از شعار تا واقعیت کمک به کودکان کار در ایران و جهان

پرسون در پرونده‌ای ویژه قصد دارد معضل کار کودک را در ابعاد مختلف در کشور بررسی کند. گزارش پیش رو اولین مطلب از بررسی خبرنگار اجتماعی پرسون از کار کودک می باشد. در این گزارش با ما همراه باشد.

حضور کودکان در فعالیت های اقتصادی که مانع تحصیل، آموزش و برخورداری از امکانات اولیه رشد فردی و اجتماعی شود، معنی واقعی کار کودک است.

در حال حاضر 152 میلیون کودک کار در سطح جهان وجود دارد که 72 میلیون نفر از این کودکان دارای شغل های خطرناک می باشند. سهم کشور ما از کودکان کار حدود 9 میلیون است و 499 هزار کودک شاغل در جست و جوی کار می باشند. از میان 378 هزار و 119 کودک شاغل، 82.3 درصد کودک پسر و 17.7 درصد کودکان دختر می باشند.

تفاوت کودک کار و کودک خیابانی

کودک کار و کودک خیابانی با یکدیگر متفاوت هستند. کودک کار دائما در حال کار است و برای کمک به والدین کارهایی هماندد کار در معدن، کشاورزی و کار در کارخانه انجام می دهد، اما کودک خیابانی به کارهایی همچون تن فروشی، دزدی، تکدی گری، دست فروشی انجام می دهد و معمولا محل زندگی این کودکان در خیابان است.

در جهان برای حذف کار کودک چه اقداماتی انجام شده است؟

ژنو مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامه ای صادر کرده است که بر اساس آن سال 2021 به عنوان سال بین المللی حذف کودکان کار نام گذاری شده است. سازمان ملل همچنین از سازمان جهانی کار خواسته است تا رهبری اجرای آن را بر عهده بگیرد.

این قطعنامه کشورهای عضو را متعهد می کند تا برای ریشه کن کردن کار اجباری، پایان دادن به برده داری مدرن و قاچاق انسان و تضمین ممنوعیت و حذف بدترین نوع های کار کودک، از جمله جذب و به کارگیری کودک، سربازها و پایان دادن به کار کودک در تمام اشکال آن تا سال 2025 اقدامات فوری و موثری را اتخاذ کنند.

مجمع عمومی سازمان ملل همچنین بر اهمیت کنوانسیون حداقل سن کار مصوب سال 1973 (شماره 138) و کنوانسیون بدترین نوع های کار کودک مصوب سال 1999 (شماره 182 ) سازمان بین المللی کار که توسط 187 عضو سازمان جهانی کار امضا شد، تأکید کرده است.

این مجمع همچنین اهمیت احیای مشارکت های جهانی برای اطمینان از اجرای دستور کار 2030 برای توسعه پایدار، از جمله اجرای اهداف مربوط به حذف کار کودک را تصدیق کرده است.

آرژانتین به عنوان برگزارکننده چهارمین کنفرانس جهانی ریشه کن کردن پایدار کار کودک که در نوامبر 2017 در بوینس آیرس برگزار شد نقش رهبری این کارزار بین المللی را برعهدعه گرفت. 78 کشور از این قطعنامه حمایت کردند.

سازمان جهانی کار در طول سابقه 10 ساله خود همواره برای از میان برداشتن کار کودک تلاش کرده است. یکی از اولین اقدامات این سازمان تصویب کنوانسیون شماره 5 حداقل سن کار در بخش صنعت در سال 1999 بود.

در سال های اخیر با توجه به حمایت های گسترده و اقدامات قانونی و عملی در سطح ملی، پیشرفت های قابل ملاحظه ای در این زمینه به دست آمده است. قابل ذکر است در سال 2000 تا 2016 کار کودک در سطح جهانی 28 درصد کاهش پیدا کرده است.

آمار کودکان کار در ایران

آمار کودکان کار و خیابانی در استان‌های مختلف با توجه به جغرافیا و تفاوت‌های فرهنگی در استان‌ها متغیر است. در تهران به ازای هر ۵۳۰ نفر جمعیت، در تبریز به ازای هر ۱۶ هزار نفر جمعیت «یک کودک کار» کار و خیابان وجود دارد، ضمن اینکه در کرمان در سال گذشته ١٠٦٣ کودک خیابانی و کار در شهرستان کرمان شناسایی شده اند.

در استان البرز درسال‌های ۹۶ و ۹۷ و سه ماهه اول ۹۸ تعداد ۹۳۰ مورد کودک کار و خیابان در مراکز تحت نظارت اداره کل بهزیستی پذیرش شده‌اند. در یزد ۷۵۹ کودک کار و خیابانی از سال ۹۲ تا پایان سال ۹۷ در مراکز بهزیستی یزد پذیرش شدند و در استان خوزستان نیز کودکانی که توسط بهزیستی شناسایی و شناسنامه‌دار شده اند و برای آن‌ها پرونده تشکیل شده است، تقریبا ۵۶۰ نفر هستند که همه آن‌ها خانواده دارند و تنها ساعاتی از روز را در خیابان‌ها کار می‌کنند.

ساعت کار کودکان کار

نتایج بررسی‌های بهزیستی نشان می‌دهد ۳۳.۸ درصد از این کودکان بین یک تا چهار ساعت در خیابان مشغول به کار هستند. ۵۲.۱ درصد از آنها بین چهار تا هشت ساعت و ۱۳ درصد از آنها بیش از هشت ساعت در خیابان به سر می‌برند. درهمین راستا یکی از رویکردهای سازمان بهزیستی، کاهش آسیب برای این کودکان است؛ هر چقدر بتوانیم ساعات حضورشان در خیابان‌ها را کاهش دهیم به همان میزان با آسیب‌های اجتماعی کمتری مواجه می‌شوند.

سابقه خشونت ۷۳ درصد کودکان کار در خیابان

کودکان کار و خیابان عمدتا هم در خانواده و هم در خیابان مورد خشونت قرار می گیرند. بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود ۷۳ درصد از کودکان در خیابان سابقه خشونت دارند؛ این خشونت شامل ابعاد مختلف جسمی و غیرجسمی مثل تحقیر، تمسخر، برچسب‌زنی و ... است.

گزارش از نسترن نعمتی