاطر موقعیتی که در میان اعراب و جهان اسلام دارد. اما چه باید کرد؟ فراموش نکنیم که در دعوای بین ایران و آمریکا بعد از خروج ترامپ، حداقل همین آژانس طی 16 گزارش اعلام کرد که ایران کاملا به تعهداتش پایبند بوده است و ما زمانی این را با صدای بلند اعلام و افتخار می‌کردیم و آمریکا را در دنیا منزوی کرده بودیم.
بنابراین همکاری با آژانس در اولویت است چون آژانس مرجعیت و مشروعیت بین‌المللی دارد. در رابطه با مساله احیای برجام هم نیازمند یک تصمیم سیاسی هستیم. البته دست بایدن هم از طرف کنگره، لابی صهیونیست‌ها بسته است. انتخابات کنگره را پیش‌رو دارد و حزب دموکرات در یک فضای کاملا لرزان قرار دارد و چنانچه امتیازی به ایران دهد، ممکن است منجر به شکست دموکرات‌ها در انتخابات آتی بشود.
منبع: روزنامه آرمان ملی